جوامع محلی

دسترسی آزاد مقاله

1 - بررسی سطح آگاهی جوامع محلی جنگل‌نشین در خصوص جنگل‌های شمال کشور در بلیران آمل
حسن نعیم حسنی علی شیخ الاسلامی

10.30495/jrnr.2021.19240

تحقیق حاضر به ‌منظور سنجش میزان آگاهی و تعیین سطح حساسیت مردم جنگل‌ نشین در مورد مسائل جنگل‌های شمال در حوضه آبخیز 53 واقع در شهرستان آمل (جنگل‌های بلیران) صورت گرفت. روش مطالعه در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی از طریق مطالعه اسنادی و پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل چکیده کامل

تحقیق حاضر به ‌منظور سنجش میزان آگاهی و تعیین سطح حساسیت مردم جنگل‌ نشین در مورد مسائل جنگل‌های شمال در حوضه آبخیز 53 واقع در شهرستان آمل (جنگل‌های بلیران) صورت گرفت. روش مطالعه در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی از طریق مطالعه اسنادی و پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل 100 نفر از خانوارهای روستایی جنگل‌ نشین حوضه و همچنین افراد عبوری (گردشگر) بودند که جهت جمع ‌آوری داده ‌ها از روش نمونه ‌گیری تصادفی با ابزار پرسش‌نامه استفاده گردید. میزان پایایی ابزار اندازه ‌گیری با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (78/0) تائید شد. نتایج اصلی پژوهش حاکی از آن بود که در مورد فواید و نقش زیست‌محیطی جنگل‌های شمال، میزان آگاهی 89/9 درصد و در زمینه فواید اقتصادی آن، میزان آگاهی 77/7 درصد و در حد زیاد بوده است. همچنین این مطالعه نشان داد تعامل مردم با جنگل‌های منطقه چندان مطلوب و رضایت‌بخش نیست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - جهانی شدن و تحولات ساختاری در جامعه روستایی
منصور وثوقی علی ایمانی علی کاظمی

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - بررسی تأثیر پروژۀ ترسیب کربن بر توانمندی جوامع محلی (موردمطالعه حوزه آبخیز تیل‌آباد استان گلستان)
نفیسه امامی امیر احمدپور احمد عابدی سروستانی محمدرضا شهرکی

توانمندسازی جوامع محلی یکی از مهم ترین بخش های طرح های مشارکتی در مدیریت منابع طبیعی به شمار می رود. تحقیق حاضر باهدف بررسی تأثیر اجرای یکی از پروژه های مشارکتی منابع طبیعی بانام پروژۀ ترسیب کربن در توانمندسازی جوامع محلی در حوزۀ آبخیز تیل آباد شهرستان آزادشهر از توابع چکیده کامل

توانمندسازی جوامع محلی یکی از مهم ترین بخش های طرح های مشارکتی در مدیریت منابع طبیعی به شمار می رود. تحقیق حاضر باهدف بررسی تأثیر اجرای یکی از پروژه های مشارکتی منابع طبیعی بانام پروژۀ ترسیب کربن در توانمندسازی جوامع محلی در حوزۀ آبخیز تیل آباد شهرستان آزادشهر از توابع استان گلستان انجام‌گرفته است. جمعیت موردمطالعه شامل 1309 عضو از 100 صندوق خرد روستایی که حداقل دو سال از سابقۀ عضویت آن ها گذشته باشد، در سه روستای وامنان، سیب چال و کاشیدار است. به روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی و با کمک جدول کرجسی- مورگان، 298 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار سنجش شامل یک پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن با استفاده از نظرات اساتید دانشگاه و پایایی آن با محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ تائید گردید. نتایج نشان داد که اجرای پروژۀ ترسیب کربن بر توانمندی جوامع محلی تأثیر مثبتی داشته است. این تأثیر در بعد روان‌شناختی، بیشترین و در بعد اقتصادی کمترین بوده است. یافته ها نشان داد که بین ویژگی های فردی پاسخگویان و ابعاد توانمندی، رابطۀ معنی داری وجود ندارد؛ اما تأثیر این پروژه در میزان توانمندی افراد دارای اراضی باغی، افراد عضو تعاونی، دریافت‌کنندگان وام و افراد شرکت‌کننده در دوره های آموزشی و ترویجی، بیشتر از سایرین بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - بررسی نگرش جوامع محلی نسبت به احداث سد بهشت‌آباد در استان چهارمحال بختیاری
اسماعیل کرمی دهکردی لادن نادری سلیمان بهمنی

