رابطه استجابت دعا و معجزه با نظام علیت از نظر شارحان حکمت متعالیه
محورهای موضوعی : فلسفه
کلید واژه: واژگان کلیدی: دعا, استجابت, نظام علی و معلولی, علل ناشناخته, معجزه,
چکیده مقاله :
در غالب کتاب‌های کلامی یا فلسفی و روایی از مسأله‌ی دعا و استجابت آن بحث شده است. در احادیث متعددی تأکید شده است که دعا قسمتی از مقدرات خداوند است. خداوند در قرآن کریم همان‌طور که انسان را به دعا کردن دعوت کرده، اجابت دعا را نیز تضمین نموده است. در این مقاله با توجه به رویکرد شارحان حکمت متعالیه بر این عقیده ایم که دعا یکی از اسباب و علل رسیدن به مطلوب است و استجابت دعا نیز بر اساس نظام آفرینش و قوانین لایتغیر آن صورت می‌پذیرد و استجابت دعا هیچ تقابل و تضادی با قانون علیت نداشته بلکه همان‌طور که معجزه و امور خارق عادت صورت می‌پذیرد استجابت دعا نیز توجیه می‌شود. هم‌چنین تأثیر نفس نیز در استجابت دعا مورد توجه است همان‌گونه که نفس بر بدن مؤثر است و حالات نفسانی در بدن بروز و ظهور دارد پس در امور خارق عادت نیز موثر است. نتایج به‌دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که هر چند برخی علل و روابط مبهم و ناشناخته‌ای نیز در تحقق مطلوب و استجابت دعا موجود می‌باشند اما دعا و استجابت آن از سلسله نظام علت و معلولی عالم خارج نبوده و استجابت دعا موجب خرق قانون علیت نمی‌شود.
Abstract In these theological or philosophical and hadith books have discussed question of prayer and its granting. In many hadiths have insisted that prayer is part of God’s decrees. As the God in the Holy Qur’an invites man to pray, the answer to prayer is guaranteed. In this article with considering the approach of Transcendent Theosophy exponents, we believe that prayer is one of the major factors to achieve desired and granting of prayer is done according to the creation system and fixed lows, and there is no contrast and conflict between granting of prayer and low of causality, ever, as miracles and supernatural affairs are done, granting of prayer, also, is justified. also ,the impact of ego in granting of prayer is considered, as ego has effect in body and ego state have manifested in body, then, also it effect in supernatural affairs. The results of this study illustrate that, although there are some obscure and unknown causes in achieve to desired and granting of prayer but prayer and granting of prayer not out from cause and effect system and granting of prayer not eradicate low of causality.
منابع
قرآن کریم.
آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۷۲ش.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج2، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380ش.
ابن سینا، حسین ابن عبدالله، التعلیقات، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379ش.
جوادی آملی، عبدالله، اسلام و محیط زیست، بی نا، بی جا، 1388ش، چاپ پنجم.
همو، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، اسراء، قم، 1385ش.
همو،ادب فنای مقربان، ج3، بی نا، محقق محمد صفایی، 1388ش، چاپ اول.
همو، رحیق مختوم، ج1و ج2، انتشارات الزهراء، 1372ش.
حسن زاده آملی، حسن، خیر الاثر در رد جبر و قدر، دفتر تبلیغات، قم، 1379ش، چاپ چهارم.
همو، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، نشر رجاء، تهران 1375ش، چاپ دوم.
همو، نورعلی نور، نشر الف لام میم، قم، 1385ش، چاپ اول.
صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، ج1، تصحیح و مقدمه دکتر احمد احمدی، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران، 1381ش.
طباطبایی، سید ابوالحسن (معروف به حکیم جلوه)، رسالة فی بیان استجابة الدعاء، انتشارات موسسه امام هادی، قم، 1418ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج3، با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، تهران، 1379ش.
همو،المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج1و ج2، ج3، نشر اسلامی، قم، 1366ش.
همو، رسائل سبعة، بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبایی، قم، بی تا، فصل 12.
همو، نهایةالحکمة، نگارش علی شیروانی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1372ش.
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، تهران، 1366ش، چاپ دوم.
مطهری، مرتضی، عدل الهی، مجموعه آثار شهید مطهری، ج1، ج4، انتشارات صدرا، 1371ش.
همو، انسان و سرنوشت، مجموعه آثار شهید مطهری، ج1، انتشارات صدرا، 1385ش.
موسوی خمینی، سیدروح الله، تقریرات فلسفه، ج2،انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران، 1385ش.