نقش سرمایهی اجتماعی در توسعهی محلهای مطالعهی تطبیقی: محلههای نیار و سبلان، شهر اردبیل
محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهریعلیرضا محمدی 1 , مصیب سعدی پور 2 , حجت ارژنگی مستعلی بیگلو 3
1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کلید واژه: شهر اردبیل, سرمایهی اجتماعی, توسعهی محلهای, محلهی سبلان, محلهی نیار,
چکیده مقاله :
طی دهههای اخیر رشد شتابان شهرنشینی، موجب بروز ناپایداری توسعهی محلاتشهری شده است. رویارویی با ریشههای این ناپایداری در مدیریت شهری، بدون مشارکت شهروندان و بهرهگیری از سرمایهیاجتماعی، امری دشوار است. هدف پژوهش، شناخت میزان تأثیرگذاری سرمایهیاجتماعی بر توسعهی محلهای است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری دادهها از روش پیمایشی (پرسشنامه) استفاده شده است. از 21 نماگر در بُعد سرمایهی اجتماعی و 15 معیار در بُعد توسعهی محلهای برای سنجش روابط، استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها، از آزمون های آماری پیرسون، رگرسیون، تحلیل مسیر و T مستقل، در نرمافزار SPSS، استفاده شده است. جامعهی آماری شامل ساکنان محلهای نیار و سبلان در شهر اردبیل هستند. برای تعیین حجم نمونه از روش کوکردان و برای نمونهگیری از روش تصادفی سیستماتیک منظم، استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهند که در هر دو محله، بین سرمایهی اجتماعی و توسعهی محلهای رابطهی قوی وجود دارد. از نظر شاخصهای مشارکت، پیوند همسایگی، شبکهی اجتماعی و کیفیت کالبدی بین دو محله، تفاوت معنادار است و از نظر میزان رضایتمندی عمومی، تفاوت معنادار نیست. در پایان بر مبنای یافتههای پژوهش، پیشنهادهایی ارائه شده است.
.
- الوانی، سید مهدی و سیدتقوی، میرعلی. (1381). سرمایهی اجتماعی: مفاهیم و نظریهها، فصلنامهی مطالعات مدیریت، شمارهی 33، صص: 26-3.
- احدنژاد روشتی، محسن، محمدی حمیدی، سمیه، سبحانی، نوبخت. (1396). سنجش پایداری محلات شهری (SUN)، مورد مطالعه: شهر میاندواب"، فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی منطقهای، سال هفتم، شمارهی 3، تابستان 1396، صص: 77-94.
- اردشیری، مهیار، حاجیپور، خلیل، حکیمی، سمیه. (1392). بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی محلههای شهری بر شکلگیری سرمایهی اجتماعی، مجلهی پژوهش و برنامهریزی شهری، سال چهارم، شمارهی 13، صص: 56-35.
- پیران، پرویز، موسوی، میرطاهر و شیبانی، ملیحه. (1385). کارپایه مفهومی و مفهومسازی سرمایهی اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)، فصلنامهی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شمارهی 23، صص: 9-44.
- تاجبخش، کیان. (1384). «سرمایهی اجتماعی، اعتماد و دموکراسی»، کتاب مجموعه مقالات سرمایهی اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، تهران: نشر شیرازه.
- توکلینیا، جمیله، استادی سیسی، منصور. (1388). تحلیل پایداری محلههای کلانشهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاریها، نمونه موردی: محلههای اوین، درکه و ولنجک، پژوهشهای جغرافیای انسانی، زمستان 1388، دورهی 41، شمارهی 70، صص: 34-29.
- جمعه پور، محمود و مخلصیان، سپیده. (1394). سطح پایداری محلهای و رابطهی آن با توسعهی اجتماعی در محلهی نازیآباد تهران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورهی 49 ، شمارهی 2 ، تابستان 1396، صص: 425 – 41.
- جوادزاده، هادی و علوی، سید علی (1395). تحلیل تطبیقی نقش سرمایهی اجتماعی در پایداری محلهای در بافتهای فرسوده و جدید. (محلات نارمک و یوسفآباد)، مجلهی پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هفتم، شمارهی 24، بهار 1395، صص: 104-83.