احداث سدهای مخزنی جهت ذخیره سازی و انتقال آب بین‌حوزه‌ای یکی از سیاست های مهم کشور ایران جهت تأمین آب در دهه های اخیر بوده است که به‌نوبه خود می تواند اثرات مثبت و منفی متعددی بر ابعاد مختلف زندگی جوامع محلی مبدأ و جوامع مقصد داشته باشد. در این مطالعه پیمایشی، با استفاد چکیده کامل

احداث سدهای مخزنی جهت ذخیره سازی و انتقال آب بین‌حوزه‌ای یکی از سیاست های مهم کشور ایران جهت تأمین آب در دهه های اخیر بوده است که به‌نوبه خود می تواند اثرات مثبت و منفی متعددی بر ابعاد مختلف زندگی جوامع محلی مبدأ و جوامع مقصد داشته باشد. در این مطالعه پیمایشی، با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله‌ای 200 خانوار از 3514 خانوار منطقه انتخاب شدند و داده ها با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه ساختاریافته گردآوری گردیدند. به‌طورکلی جوامع محلی نگرش نسبتاً منفی نسبت به احداث سد داشتند، زیرا احداث سد سبب تخریب محیط طبیعی منطقه، مهاجرت، بی‌خانمانی و ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی مردم محلی می گردد. تحلیل رگرسیون نشان داد که نگرش جوامع محلی تحت تأثیر متغیرهای میزان وابستگی خانوار به منابع طبیعی، خانوارهای شاغل در بخش کشاورزی، درآمد خانوار وابسته به صنایع‌دستی، افراد شاغل در بخش غیر کشاورزی خارج از منطقه و دسترسی خانوار به خدمات و زیرساخت‌ها بود. خانوارهایی با وابستگی بیشتر به منابع طبیعی و همچنین خانوارهای که دارای مشاغل وابسته به منطقه به‌ویژه کشاورزی و فروشندگی بودند نسبت به خانوارهای شاغل در بخش غیر کشاورزی و خانوارهای با دسترسی بیشتر به خدمات و زیرساخت ها با آسیب‌پذیری کمتر، نگرش منفی‌تری داشتند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - اصول و مفاهیم دستیابی به اکوتوریسم موفق
سید حامد میرکریمی سحر سعیدی سپیده سعیدی

گردشگری، امروزه یکی از مسایل مهم و موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. توسعه اکوتوریسم به عنوان یکی از پر جاذبه ترین انواع گردشگری علاوه بر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آثار محیط زیستی قابل توجهی نیز می تواند داشته باشد. این آثار در صورت عدم دقت نظر، عدم تدوین و چکیده کامل

