تبیین معیارهای مؤثر بر اغتشاش بصری نما در فرایند ادراک

محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری

مرسده طهماسبی‌فرد ¹ , فرح حبیب ² , زهرا سادات سعیده زرآبادی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/03/16 تاریخ پذیرش : 1402/05/10 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: ادراک بصری, اغتشاش بصری, نمای شهری, فرایند ادراک,

چکیده مقاله :

یکی از مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های امروز شهری، نابسامانی و ناهماهنگی نماهای شهری است. این نابسامانی نماهای شهری، منجر به ایجاد اغتشاش بصری شهرهای امروزی در سطح کلان شده است. ازآنجاکه اغتشاش بصری در نتیجه اختلال در ادراک ایجاد می‌گردد، تبیین معیارهای مؤثر بر اغتشاش بصری نما در فرایند ادراک می‌تواند جهت رفع این معضل راهگشا باشد. با این هدف، این پژوهش بر مبنای مطالعات نظریه‌های ادراکی، به بررسی معیارهای مؤثر در ایجاد اغتشاش بصری در فرایند ادراک نما پرداخته و مسیر فرایند ادراکی که منجر به اغتشاش و یا آرامش بصری می‌گردد، مشخص‌شده است. سپس از طریق پرسشنامه و بر مبنای طیف لیکرت تأثیر معیارها سنجیده شده است و از طریق نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون فریدمن معیارهای مؤثر بر اغتشاش بصری رتبه‌بندی شده‌اند تا میزان اهمیت آن‌ها مشخص شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عدم هماهنگی و ارتباط اجزاء، عدم خوانایی و ازدیاد داده‌ها بیشترین اهمیت و داده‌های جدید و ناآشنا کمترین اهمیت را در ایجاد اغتشاش بصری در فرایند ادراک نما دارد.

چکیده انگلیسی:

One of the most important urban issues and concerns today is the disarray and inconsistency of urban facades. This disarray of urban facades has led to the visual clutter of today's cities on a macro level. Since visual clutter is created as a result of a disturbance in perception, explaining the effective criteria for visual clutter in the process of perception can be a way to solve this problem. With this aim, this research, based on studies of perceptual theories, has investigated the effective criteria for creating visual clutter in the perceptual process, and the path of the perceptual process that leads to visual clutter or relaxation has been determined. Then, the impact of the criteria was measured through a questionnaire and based on the Likert scale, and the effective criteria on visual clutter were ranked through SPSS software and using Friedman's test to determine their importance. The findings of the research show that the lack of coordination and connection of components, lack of readability, and increase of data are the most important, and new and unfamiliar data are the least important in creating visual clutter in the perception process.

منابع و مأخذ:

• آذرنیوش، محمود؛ روانجو، احد. (1393). بررسی آلودگی بصری و شاخص‌های آن در شهرهای ایران (مطالعه موردی: شهر شوشتر)، پیکره، 3(6)، صص 75-92. https://doi.org/10.22055/pyk.2015.13209


• ایروانی، محمود و خداپناهی، محمدکربم. (1391). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.


• بهمنش، آزاد. (1397). معماری بصری و ادراک محیط داخلی و خارجی. تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.


• پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: انتشارات آرمان‌شهر.


• پاکزاد، جهانشاه. (1400). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی.


• پورجعفر، محمدرضا؛ علوی با المعنی، مریم. (1391). استخراج معیارهای هماهنگی و ناهماهنگی نماهای ساختمان با دستگاه بینایی انسان با توجه به اصول بوم‌شناسی بصری. معماری و شهرسازی ایران. 3(4)، صص 5-18. https://doi.org/10.30475/isau.2013.61951


• داندیس، ا. دنیس. ای. (1394). مبادی سواد بصری. (ترجمه: محمد حامد مسیح تهرانی). تهران: انتشارات سروش دانش.


• دیوسالار، شاپور. (1395). در پس چهره شهر -نشانه‌شناسی نازیبایی‌ها در سیمای شهری. تهران: انتشارات شلاک.


• شاهچراغی، آزاده؛ بندرآباد، مهدی. (1394). محاط در محیط. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.


• صادق پی، ناهید. (1394). نگاه به نما. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• فیضی، محسن و اسدپور، علی. (1392). ادراک شهروندان از منظر ساختمان‌های بلند شهری نمونه موردی هتل چمران شیراز. دو فصلنامه معماری ایرانی. دوره 2، شماره 3، صص 107-121. https://www.sid.ir/paper/219485/fa


• کرمونا، متیو؛ تیزدل، استیو. (1390). خوانش مفاهیم طراحی شهری. تهران: آذرخش.


• گروتر، یورگ. (1395). زیبایی‌شناسی در معماری (ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• مدیری، آتوسا؛ نوراللهی اسکویی، نیکو. (1393). ارزیابی ادراک بصری فضایی میدان امام حسین. نشریه مطالعات شهری، دوره 3، شماره  11، صص 75-84. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_9568.html


• مظفری، نگین و لطیفی، بیتا. (1395). بررسی و شناسایی انواع ناهنجاری در نماهای شهری. نشریه جستارهای شهرسازی، دوره 12، شماره 46، صص 182-193.


• هدمن، ریچارد؛ یازوسکی، اندرو. (1392). مبانی طراحی شهری. (ترجمه: راضیه رضازاده و مصطفی عباس زادگان). تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.


• هنرپرور تمیز، حامد. (1399). نشخوار ذهنی در معماری. تهران: انتشارات ماهواره.


• Arnheim, R. (1984). The Dynamics of Architectural Form. Berkeley: University of California P. https://books.google.com/books/about/The_Dynamics_of_Architectural_Form.html?id=QrHtrH6k07EC


• Bentley, L., Alcock, A, Murrain, P,McGlynn, S. & Smith, G. (1985). Responsive Environment: A Manual for Designers. London: Architectural press.


• Carmona, M., Heath, T., Tiesdell, S., & Oc, T. (2004). Public Places Urban Spaces. Urban Design Quarterly, 90, 40. https://doi.org/10.4324/9780080515427


• Doyon-Poulin, P., Robert, J. M., & Ouellette, B. (2012, October). Review of visual clutter and its effects on pilot performance: A new look at past research. In 2012 IEEE/AIAA 31st Digital Avionics Systems Conference (DASC) (pp. 2D1-1). IEEE.


• Grütter, J.K. (2020). Basics of Perception in Architecture. Germany: Springer.


• Hedman, R., & Jaszewski, A. (1984). Fundamentals of urban design. Routledge.


• Lang, J. (1987). Creating architectural theory. The role of the behavioral sciences in environmental. design.


• Lynch, K. (1964). The image of the city. MIT press.


• Nasar, J. L. (2011). Environmental psychology and urban design. In Companion to urban design. Routledge.


• Porteous, J. D. (2013). Environmental aesthetics: Ideas, politics and planning. Routledge.


• Rosenholtz, R., Li, Y., & Nakano, L. (2007). Measuring visual clutter. Journal of vision, 7(2), 17-17. https://doi.org/10.1167/7.2.17


• Steg, L. E., Van Den Berg, A. E., & De Groot, J. I. (2013). Environmental psychology: An introduction. BPS Blackwell.


• Voronych, Y. (2013). Visual pollution of urban space in Lviv. Przestrzeń I Forma, (20), 309-314. https://api.semanticscholar.org/CorpusID:128339443


• Wong, K. (2021). this is how design principles help you declutter visualizations, UX Collective, retrieved 24 February, 2021 from: https://uxdesign.cc/this-is-how-design-principles-help-you-declutter-visualizations-25ba1f14bd0a