فهرست مقالات اشتقاق

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - ψ -میانگین پذیری برخی از جبرهای باناخ
  محسن ضیامنش بهروز شجاعی
  در این مقاله ثابت می کنیم که به ازای (ψϵHom(A، جبر باناخ ψ ،A -میانگین پذیر است به شرط این که جبر باناخ ماتریسی ψ⊗I ،A⊗M_n-میانگین پذیر باشد. بعلاوه ثابت می کنیم ψ-میانگین پذیری جبر باناخ A و φ-میانگین پذیری جبر باناخ B هم ارز با ψ& چکیده کامل

  در این مقاله ثابت می کنیم که به ازای (ψϵHom(A، جبر باناخ ψ ،A -میانگین پذیر است به شرط این که جبر باناخ ماتریسی ψ⊗I ،A⊗M_n-میانگین پذیر باشد. بعلاوه ثابت می کنیم ψ-میانگین پذیری جبر باناخ A و φ-میانگین پذیری جبر باناخ B هم ارز با ψ⊗φ-میانگین پذیریθ-لائو جبر باناخ A×_θ B می باشد، که به ترتیب ψ ، φهمومورفیسم های پیوسته رویB,A و θ یک کارکتر پیوسته روی B می باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - *-σ- دواشتقاق‌ها روی *-حلقه‌ها
  طیبه لعل شاطری
  برشار در 1993 نشان داد هر دو اشتقاق روی یک حلقه اول ناجابجایی مضربی از یک جابجاگر است. نتیجه مستقیم آن شناسایی نگاشت های جمعی جابجاگر روی حلقه های اول است زیرا از هر نگاشت جمعی جابجاگر می توان یک دو اشتقاق به دست آورد. سپس در 1995، دو اشتقاق، دواشتقاق تعمیم یافته و &sig چکیده کامل

  برشار در 1993 نشان داد هر دو اشتقاق روی یک حلقه اول ناجابجایی مضربی از یک جابجاگر است. نتیجه مستقیم آن شناسایی نگاشت های جمعی جابجاگر روی حلقه های اول است زیرا از هر نگاشت جمعی جابجاگر می توان یک دو اشتقاق به دست آورد. سپس در 1995، دو اشتقاق، دواشتقاق تعمیم یافته و σ-دواشتقاق را روی یک حلقه اول بررسی و نتایج اشتقاق‌ها را در باره آنها تعمیم داد. او نشان داد هر دواشتقاق تعمیم یافته G را می توان به صورت G(x,y)=xay+ybx نوشت که در آن a,b عناصری از حلقه مارتین دیل خارج قسمت های R هستند. هم چنین علی در 2012، *-اشتقاق ها را روی یک حلقه نیمه اول مطالعه کرد و نشان داد *-اشتقاق ها به مرکز حلقه تصویر می شوند.در این مقاله، *-دو اشتقاق و* -σ-دواشتقاق را روی یک *-حلقه معرفی می‌کنیم، سپس بعضی نتایج به دست آمده توسط برشار و علی را برای این نگاشت ها روی یک دسته از *-حلقه‌ها تعمیم می دهیم. یعنی *-دواشتقاق را روی یک *-حلقه اول شناسایی کرده و نشان می دهیم هر *-دواشتقاق روی *-حلقه نیمه اول به مرکز حلقه تصویر می شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - -لیپشیتس α اشتقاق های نقطه ای پیوسته روی جبرهای باناخ عملگرهای برداری-مقدار
  عباسعلی شکری
  جبرهای توابع لیپشیتس اولین بار در دهه شصت قرن بیستم توسط برخی ریاضیدانان از جمله شربرت تعریف و مورد توجه قرار گرفت. در ابتدا، جبرهای توابع لیپشیتس حقیقی-مقدار و مختلط-مقدار تعریف، و خواص کمی از این جبرها بررسی شدند. با گذشت زمان این جبرها توسط ریاضیدانان زیادی همچون کائ چکیده کامل