- چراغی، رامین. (1392). نقش سرمایهی اجتماعی شهروندان در حکمروایی خوب شهری (مطالعهی موردی: شهر قروه)، پایاننامهی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- حاتمینژاد، حسین. (1385). شهر و عدالت اجتماعی، پایاننامه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
- حاجی پور، خلیل. (1385). برنامهریزی محله مبنا رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار، نشریهی هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شمارهی 26، صص: 46-37.
- حسینزاده، داوود. (1387). رویکرد اجتماعمحور به کیفیتزندگی اجتماعات محلی، فصلنامهی مدیریت شهری، شمارهی 20، صص: 22-7.
- خاکپور، براتعلی، پیری عیسی. (1388). آسیبشناسی اجتماعی شهر و نقش سرمایهی اجتماعی و کالبدی شهروندان در کاهش آن، مجلهی علوم اجتماعی، سال 2، شمارهی 2، صص: 30-13.
- خندهرو، مهدی. (1387). بررسی سرمایهی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکلگیری آن در سطح محله، پایاننامهی کارشناسی ارشد رشتهی علوم اجتماعی گرایش جامعهشناسی، دانشگاه اصفهان، گروه علوم اجتماعی.
- دلفروز، محمدتقی. (1387). اعتماد و سرمایهی اجتماعی. تهران: پژوهشکدهی مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ دوم.
- ربانی، رسول. (1390). بررسی سرمایهی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکلگیری آن در سطح محله، مجلهی علوم اجتماعی، صص: 102-79.
- ربیعی، کامران. (1383). یک بازی یکنفره. کتاب ماه علوم اجتماعی، صص: 65-62.
- رحمانی، محمود و اسماعیل کاووسی. (1387). اندازهگیری و مقایسهی سرمایهی اجتماعی در بخشهای دولتی و خصوصی. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
- رضازاده، راضیه و سلسله، علی. (1392). نقش رویکرد دارایی مبنا در توسعهی پایدار محلی؛ مطالعهی موردی: محلهی امامزاده حسن تهران، فصلنامهی باغ نظر، شمارهی 25، سال 10، صص: 48-39.
- رفیع پورگاوگانی، سعید. (1388). بررسی و تبیین مؤلفههای مؤثر بر برنامهریزی محلهمبنا؛ مورد مطالعه: محلهی فیروز سالار شهر گوگان، پایاننامهی کارشناسی ارشد رشتهی جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.
- رفیعی، فریبا. (1394). امکانسنجی برنامهریزی محله محور. مطالعهی موردی محلهی حسینه شهر زنجان، پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
- رفیعیان، مجتبی. (1391). تحققپذیری برنامهریزی محلهمبنا در بافت فرسودهی شهری؛ مطالعهی موردی: محلهی سنگلج تهران، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، شمارهی 71، صص: 106-89.
- شفیعا، سعید. (1389). رابطهی ظرفیت اجتماعی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی با توسعهی پایدار محلهای، پایاننامهی کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشکدهی مدیریت دانشگاه علامه طباطبائی تهران.
- عبدالرحمانی، رشید. (1384). سرمایهی اجتماعی و اعتماد اجتماعی، رشد آموزش علوم اجتماعی (29)، صص: 40-32.
- عبداللهی، علیاصغر و رختابناک، شهره. (1393). ارزیابی عوامل مؤثر بر پایداری توسعهی محله در فرآیند برنامهریزی شهری؛ نمونهی موردی: محلهی سنگ سیاه شیراز، مجلهی پژوهش و برنامهریزی شهری، سال 5، شمارهی 17، صص: 122-103.
- عبدالهی، مجید. (1392). ارزیابی ابعاد اجتماعی محلههای شهری در چارچوب دیدگاه سرمایهی اجتماعی؛ مورد پژوهی: محلههای شهر شیراز، فصلنامهی مدیریت شهری، شمارهی 32، صص: 184-163.
- غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا. (1388). کیفیت زندگی، شاخص توسعهی اجتماعی، تهران: انتشارات شیرازه.
- قنبرلو، عبداله. (1383). در خوب و بد سرمایهی اجتماعی. کتاب ماه علوم اجتماعی، صص: 70-66.