گردشگری، امروزه یکی از مسایل مهم و موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. توسعه اکوتوریسم به عنوان یکی از پر جاذبه ترین انواع گردشگری علاوه بر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آثار محیط زیستی قابل توجهی نیز می تواند داشته باشد. این آثار در صورت عدم دقت نظر، عدم تدوین و انجام اقدامات پیشگیرانه در قالب راهبردها، استانداردها و ارزیابی های مستمر، پیامدهای تخریبی بسیاری در محیط های انسانی و طبیعی خواهند داشت و موجب ناپایداری محیطی و در نهایت ناپایداری اکوتوریسم خواهند شد. در عین حال اکوتوریسم می تواند به عنوان ابزاری مناسب در جهت توریسم پایدار نقش جهانی و یا محلی داشته باشد. علی رغم آن اکوتوریسم امروزه اغلب به درستی جهت دهی نشده و عمدتاً به گونه ای تعریف شده است که عملا از استانداردهای بحث شده در این مقاله برای نیل و موفقیت در فرآیند پایداری فاصله دارد. به عنوان مثال، لزوم مشارکت مردم محلی و حفظ رضایت آن ها در انجام فعالیت های توریستی از الزامات موثر برای نیل به هدف توریسم پایدار است. همچنین سیاست های توریسمی اتخاذ شده باید به کیفیت تجربه ی بازدیدکننده و یکپارچگی محل توجه کنند و تنها به بازاریابی و تعداد بالای بازدیدکنندگان توجه نکنند. هدف از ارایه ی مقاله ی حاضر، توضیح، تفسیر و تفکیک مفاهیم مربوط به توریسم و اکوتوریسم و هم چنین ارایه برخی از اصول و خط مشی های الزامی جهت دستیابی به اکوتوریسم پایدار است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - نقش توانمندسازی جوامع محلی در مدیریت پایدار منابع طبیعی (مطالعه موردی: حوزه رامه شهرستان آرادان)
پیمان اکبرزاده سید حسن کابلی محمد رضا رجبی

چکیده منابع طبیعی یکی از ثروت‌های حائز اهمیت برای نسل‌های کنونی و آینده است که نقش بسیار مهمی در تعادل بوم‌شناختی، درآمدزایی و توسعه روستایی دارد؛ اما این منابع اکنون با بهره‌برداری بیش‌ازحد مجاز و غیراصولی در معرض نابودی قرارگرفته است. حفاظت از این منابع به‌صورت حاکمی چکیده کامل

چکیده منابع طبیعی یکی از ثروت‌های حائز اهمیت برای نسل‌های کنونی و آینده است که نقش بسیار مهمی در تعادل بوم‌شناختی، درآمدزایی و توسعه روستایی دارد؛ اما این منابع اکنون با بهره‌برداری بیش‌ازحد مجاز و غیراصولی در معرض نابودی قرارگرفته است. حفاظت از این منابع به‌صورت حاکمیتی و با برنامه‌ریزی از بالا به پایین انجام می‌شود و علی‌رغم اقدامات سخت‌گیرانه و هزینه‌های زیاد از طرف دولت، تخریب منابع طبیعی همچنان ادامه دارد، این مسئله نیاز به مدیریتی سازگار برای حفاظت منابع طبیعی با تأکید بر همکاری جوامع محلی را ضروری می‌نماید. جامعه آماری در بخش کمی تحقیق شامل بهره برداران مراتع حوزه رامه بود است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و تعداد 70 پرسشنامه تکمیل و مقایسه نگرش ساکنین و تحلیل عاملی صورت گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد اجرای توانمندسازی و توان افزایی جوامع محلی درنهایت منجر به حفاظت بهتر منابع طبیعی شده و گروه‌های محلی پایدار مانده و رضایتمندی مردم با مشارکت در مراحل برنامه‌ریزی اجرا و پایش حاصل‌شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های کمی و کیفی مربوط به اثرات اجرای طرح و میزان واریانس تبیین شده آن‌ها نشان می‌دهد مؤلفه مشارکت مردم در اجرای طرح اثربخش تر بوده و توجیه کننده واریانس بیشتری (95/32) نسبت به دیگر مؤلفه‌ها بود؛ به‌عبارت‌دیگر در تلخیص مؤلفه‌های موردبررسی، مشارکت مردم در اجرای طرح بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - نقش توانمندسازی جوامع محلی در مدیریت پایدار منابع طبیعی (مطالعه موردی: حوزه رامه شهرستان آرادان)
پیمان اکبرزاده سید حسن کابلی محمد رضا رجبی