  جبرهای توابع لیپشیتس اولین بار در دهه شصت قرن بیستم توسط برخی ریاضیدانان از جمله شربرت تعریف و مورد توجه قرار گرفت. در ابتدا، جبرهای توابع لیپشیتس حقیقی-مقدار و مختلط-مقدار تعریف، و خواص کمی از این جبرها بررسی شدند. با گذشت زمان این جبرها توسط ریاضیدانان زیادی همچون کائو، ژانگ، زو، ویور، و ... مورد مطالعه قرار گرفته و تعمیم داده شدند. فرض کنید (X,d) یک فضای متریک فشرده غیر تهی، (B,‖.‖) یک فضای باناخ جابجایی یکدار روی میدان اسکالر F (C یا R=) و 0 پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - اشتقاق‌ها روی ضرب لائو Atimes_theta B جبرهای باناخ
  سعید شمس
  توسیع جبرهای باناخ تعریف شده توسط حاصل‌ضرب دکارتی بوسیله یک تابعک خطی مانند$theta$را جبرهای باناخ با ضرب$theta$ -لائو می‌نامند. این نوع از جبرهای باناخ اخیراً مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. اشتقاق‌ها نقش مهمیدر ساختارهای جبری دارند که با استفاده از این نق چکیده کامل

  توسیع جبرهای باناخ تعریف شده توسط حاصل‌ضرب دکارتی بوسیله یک تابعک خطی مانند$theta$را جبرهای باناخ با ضرب$theta$ -لائو می‌نامند. این نوع از جبرهای باناخ اخیراً مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. اشتقاق‌ها نقش مهمیدر ساختارهای جبری دارند که با استفاده از این نقش، می‌توان به برخی از ویژگی های ساختارهای جبری که یک اشتقاق روی آن تعریف شده است مانند ساده یا نیم‌ساده بودن آن‌ها پی برد. در این مقاله به اشتقاق‌های تعریف شده روی ضرب لائو جبرهای باناخ می‌پردازیم و این اشتقاق‌ها را در حالت‌های مختلف توصیف می کنیم. به عنوان توصیف اصلی، برای دو جبر باناخ و که ، نشان می‌دهیم که یک اشتقاق است اگر و تنها اگر اشتقاق‌های ، و $theta$ -اشتقاق موجود باشند که برای هر ، به‌صورت زیر باشد:عکس نتیجه بالا را در حالت‌های مختلف بررسی می‌کنیم و با توجه به نتایج به‌دست آمده از توصیف اشتقاق‌ها، گروه همانستگی مرتبه اول این حاصل‌ضرب از جبرهای باناخ را بررسی و توصیف می‌کنیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - میانگین پذیری ضعیف ضرب های تانسوری وابسته به همریختی ها
  عصمت قریشی مدینه امین محمودی
  در این مقاله ارتباط میان همریختی های جبرهای باناخ B و A و همریختی های جبرهای باناخ (A⊗ ̂B) را مورد مطالعه قرار داده و سپس به بررسی رابطه بین -σ میانگین پذیری ضعیف B و A و -σ میانگین پذیری ضعیف A⊗ ̂B می پردازیم.

  در این مقاله ارتباط میان همریختی های جبرهای باناخ B و A و همریختی های جبرهای باناخ (A⊗ ̂B) را مورد مطالعه قرار داده و سپس به بررسی رابطه بین -σ میانگین پذیری ضعیف B و A و -σ میانگین پذیری ضعیف A⊗ ̂B می پردازیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - توصیف اشتقاق های مکعبی روی رده های مختلف جبرهای باناخ
  فریبا فرجپور علی عبادیان شهرام نجف زاده
  فرض کنید A یک جبر باناخ و X یک باتاخ A-دومدول باشد. نگاشت D:A-->X را یک اشتقاق مکعبی نامند هرگاه برای هر a,bin A داشته باشیم D(ab)=a^3D(b)+D(a)b^3. نگاشت D را یک نگاشت همگن مکعبی نامند هرگاه برای هر ain A و lambdain C داشته باشیم D(lambda a)=lambda D(a). در این مقاله چکیده کامل