- کلانتری، لاله. (1395). آسیبشناسی مدیریت توسعهی محلهای در شهر اردبیل، پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
- محسنی تبریزی، علیرضا و آقا محسنی، مریم. (1389). بررسی نقش سرمایهی اجتماعی در توسعهی شهری؛ مورد پژوهشی: شهر محلات، مدیریت شهری، شمارهی 26، صص: 162-147.
- محمدی، علیرضا. (1392). برنامهریزی محلهای؛ مبانی، اصول و روشها. انتشارات دانشگاه دولتی محقق اردبیلی، چاپ دوم.
- محمدی، علیرضا. پاشازاده، اصغر. (1394). سنجش سطح پایداری محلات شهر اردبیل با تأکید بر محلات با هستههای روستایی، مطالعات شهری، دورهی 3، شمارهی 11، تابستان 1393، صص: 49-62.
- محمدی، علیرضا، رفیعی، فریبا. (1395). بررسی نقش برنامهریزی محله مبنا در توسعهی پایدار محلهای (مطالعهی موردی: محلهی حسینیه زنجان)، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دورهی 4، شمارهی 3، پاییز 1395، صص: 347-367.
- مدنی، بهاره. (1391). ارزیابی الگوهای نوین برنامهریزی توسعهی محلهای؛ نمونهی موردی: محلهی نارمک تهران، پایاننامهی کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکدهی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
- معمار، ثریا. (1390). تحلیل جامعهشناختی نیازهای اجتماعی و کالبدی محلات شهر از دیدگاه توسعهی پایدار محلهای، مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شمارهی 1، صص: 133-106.
- موسوی، سید احمد. (1385). برنامهریزی توسعهی محلهای با تأکید بر سرمایهی اجتماعی، پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
- ناطق پور، محمدجواد؛ فیروزآبادی، سید احمد. (1385). شکلگیری سرمایهی اجتماعی و فرا تحلیل عوامل مؤثر بر آن، نامهی علوم اجتماعی، 1385، صص: 190-160.
- نوابخش، فدوی، جمیله. (1387). بررسی ابعاد سرمایهی اجتماعی و نقش آن در توسعهی شهری، پژوهشنامهی علوم اجتماعی، شمارهی 2، صص: 48-25.
- نوابخش، مهرداد و ارجمند سیاهپوش، اسحاق. (1388). «مبانی توسعهی پایدار شهری». تهران: جامعهشناسان.
- نوریان، فرشاد، مظفری پور، نجمه. (1392). ارزیابی عملکرد مدیریت محلهمحور با تأکید بر شاخصههای سرمایهی اجتماعی، مورد پژوهی: محلات 7 گانهی ناحیهی 1 منطقه 21 شهرداری تهران، نشریهی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورهی 18، شمارهی 56، صص: 56-47.
- Barton, H. (2000). Sustainable Communities: The Potential for Eco-Neighborhoods. London: Earthscan Publication Ltd.
- Bnia. (2005). Vital Signs: Measuring Baltimore’s progress towards strong neighborhoods and a thriving city. Baltimore: BNIA.
- Buck, N. (2005). Social Cohesion in Cities. In Changing Cities: Rethinking Urban Competitiveness, cohesion and governance. London: Palgrave Macmillan
- Bullen, P. & Onyx, J. (1999). Social Capital, Family Support Services and Neighborhood and Community Centers in New South Wales. Report published by Neighborhoods and Community Centres in NSW and Family Support Services in NSW.
- Bullen, P. (2003). Shaping Neighborhoods: A guide for health, sustainability and vitality, London and New York: Spon press.
- Coulton, C. (2012). Defining Neighborhoods for Research and Policy. Cityscape: A Journal of Policy Development and Research, Volume 14, (2), pp: 225-230.
- Dale, A. and Newman L. (2010). Social Capital: A Necessary and Sufficient Condition for Sustainable Community Development? Community Development journal, 45(1): pp 5-21.
