انعکاس آموزه های تعلیمی در خمسة نظامی

محورهای موضوعی : شاهنامه

محمدحسین خانمحمدی ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه)
حجت الله همتی ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا (ص) بهبهان)

تاریخ دریافت : 1393/12/19 تاریخ پذیرش : 1394/04/21 تاریخ انتشار : 1394/09/10

کلید واژه: نظامی, فضایل اخلاقی, ادبیات تعلیمی, خمسه نظامی,

چکیده مقاله :

حوزة ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوة بیان بسیار رنگارنگ و متنوع می نماید، که در محتوا نیز پهنة وسیعی درنوردیده و از فردیترین عرصة خود سازی و آموزش و تزکیة درون در آثار صوفیانه و حتی آثار غنایی تا برونیترین حوزة انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر می گیرد. ادب تعلیمی، همچنان که از نام آن برمی آید، ادبیاتی است که در خدمت ارشاد و تعلیم باشد. هدف اصلی سراینده در این نوع از اشعار، تشریح و تبیین مسائل اخلاقی و اندیشه‌های مذهبی، حکمی و مضامین پند واندرزی است.اشعار تعلیمی گاهی به صورت منظومه‌ها و داستان‌ها و قطعاتی مستقل و جداگانه و گاه در میان موضوعات دیگر ادبی به تعلیم و پند و اخلاق و مفاهیم حکمی، مذهبی، پندواندرز می پردازد. نظامی گنجوی، هرچند بیشتر به عنوان شاعری تغزّلی و غنایی شهرت دارد؛ اما بررسی دقیق آثار وی، نشانگر سیمای خردورزانه و تعلیمی آثار وی، در پسِ سخن‌پردازی های هنرمندانه اوست. نظامی با بهره‌گیری از آموزه‌های اخلاقی شعر خود را ارزش و غنای بیشتری بخشیده است. شعر او پیام‌ جامع و جهانی دارد و مختص به تاریخ یا فرهنگ خاصی نیست. این مقاله درون‌ مایه‌های تعلیمی منظومه‌های نظامی گنجوی را می کاود تا ارزش واعتبار هنری آثار او در همراهی با آموزه‌های تعلیمی و اخلاقی را نشان دهد واز طریق همین آموزه‌ها گرایش‌های اخلاقی، سلایق رفتاری و جهان‌بینی او را بررسی نماید.

چکیده انگلیسی:

Didactic poetry is one of the most extensive literary types. The main purpose of this type of singing lyrics that describe and explain the ethical and religious thought, judgment and advice of themes. Didactic poems and stories and sometimes poems, sometimes in separate pieces of literature among other topics to teach and preach morality and judgment concepts, religious, advice deals.      Nizami, the most romantic and lyrical poetry is known to scholars, but close examination of his work, intellectual and educational aspect markers and artistic rhetoric. Utilizes a system of moral teachings, his poetry has greater value and richness. Comprehensive and universal message of his poetry, and specific to a particular culture or history, but in all times and in all places has the potential human applications. This theme is the educational systems Nizami revealed to the artistic value of his work credibility and moral education, in keeping with the teachings of this doctrine tends to show through ethical, behavioral tendencies, to examine his worldview.