  فرض کنید A یک جبر باناخ و X یک باتاخ A-دومدول باشد. نگاشت D:A-->X را یک اشتقاق مکعبی نامند هرگاه برای هر a,bin A داشته باشیم D(ab)=a^3D(b)+D(a)b^3. نگاشت D را یک نگاشت همگن مکعبی نامند هرگاه برای هر ain A و lambdain C داشته باشیم D(lambda a)=lambda D(a). در این مقاله نگاشت خطی-مکعبی و اشتقاق خطی-مکعبی را به‌صورت زیر تعریف می‌کنیم. نگاشت همگن مکعبی D:A-->X را یک نگاشت خطی-مکعبی گوییم هرگاه برای هر a,bin A و lambdain C داشته باشیم D(lambda a+b)=lambda D(a)+D(b) و علاوه براین اگر D یک اشتقاق مکعبی باشد آن را یک اشتقاق خطی-مکعبی نامیم. در این مقاله اشتقاق های خطی-مکعبی را روی رده های مختلفی از جبرهای باناخ شامل جبرهای باناخ حاصل از ضرب theta-لائو، جبرهای باناخ توسیع مدولی و جبرهای باناخ ملقمه‌ای توصیف می کنیم. برای توصیف، theta-اشتقاق مکعبی و نگاشت های مکعبی مدولی را تعریف می کنیم. برای جبرباناخ Atimes_theta B که thetainsigma{A}cup{0} و A یکدار است، نشان می دهیم که اشتقاق خطی-مکعبی است اگروتنهااگر theta-اشتقاق مکعبیD_B,A:B--->A و اشتقاق های خطی-مکعبی D_A:A--->A و D_B:B--->Bموجود باشند که برای هر (a,b)in Atimes_theta B ، به صورت D(a,b)=(D_A(a)+D_B,A(b),D(b)) باشد و برای هر (a,b)in Atimes_theta B در شرط داده شده صدق کند. نتایجی مشابه برای جبرهای باناخ توسیع مدولی و ملقمه‌ای بدست می آوریم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - چند نکته از زبان فارسی و زبان عربی
  محمد علوی مقدر
  در بخش نخسمت مقالة حاضر به تفاوت های عمده زبان فارسی و عربی اشاره و چند تفاوت مهم میان دو زبان، بیان شده است. آنگاه درباره اینکه زبان عربی اشتقاقی و قالبی و زبان فارسی ترکیبی است بحث شده است. سپس استعمال و کار برد گوناگون یک کلمة فارسی را بیان کرده ایم و در این باره نمو چکیده کامل

  در بخش نخسمت مقالة حاضر به تفاوت های عمده زبان فارسی و عربی اشاره و چند تفاوت مهم میان دو زبان، بیان شده است. آنگاه درباره اینکه زبان عربی اشتقاقی و قالبی و زبان فارسی ترکیبی است بحث شده است. سپس استعمال و کار برد گوناگون یک کلمة فارسی را بیان کرده ایم و در این باره نمونه های فراوانی جسته ایم. در مرحلة بعد تعدادی از کلمه های که ریشه عربی دار ند و عرب زبانان به شیوه دیگری به کار می برند. بررسی شده است. به عنوان مثال. عرب زبانان در مورد ترکیب وخامت اوضاع واژة خطوره الموقف را به کار می برند. پس از آن به این مسئله اشاره شده !ست که چنانچه ما نتوانیم واژه و ترکیب جدیدی در برابر برخی از کلمات بیگانه ای که در زبان فارسی رواج یافته است و همگان با آ نها ا شنا هستند قرار دهیم - واژه ها و ترکیب های که در بردار نده همان مفاد باشد _ باید واژه و ترکیب قبلی را که قابل فهم همگان است، به کار ببریم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - أثرالشعرالعربى فی الشعرالفارسى
  جلیل تجلیل
  للشعرالعربى أثر و میض فی لشعرالفارسی تصویراً و مضموناً و لغظاً و معنیّ و نورد هیهنا امثلةً و نماذج موضحة و نستنتج من هیهنا أنّ الشعراء الایرانیین ذووتمتعٍ باهر من الادب و الشعرالعربی الوضائین. 1. قال بشار: کأن مثارالنقع فوق رؤوسنا و أسیافنا لیل تهاوى کواکبه و هذا چکیده کامل

