کاربرد مدل معادلات ساختاری (SEM) در تحلیل بهره‌وری منابع انسانی؛ مطالعه موردی سازمان بهزیستی
الناز کریمی
1
(
دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
رسول داودی
2
(
دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
محمد رضا کرمی‌پور شمس آبادی
3
(
استادیارگروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
کلید واژه: بهره‌وری منابع انسانی, مدل معادلات ساختاری, تحلیل عاملی تأییدی, سازمان بهزیستی, شاخص‌های برازش.,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش، تحلیل ساختار بهره‌وری منابع انسانی در سازمان بهزیستی از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) است. بهره‌وری منابع انسانی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت سازمان‌ها، تحت تأثیر متغیرهای متعدد و مرتبطی قرار دارد که تحلیل هم‌زمان آن‌ها نیازمند به‌کارگیری روش‌های آماری پیشرفته است. پژوهش حاضر با رویکرد کمی و به روش توصیفی ـ همبستگی انجام شد. جامعه آماری شامل کارکنان سازمان بهزیستی استان تهران در سال ۱۳۹۷ بود که از میان آن‌ها ۳۲۰ نفر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها دو پرسشنامه محقق‌ساخته شامل مؤلفه‌های بهره‌وری (کارایی، اثربخشی، تعهد، همکاری و حل مسئله) و عوامل مؤثر (توانایی، درک نقش، فرهنگ سازمانی، ساختار، انگیزش، سبک رهبری و...) بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS و LISREL و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی (CFA) و مدل ساختاری نهایی نشان داد که مدل مفهومی ارائه‌شده دارای برازش مطلوبی است و روابط عِلّی بین مؤلفه‌ها و عوامل تأثیرگذار معنادار هستند. شاخص‌های برازش نظیر RMSEA، CFI و χ²/df تأییدکننده اعتبار مدل می‌باشند. بر این اساس، روش SEM نه تنها توانست ساختار پیچیده بهره‌وری منابع انسانی را به‌خوبی تبیین کند، بلکه الگویی برای تحلیل و بهبود بهره‌وری در سایر نهادهای دولتی نیز فراهم ساخت.
چکیده انگلیسی :
The aim of this study is to analyze the structure of human resource productivity within the Welfare Organization using Structural Equation Modeling (SEM). As one of the most critical factors contributing to organizational success, human resource productivity is influenced by numerous interrelated variables, the simultaneous analysis of which requires the application of advanced statistical methods. This research employed a quantitative approach using a descriptive-correlational method. The statistical population consisted of employees of the Welfare Organization in Tehran Province in 2018, from which 320 individuals were selected through cluster sampling. Data collection tools included two researcher-developed questionnaires: one assessing productivity components (efficiency, effectiveness, commitment, cooperation, and problem-solving), and the other evaluating influencing factors (ability, role perception, organizational culture, structure, motivation, leadership style, etc.). Data were analyzed using SPSS and LISREL software through SEM. The results of Confirmatory Factor Analysis (CFA) and the final structural model demonstrated a good model fit, with significant causal relationships between the components and influencing factors. Fit indices such as RMSEA, CFI, and χ²/df confirmed the validity of the model. Accordingly, SEM not only effectively explained the complex structure of human resource productivity, but also provided a framework for analysis and improvement in other public sector institutions.
حاج کریمی، عباسعلی، پیرایش، رضا (1385). تبیین عوامل موثر بر بهره‌وری منابع انسانی در سازمان‌های دولتی با استفاده از تکنیک تحویل مسیر. نشریه فرهنگ مدیریت، ۴(۱۴)، ۵۷-۸۶.
خدادحسينى، سيدحميد، محمدى مقدم، يوسف و قرائى، احمد. (1386). تأثیر عوامل درون‌سازمانی مؤثر بر توانمندسازى كاركنان كنترل گذرنامه فرودگاه امام خمينى (ره). فصلنامه مطالعات مديريت انتظامى، ۲(۳)، 283-295.
طالقاني، غلامرضا و احمدزاده، سليمان (1390). شناسايي و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کارکنان وزارت راه و شهرسازي. پارس مدير، (2)، ۶۷-۸۰.
طاهرى، شهنام (13۷۸). بهره‌ورى و تجزيه و تحليل آن در سازمان‌ها (مدیریت بهره‌وری فراگیر). تهران: هستان.
میرغفوری، سید حبیب اله و صیادی، حسین (1386). شناسایی، تجزیه و تحلیل و رتبه بندی عوامل موثر بر بهره وری معلمان استان یزد. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی، ۳(۴)، 1۳۳ – 1۵۸.
Aldhaheri, R. T., & Ahmad, S. Z. (2023). Factors affecting organisations' supply chain agility and competitive capability. Business Process Management Journal, 29(2), 505-527.
Armstrong, M. (2014). Armstrong's Handbook of Human Resource Management Practice (13th ed.). Kogan Page.
Buzanjani, M., Mahdavi, J., & Abbasi, M. (2010). Human resource productivity in Iranian organizations. Quarterly of HRM Studies, 7(2), 15–34.
Byrne, B. M. (2010). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming. Routledge.
Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and Changing Organizational Culture. Jossey-Bass.
Goldsmith, M., & Hersey, P. (1980). The ACHIEVE Model of Human Performance. Training & Development Journal, 34(6), 20–24.
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1980). Work Redesign. Addison-Wesley.
Herzberg, F. (1968). One More Time: How Do You Motivate Employees? Harvard Business Review.
Hwang, J., & Hopkins, K. M. (2015). A structural equation model of the effects of diversity characteristics and inclusion on organizational outcomes in the child welfare workforce. Children and Youth Services Review, 50, 44-52.
Javadian, A., Mehrara, A., & Bagerzadeh, M. (2020). Human Resources Productivity with a Structural Equation Modeling Approach in the Organization. Urban Management Studies, 12(42 ), 71-82.
Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4th ed.). Guilford Press.
Mehtarizadeh, Z. (2023). Analysis of human resources productivity indicators with structural equations approach: case study: Kerman executive agencies. Operations Research and Decisions, 33(3), 45-58.
Putri, N. T., Yusof, S. M., Hasan, A., & Darma, H. S. (2017). A structural equation model for evaluating the relationship between total quality management and employees’ productivity. International Journal of Quality & Reliability Management, 34(8), 1138-1151.
Sembiring, R., Afifuddin, S., Harahap, R. H., & Ruslan, D. (2022). Analysis of Village Fund Management Community Participation and Human Capital on Work Productivity and Village Household Welfare. Journal Homepage: http://ijmr. net. in, 10(1).
Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442–1465.
Ullman, J. B. (2006). Structural Equation Modeling. In Tabachnick & Fidell (Eds.), Using Multivariate Statistics (5th ed., pp. 653–771). Pearson.
Ulrich, D., & Lake, D. (2009). Organizational Capability: Competing from the Inside Out. John Wiley & Sons.
Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations (7th ed.). Pearson.