چکیده منابع طبیعی یکی از ثروت‌های حائز اهمیت برای نسل‌های کنونی و آینده است که نقش بسیار مهمی در تعادل بوم‌شناختی، درآمدزایی و توسعه روستایی دارد؛ اما این منابع اکنون با بهره‌برداری بیش‌ازحد مجاز و غیراصولی در معرض نابودی قرارگرفته است. حفاظت از این منابع به‌صورت حاکمی چکیده کامل

چکیده منابع طبیعی یکی از ثروت‌های حائز اهمیت برای نسل‌های کنونی و آینده است که نقش بسیار مهمی در تعادل بوم‌شناختی، درآمدزایی و توسعه روستایی دارد؛ اما این منابع اکنون با بهره‌برداری بیش‌ازحد مجاز و غیراصولی در معرض نابودی قرارگرفته است. حفاظت از این منابع به‌صورت حاکمیتی و با برنامه‌ریزی از بالا به پایین انجام می‌شود و علی‌رغم اقدامات سخت‌گیرانه و هزینه‌های زیاد از طرف دولت، تخریب منابع طبیعی همچنان ادامه دارد، این مسئله نیاز به مدیریتی سازگار برای حفاظت منابع طبیعی با تأکید بر همکاری جوامع محلی را ضروری می‌نماید. جامعه آماری در بخش کمی تحقیق شامل بهره برداران مراتع حوزه رامه بود است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و تعداد 70 پرسشنامه تکمیل و مقایسه نگرش ساکنین و تحلیل عاملی صورت گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد اجرای توانمندسازی و توان افزایی جوامع محلی درنهایت منجر به حفاظت بهتر منابع طبیعی شده و گروه‌های محلی پایدار مانده و رضایتمندی مردم با مشارکت در مراحل برنامه‌ریزی اجرا و پایش حاصل‌شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های کمی و کیفی مربوط به اثرات اجرای طرح و میزان واریانس تبیین شده آن‌ها نشان می‌دهد مؤلفه مشارکت مردم در اجرای طرح اثربخش تر بوده و توجیه کننده واریانس بیشتری (95/32) نسبت به دیگر مؤلفه‌ها بود؛ به‌عبارت‌دیگر در تلخیص مؤلفه‌های موردبررسی، مشارکت مردم در اجرای طرح بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - اثر پروژه بین‌المللی منارید بر توسعه جوامع محلی (مورد مطالعه: پروژه هامون سیستان)
نازنین نعیم آبادی حمید جلالیان وحید ریاحی محمودرضا میرلطفی

هدف مطالعه حاضر، ارزشیابی اثر این پروژه بر توسعه جوامع محلی ناحیه هامون است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از حیث روش گردآوری و تحلیل اطلاعات، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، سه روستای کیخا، سنچولی، بلند و شهرک علی‌اکبر در شهرستان هامون است. داده های میدا چکیده کامل