  للشعرالعربى أثر و میض فی لشعرالفارسی تصویراً و مضموناً و لغظاً و معنیّ و نورد هیهنا امثلةً و نماذج موضحة و نستنتج من هیهنا أنّ الشعراء الایرانیین ذووتمتعٍ باهر من الادب و الشعرالعربی الوضائین. 1. قال بشار: کأن مثارالنقع فوق رؤوسنا و أسیافنا لیل تهاوى کواکبه و هذاالبیت هوالّذى سمى بأشهر بیتٍ قاله بشار ( بشار، 1369 ه.ق/1950م) و تأثر منه فردوسی الشاعرالفارسی فى أبیاته التالیة: درخشیدن تیغ هاى بنفش در آن سایه ی کاویانی درفش تو گفتی که اندر شب تیره چهر ستاره همی برفشاند سپهر 2 . ألشّمس کالمرأة فى کّف الأشل تجرى على السماء من غیر فشل هذاالب من شواهد المطوّل للتفتازنی التشبیة الغریب و نُسب مَرة لابى النجم العجلى و مرة أخرى. لابن معتز و هکذا نسب الی الشماخ و أورد محمد بار شریف صاحب جامع الشواهد بالصورة الاتیه: پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - مقایسۀ وجه تسمیه‌ها در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی
  محمد محمدی ملک آبادی مهرداد چترایی قربانعلی ابراهیمی
  10.30495/dk.2022.1946664.2375
  یکی از پرسش‌های جذاب برای انسان‌ها دلیل نام‌گذاری (وجه تسمیۀ) چیزهاست. در متون نظم و نثر فارسی تعدادی از نویسندگان و شعرا در خلال آثارشان، کلماتی را ریشه‌شناسی کرده و وجه تسمیۀ آن‎ها را - به زعمِ خود- نشان داده‌اند. بررسی و تحلیل و طبقه‌بندی این وجوه تسمیه، بیانگر ن چکیده کامل

  یکی از پرسش‌های جذاب برای انسان‌ها دلیل نام‌گذاری (وجه تسمیۀ) چیزهاست. در متون نظم و نثر فارسی تعدادی از نویسندگان و شعرا در خلال آثارشان، کلماتی را ریشه‌شناسی کرده و وجه تسمیۀ آن‎ها را - به زعمِ خود- نشان داده‌اند. بررسی و تحلیل و طبقه‌بندی این وجوه تسمیه، بیانگر نوع نگاه آنان به چگونگی ساخت کلمات است. در این مقاله برخی از این وجوه تسمیه که در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی مندرج است، بررسی و مقایسه شده‌است. بدین منظور ابتدا به دسته بندی انواع وجه‌ تسمیه و ذکر شواهد مثال از کتب گوناگون پرداخته شد و سپس نمونه‌های وجه تسمیه از کتاب تاریخ سیستان و دیوان خاقانی استخراج و بررسی گردید. با بررسی نمونه‌ها، مشخص شد که مؤلف تاریخ سیستان در گزینش و بیان وجه تسمیه‌ها بیشتر به اشتقاق کلمات توجه داشته است و در مواردی هم به اعتقادات و باورهای عوام رجوع کرده است ولی خاقانی بیشتر به بازی‌های شاعرانه با کلمات پرداخته و وجه تسمیه‌هایی ابداعی ارائه داده است. البته او هم به وجه تسمیه‌هایی که در کتب دیگر آمده توجه داشته است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده‌است و گردآوری داده‌ها به شیوۀ کتابخانه‌ای است. هرچند مقالات متعددی دربارۀ وجه تسمیه چاپ شده، اما تاکنون مقالۀ مستقلی دربارۀ مقایسۀ گزینش وجه تسمیه در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی منتشر نشده‌است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  10 - تحلیل و تفسیر واژه‌های پارسی‌نژاد در تاریخ بیهقی
  محمود صادق زاده فاطمه اعتدال
  تاریخ بیهقی یکی از شاهکارهای گران‌قدر نثر فارسی است که به دلیل دارا بودن ارزش‌های ادبی و تاریخی، آشنایی با آن برای هر پارسی زبان تحصیل کرده لازم و ضروری است. نثر تاریخ بیهقی از غنی‌ترین و جذّاب‌ترین نثرهای موجود در تاریخ ادبیّات ایران است. بیهقی از جمله نویسندگانی است ک چکیده کامل