- Drilling, M., & Schnur, O. (2012.’Nachhaltigkeit in der Quartiersentwicklung einfuhrende Anmerkungen’. In M. Drilling, & O. Schnur (Eds.), Nachhaltige Quartiersentwicklung: Positionen, Praxisbeispiele und Perspektiven (Sustainable urban neighborhood development: Standings, practical example and perspectives) Wiesbaden: VS Verlag fur Sozialwissenschaften. Pp: 11- 41.
- Erik, M. S. (2001). The Sustainable City: Conceptualization, Planning and Technology. Report published by: The European Inter-University Association on Society, Science and Technology, Centre for technology, innovation and culture.
- Evans, B., Joas, M., Sundback and Theobald, K. (2011). Governing Sustainable Cities. Cromwell press.
- Giddens, A. (1994). Beyond Left & Right, Cambridge: Polity Press.
- Hübner, D. (2009). Promoting sustainable urban development in Europe Achievements and opportunities, European Commission, Directorate-General for Regional Policy Unit C2 –Urban development, territorial cohesion, © European Communities, 2009, April 2009.
- Key, A. (2005). Social Capital, the social economy and community development, Oxford University Press and community’. Development journal. Advance Access Publication 15 Feb: 162.
- Kritsotakis, G, Maria Vassilaki, Leda Chatzi, Vaggelis Georgiou, Anastassios E. philalithis, Manolis Kogevinas, Antonis Koutis. (2011). Maternal Social capital and birth outcomes in the mother-child cohort in Crete. Greece (Rhea Study), Social Science & Medicine, 73, pp: 1653-1660.
- Lang, D. J., Wiek, A., Bergmann, M., Stauffacher, M., Martens, P., Moll, P. (2012).’Trans disciplinary research in sustainability science: Practice, principles, and challenges’. Sustainability Science, 7(S1) pp: 25–43.
- Lopez, G. E. (2012).’Groundwater governance and social capital’. Geoforum 43, pp:1140-1151.
- Mcclurg, S. (2003). Social Network & Politic Participation, Political Research Quartrly, Vol. 56 (4): 449-464.
- Mignone, J. (2003). Measuring social capital: A guide for First Nations communities’. Ottawa, Ontario, Report published by Canadian Institute for Health Information.
- Mori, K., & Christodoulou, A. (2012). Review of sustainability indices and indicators: Towards a new City Sustainability Index (CSI)’. Environmental Impact Assessment Review, Vol.32 (1), pp: 94–106.
- Rice, T. W. (2001). Social capital and government performance in Iowa communities. Journal of Urban Affairs, 23(3-4), 375-389.
- Scott, C. (2013).’ The Implications of Sustainable Development for Happy Neighborhoods’. (Doctoral Dissertation), New York: Cornell University.
- Scott, C., Jambeck, J., and Scott, N. (2014). The Sustainable Neighborhoods for Happiness Index (SNHI): A metric for assessing a community’s sustainability and potential influence on happiness. Journal of Ecological Indicators, Vol. 40, No.96, pp: 147-152.
- Sharifi, A., & Murayama, A. (2013). A critical review of seven selected neighborhood sustainability assessment tools, Environmental Impact Assessment Review, No.38, pp: 73–87.
- Stouten, P. (2014). Features for Sustainable Urban Neighborhood Development, Department of Urbanism, Faculty of Architecture Delft University of Technology Delft, Netherlands, Int. Journal for Housing Science, Vol.38 (2), pp:71-79.
- Temkin, K., & Rohe, W. M. (1998). Social capital and neighborhood stability: An empirical investigation. Housing Policy Debate, 9(1), 61-88.
- Townsend, C, L. (2005).’Building great neighborhood, a citizen’s guide for neighborhood planning’. Micchigan: Michigan state university.
- Turcu, C. (2012). Local experiences of urban sustainability: Researching Housing Market Renewal interventions in three English neighborhoods’. Progress in Planning, Vol.78, No.3, pp: 101–150.
- Wates, N. (2006). The Community Planning Handbook; how people can shape their cities, towns and villages in any part of the world. First published in the UK in 2000 by Earthscan Reprinted 2006.
- Weil, F, Matthew R, L, Edward S, Sh. (2012). The burdens of social capital: How socially-involved people dealt with stress after Hurricane Katrina’. Social Science Research 41, pp: 110-119.
_||_