هدف مطالعه حاضر، ارزشیابی اثر این پروژه بر توسعه جوامع محلی ناحیه هامون است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از حیث روش گردآوری و تحلیل اطلاعات، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، سه روستای کیخا، سنچولی، بلند و شهرک علی‌اکبر در شهرستان هامون است. داده های میدانی با ابزار پرسشنامهء محقق ساخته و به روش پیمایشی و همراه با مصاحبه گردآوری شد. تعداد نمونه ها برای تکمیل پرسشنامه، 314 خانوار بود که به صورت تصادفی از میان 1717 خانوار انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد این پروژه در بُعد اجتماعی تنها در گویه‌های (افزایش خودباوری در زمینه‌ء توانایی‌های افراد در روستا، افزایش مشارکت زنان خانواده در امور توسعه روستا، همبستگی و ارتباط جمعی بین زنان در روستا، وجود شبکه‌های اجتماعی و اقتصادی برای دختران و زنان در روستا، امنیت اجتماعی مناسب برای رفت و آمد زنان و دختران)، در بُعد محیطی در گویه‌های (ترویج و اجرای کلاس‌های آموزشی از طرف مروجین منطقه، آموزش کشت‌های متنوع در زمین زراعی)، در بُعد زیرساختی در گویه‌های (دسترسی به نهاده‌های مختلف کشاورزی، دسترسی به تعاونی روستایی) تاثیرات مطلوبی داشته‌است و در سایر ابعاد اقتصادی و کالبدی در هیچ یک از گویه‌ها اثر مطلوبی نداشته‌است. همچنین نتایج تحلیل فضایی توسعه جوامع محلی به تفکیک ابعاد توسعه در ناحیه هامون نشان داد، روستای کیخا بالاترین رتبه را در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیرساختی، محیطی) از نظر تاثیرپذیری از پروژه منارید به خود اختصاص داده‌است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - تحلیل راهکارهای سازگاری جوامع محلی با اثرات بادهای 120 روزه سیستان (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان نهبندان)
طاهره صادقلو سکینه عرب

مقدمه: امروزه با افزایش پتانسیل خطرات طبیعی برای ایجاد خسارات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی عمده، همچنین تشدید تغییرات اقلیمی، سازگاری و همزیستی با مخاطرات به یک اصل راهنما برای کاهش آسیبهای آن، آماده سازی، واکنش و بازیابی در سراسر جهان تبدیل شده است. ایجاد سازگاری و ان چکیده کامل

مقدمه: امروزه با افزایش پتانسیل خطرات طبیعی برای ایجاد خسارات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی عمده، همچنین تشدید تغییرات اقلیمی، سازگاری و همزیستی با مخاطرات به یک اصل راهنما برای کاهش آسیبهای آن، آماده سازی، واکنش و بازیابی در سراسر جهان تبدیل شده است. ایجاد سازگاری و انطباق با پدیده های طبیعی و مخاطرات و همزیستی با آنها به عنوان یکی از راههای مقابله و مدیریت اثرات نامطلوب آنها و همچنین استفاده از پتانسیلهای مثبت این پدیده ها یا به عبارتی تبدیل چالش به فرصت از استراتژیهای مهم در مدیریت مخاطرات به شمار می آید. برخی از فرایندهای طبیعی در تلفیق و تعامل با سایر رخدادها و الگوهای رفتاری جوامع تبدیل به مخاطرات خسارتباری می شوند که پایداری و بقای اجتماعات به مدیریت و واکنش مناسب در برابر آنها بستگی دارد. بادهای 120 روزه شرق کشور از این دست فرایندهای طبیعی هستند که از دیرباز تداوم داشته است. امروزه تغییرات اقلیمی و خشکسالی ناشی از آن، بر اثرات بادهای 120 روزه در ابعاد مختلف زندگی اجتماعات محلی دامن زده است. هدف پژوهش: مطالعه حاضر به بررسی اثرات این بادها در 10 روستای شهرستان نهبندان و همچنین تحلیل مهمترین اقدامات 187 خانوار نمونه از ساکنین منطقه برای سازگاری و رویارویی با این اثرات پرداخته است. روش شناسی تحقیق: برای تعیین مهمترین اثرات و اقدامات روستاییان برای سازگاری، ابتدا مصاحبه نیمه ساختار یافته ای با تعدادی از خبرگان و کارشناسان سازمانهای درگیر در مساله صورت گرفته و پس از تحلیل مصاحبه ها، شاخصها و متغیرها استخراج و مبنای طراحی پرسشنامه ساختار یافته ای برای ارزیابی اثرات و اقدامات اجتماعات محلی قرار گرفته است. قلمروجغرافیایی پژوهش: روستاهای شهرستان نهبنداننتایج: نتایج بیانگر این است که بیشترین اثرات در بعد زیست محیطی(88/3) و مهمترین اقدامات برای مقابله در بعد اجتماعی- فرهنگی (47/3) صورت گرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - بررسی مدیریت مشارکتی در برنامه‌ریزی توسعه جوامع روستایی و عشایری» با تکیه بر تجاربی از ایران
شهره تاج ناهید نقی زاده