  تاریخ بیهقی یکی از شاهکارهای گران‌قدر نثر فارسی است که به دلیل دارا بودن ارزش‌های ادبی و تاریخی، آشنایی با آن برای هر پارسی زبان تحصیل کرده لازم و ضروری است. نثر تاریخ بیهقی از غنی‌ترین و جذّاب‌ترین نثرهای موجود در تاریخ ادبیّات ایران است. بیهقی از جمله نویسندگانی است که در کاربرد واژگان پارسی، هنر خود را به‌خوبی نشان داده است.مسألة اصلی این جستار، بررسی لغات واصطلاحات پارسی نژاد در تاریخ بیهقی است. از این رو، به شیوة توصیفی، تحلیلی، تعلیلی و استشهادی به تجزیه، تحلیل و بررسی عناصر زبانی اصیل پارسی در تاریخ بیهقی پرداخته شده است.ابتدا به وی‍ژگی‌های اشتقاق کلمات در تاریخ بیهقی توجه شده، سپس ریشه‌شناسی و مفاهیم اسامی، افعال، صفات و قیود در تاریخ بیهقی، تحلیل و بررسی و بسامد آن‌ها به صورت کمی ارائه شده است. بیهقی در تاریخ خود علاوه برکاربرد واژگان عربی، ترکی، مغولی و... واژه‌های پهلوی و اوستایی و ایرانی نژاد زیادی نیز به کار برده است. بیش‌ترین واژه‌های ایرانی نژاد به کار رفته در تاریخ بیهقی اسم و فعل و بعد صفت و قید است. واژه های ایرانی نژاد بیهقی، از نظر ساختمان، ساده، مشتق و مرکب هستند. نتیجة این که در تاریخ بیهقی کاربرد واژه‌های مشتق و مرکب، بیش‌تر از واژه‌های ساده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  11 - فعل بسیط و مرکب در زبان فارسی معاصر: چالش‌ها و راهکارها
  فردین حسین پناهی
  10.30495/farsij.2021.685893
  اشتقاق و ترکیب دو فرآیند اصلی واژه‌سازی در زبان فارسی است. از آن جا که فعل مهم‌ترین عنصر در دستگاه واژگانی و نحوی زبان است، زایا بودن زبان در ساخت فعل‌های متنوّع و متعدّد اهمیت فراوانی دارد، طوری‌که این فعل‌ها خود، زایا باشند و بتوان واژه‌های دیگری از آن‌ها مشتق کرد. ای چکیده کامل

  اشتقاق و ترکیب دو فرآیند اصلی واژه‌سازی در زبان فارسی است. از آن جا که فعل مهم‌ترین عنصر در دستگاه واژگانی و نحوی زبان است، زایا بودن زبان در ساخت فعل‌های متنوّع و متعدّد اهمیت فراوانی دارد، طوری‌که این فعل‌ها خود، زایا باشند و بتوان واژه‌های دیگری از آن‌ها مشتق کرد. این مهم، از طریق فرآیند اشتقاق صورت می‌گیرد و فعل‌های بسیط مهم‌ترین عناصری هستند که زبان فارسی از طریق آن‌ها می‌تواند به امر اشتقاق بپردازد. نگاهی به وضعیت کاربرد فعل‌ها در زبان فارسی امروز نشان می‌دهد که گرایش مفرطی به ساخت فعل‌های مرکب وجود دارد و تعداد فعل‌های بسیط بسیار کمتر از فعل‌های مرکب است و فعل‌های بسیطِ موجود نیز غالباً در حال تبدیل شدن به فعل‌های مرکب‌اند. ادامۀ این روند می‌تواند منجر به ضعف تدریجی و شاید توقف اشتقاق‌های فعلی در زبان فارسی شود. در این مقاله ضمن بررسی وضعیت فعل‌های بسیط و مرکب در زبان فارسی معاصر، و نقد و بررسی دیدگاه‌های مطرح در این حوزه، راهکارهایی برای اصلاح وضعیت موجود بررسی می‌شود. بر این اساس، در مواردی می‌توان با به‌کارگیری و تقویت ساخت‌های زیرمجموعۀ فعل بسیط یا مرتبط با آن، قابلیت‌های اشتقاق فعلی در زبان فارسی را احیا کرد. تقویت ظرفیت ساخت فعل‌های تبدیلی، استفاده از فعل‌های سببی و استفاده از فعل‌های پیشوندی از مهم‌ترین راهکارهایی است که برای این منظور می‌توان در پیش گرفت. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  12 - مفهومِ دوگانه‌یِ ترکیبِ اصطلاحیِ«از بُنِ دندان»
  محمد ایرانی
  در همه‌ی فرهنگ‌های فارسی اعمّ از فرهنگ‌های عمومی و یا فرهنگ لغات و تعبیرات خاصّ یک اثر یا واژگان و اصطلاحات یک شاعر و نویسنده، و حتّی در شرح‌هایی که بر برخی از متون کهن نظم و نثر نوشته شده، ترکیب کنایی از بن دندان را به معنی از صمیم دل، از دل و جان، و از روی میل و رغبت چکیده کامل

  در همه‌ی فرهنگ‌های فارسی اعمّ از فرهنگ‌های عمومی و یا فرهنگ لغات و تعبیرات خاصّ یک اثر یا واژگان و اصطلاحات یک شاعر و نویسنده، و حتّی در شرح‌هایی که بر برخی از متون کهن نظم و نثر نوشته شده، ترکیب کنایی از بن دندان را به معنی از صمیم دل، از دل و جان، و از روی میل و رغبت پنداشته‌اند؛ یعنی در حقیقت تنها به یک وجه از معنای آن توجّه کرده‌اند. از آن‌جا که این مفهوم با توجّه به بافت جمله و انسجام معنایی در برخی ‌بیت‌ها و عبارت‌های شرح شده، درست به نظر نمی‌رسید، به بررسی و استخراج نمونه‌هایی مختلف از متون نظم و نثر کهن پرداخته شد. نتیجه‌ی حاصل‌شده از این پژوهش تبیین می‌کند که باید ترکیب کنایی مزبور را در عداد اضداد زبان فارسی به شمار آورد؛ زیرا در شاهد مثال‌ها و نمونه‌های گردآوری شده ـ بر خلاف معنای غالب و رایج این ترکیب ـ با مفهومی متضاد مواجه می‌شویم که از دید فرهنگ نویسان و شارحان متون پنهان مانده است. در این کاربرد معنایی دوگانه، ترکیب کنایی از بن دندان به مفهوم انجام کاری از روی اضطرار و ناچاری یا از سر طوع و تسلیم به کار رفته ‌است. این ترکیب از دیدگاه دستوری و نقشی می‌تواند در حُکم قید‌واره یا متمّم قیدی و گروه حرف اضافه‌ای به شمار آید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  13 - نگاهی به کارکردهای پیشوند "فرو" و "فرود" در شاهنامة فردوسی
  احمد رحیم خانی سامانی
  یکی از انواع تک‌واژهای وابسته‌‌، پیشوند‌ اشتقاقی "فرو" و "فرود" است که هم در ساخت افعال پیشوندی و هم در ساختِ واژه‌هایی چون قید و صفت‌‌، کاربردهای بسیاری دارند. نگارنده در این مقاله‌‌، به بررسی کارکردهای معناشناسانة این دو پیشوند در شاهنامه‌ و نقش آن‌ها در واژه‌سازی‌ها چکیده کامل

  یکی از انواع تک‌واژهای وابسته‌‌، پیشوند‌ اشتقاقی "فرو" و "فرود" است که هم در ساخت افعال پیشوندی و هم در ساختِ واژه‌هایی چون قید و صفت‌‌، کاربردهای بسیاری دارند. نگارنده در این مقاله‌‌، به بررسی کارکردهای معناشناسانة این دو پیشوند در شاهنامه‌ و نقش آن‌ها در واژه‌سازی‌ها و واژه‌گزینی‌های فردوسی می‌پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش‌‌، نشان می‌دهد که فردوسی‌‌، ضمن بهره‌گیری از این پیشوند مطابق آن‌چه می‌توان آن را سبک دوره‌ای نامید‌‌، کوشیده‌است تا علاوه بر نهایت بهره‌گیری از این امکان زبانی‌‌، معانی گوناگون حاصل از توانِ معناسازیِ این پیشوند‌ها را نیز‌‌، مدّ نظر داشته‌باشد‌‌، به گونه‌ای که از مجموع تعداد واژه‌های ساخته‌شده با این پیشوندها که در فرهنگ‌های لغت ضبط شده‌‌، تقریباً نزدیک به نیمی از آن‌ها در شاهنامة فردوسی نیز به کار رفته‌است. از دیگر نتایج قابل توجّهِ این مقاله‌‌، مقایسة ابیات مربوط به سخن دقیقی در بخش پادشاهی گشتاسپ و شاهنامة فردوسی در به کارگیری این دو پیشوند با یک‌دیگر است‌‌، به این ترتیب که در مقام مقایسه‌‌، فردوسی بیش از دوبرابرِ دقیقی از پیشوند "فرو" بهره برده‌است‌‌، در حالی که دقیقی در کاربرد پیشوند "فرود" حدود چهار و نیم برابرِ فردوسی از این پیشوند‌‌، استفاده کرده‌است. پرونده مقاله