تجربه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما نشان می‌دهد که کاستی‌های مدیریت متمرکز دولتی در برنامه‌ریزی‌های توسعه به چالش کشیده شده است (فکری ارشاد، 1384). بسیاری از صاحبنظران نیز علت ناکامی طرح‌های توسعه‌ای را، بی‌توجهی دولت‌ها نسبت به دخیل کردن و نادیده گرفتن چکیده کامل

تجربه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما نشان می‌دهد که کاستی‌های مدیریت متمرکز دولتی در برنامه‌ریزی‌های توسعه به چالش کشیده شده است (فکری ارشاد، 1384). بسیاری از صاحبنظران نیز علت ناکامی طرح‌های توسعه‌ای را، بی‌توجهی دولت‌ها نسبت به دخیل کردن و نادیده گرفتن جوامع محلی، در طرح‌ها و برنامه‌های مربوط به آنها می‌دانند (کاظمی، 1386). لذا با اجرای طرح‌هایی با رویکردهای مشارکتی و قبول نقش فاعلی جوامع محلی در برنامه‌های توسعه, مسئولیت ایجاد دگرگونی در محیط، را از عناصر خارجی سلب و اجرای اصلاحات را در گرو فعالیت عناصر درونی قرار داده‌اند (فکری ارشاد، 1384). هدف این پژوهش بررسی دو طرح توسعه مشارکتی ، در بین جوامع روستایی و عشایری است از طریق بررسی: 1- مبانی فکری و هدف‌ها؛ 2- رویکردهای مشارکتی بکار گرفته شده در جلب مشارکت مردمی؛ 3- چگونگی سازماندهی تشکل‌های محلی؛ 4- برخورداری تشکل‌ها از قدرت و اختیار در مدیریت امور مربوط به خود؛ 5- تغییر نگرش گروه‌ها و اثرگذاری در برنامه‌ها و سیاست‌ها؛ 6- تحلیل SWOT طرح‌ها، دستاوردها و درسهای آموخته از آنها و، 7- ارائه پیشنهادها و راهکارهایی جهت بکارگیری الگوئی از مدیریت مشارکتی در برنامه‌ریزی توسعه جوامع محلی. پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی‌ و مطالعات موردی زمینه‌ای با جمع‌آوری اسناد کتابخانه‌ای و پیمایش‌ میدانی در دو مطالعه موردی و به طور جداگانه با سه گروه هدفِ زیر انحام گرفته است: 1- جوامع محلی (روستایی و عشایری)، 2- گروه‌ دولتی، و 3- گروه غیردولتی. در مطالعات میدانی تحقیق مصاحبه‌‌هایی با استفاده از پرسشنامه باز طراحی شده، انجام و نتایج یافته‌ها استخراج، جمع‌بندی و تحلیل شده است. در نهایت نتایج دو مطالعه موردی بطور مقایسه‌ای مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه بررسی‌های پژوهش، ارائه پیشنهادها و راهکارها و خلاصه‌ای از بکارگیری فرآیند مدیریت مشارکتی است. سرفصل اهم پیشنهادها عبارتند از: 1- انسجام اجتماعی 2- ظرفیت‌سازی و توانمندسازی 3- تغییر در قوانین و مقررات (ساختاری‌ـ مدیریتی)، 4- تغییر در قوانین و مقررات (اداری‌ـ مالی) 5- نقش‌ها و وظایف، 6- نکات کلیدی در بکارگیری مدیریت مشارکتی و 7- اصول اخلاقی می‌باشد. پرونده مقاله

فهرست مقالات جوامع محلی

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی