تبیین مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی و ایجاد سرزندگی در مجتمع‌های تجاری (نمونه مطالعاتی: مجتمع تجاری چارسو)
محورهای موضوعی : معماری معاصر
1 - گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2 - گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. (نویسنده مسئول).
کلید واژه: سرزندگی, تعاملات اجتماعی, پویایی, مراکز تجاری, حس حضور,
چکیده مقاله :
فضاهای تجاری از دیرباز مورد توجه مخاطبان بوده‌اند و یکی از فضاهای مهم شهری هستند که از پویایی بالایی برخوردارند. از بارزترین نمونه‌های آن‌ها بازارهای سنتی شهرها هستند. مراکز خرید و فضاهای تجاری امروزی برگرفته از همان بازارهای تاریخی گذشته هستند. امروزه این مراکز به مجتمع‌های تجاری چندمنظوره تبدیل شده‌اند و این تنوع فعالیتی بر سرزندگی این فضاها افزوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی و ایجاد سرزندگی در مجتمع‌های تجاری است. فرضیات پژوهش بیان می‌دارند که توجه به جنبه‌های کالبدی معماری در یک مجتمع تجاری بر ارتقای مؤلفه سرزندگی و افزایش حضور افراد و جلب رضایت آن‌ها مؤثر است. از طرفی افزایش میزان پویایی و سرزندگی در مجتمع‌های تجاری بر تحریک حس حضور مخاطبان و تعاملات اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. روش تحقیق به‌صورت توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و منابع مکتوب، مشاهدات عینی، برداشت‌های میدانی و پرسشنامه است. به‌منظور تحلیل مؤلفه‌های اصلی هر یک از متغیرها، بیشترین فراوانی نسبی و انحراف از معیار، از نرم‌افزار Spss 20 برداشت گردیدند. نتایج حاصل نشان‌دهنده آن هستند که در مجتمع‌های تجاری برای دستیابی به تعاملات اجتماعی که منجر به پویایی و سرزندگی می‌شود باید توجه به جنبه‌های کالبدی- عینی و مفهومی- ادراکی لحاظ شوند، به‌کارگیری مؤلفه‌های فوق در یک مجموعه بر کیفیت فضاها تأثیرگذار است و سبب تحریک حس حضور افراد و ارتقای تعاملات اجتماعی می‌شود و در جلب رضایت افراد مؤثر خواهدبود.
In the past, commercial spaces have grabbed the audience's attention and are one of the most dynamic urban spaces. The cities' traditional markets (bazaar) are one of the most prominent examples. Today's shopping centers and commercial spaces have their roots in ancient markets. Today, these centers have turned into multi-purpose commercial complexes, and this variety of activities has added to the vitality of these spaces. The present research aimed to investigate commercial complexes' quality and vitality components. The research hypotheses state that paying attention to the physical aspects of architecture in a commercial complex effectively improves the vitality component, increases the presence of people, and increases their satisfaction. On the other hand, increasing the dynamism and vitality level in commercial complexes significantly stimulates the sense of audience presence and social interactions. The research method is descriptive, analytical, and survey, and the data collection tools include documentary studies and written sources, objective observations, field observations, and questionnaires. The highest relative frequency and standard deviation were taken from Spss 20 software to analyze the main components of each variable. The results show that in commercial complexes, attention should be paid to the objective physical and conceptual aspects of perception to achieve social interactions that lead to dynamism and vitality. Using the components mentioned above in a complex is effective on the quality of spaces, stimulates people's sense of presence, improves social interactions, and will be effective in satisfying people.
حمدی، علی (1395). بررسی وضعیت سرزندگی بافت‌های هدف برنامه‌های بازآفرینی شهری و ارائه راهکارهای ارتقای آن. هفت شهر، (47-48)، 85-96.
ایین، بنتلی (1390). محیطهای پاسخده. مترجم: مصطفی بهزادفر، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
بهزادفر، مصطفی و طهماسبی، ارسلان (1392). شناسایی و ارزیابی مولفه‌های تاثیرگذار بر تعاملات اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان‌های شهری. باغ نظر، سال دهم (25)، 17-28.
پامیر، سیریل‌بی (1389). آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه: امیر شکیبامنش و مصطفی بهزادفر، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
پناهی، سیامک و تقی شاهبازی، فریبا (1401). از فضاهای دیگر تا نامکان ها. مطالعات فضا و مکان، 1 (1)، 63-74.
تقوایی، مسعود و شیخ‌بیگلو، رعنا (1387). برنامه‌ریزی و طراحی مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری. چاپ اول، اصفهان: انتشارات کنکاش.
جیکوبز، جین (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: محمدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .
چپ‌من، دیوید (1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسانساخت. ترجمه: منوچهر طبیبیان و شهرزاد فریادی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، محسن و سید برنجی، کهربا (1395). رابطه بین خاطرهانگیزی و مشارکت اجتماعی در بازآفرینی هویت شهری، نمونه موردی: میدان شهرداری رشت. معماری و شهرسازی آرمان شهر (17)، 329- 342.
حمزه‌نژاد، مهدی؛ معین‌مهر، صدیقه و سعادت‌جو، پریا (1393). بررسی اجتماع‌پذیری فضاهای تجاری در رویکرد اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (18)، 25-38.
حوراسفند، نرگس (1399). ارائه راهکارهای ارتقای سطح سرزندگی در فضاهای شهری محله امامیه مشهد. فصلنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی ، سال پنجم (6)، 109- 118.
حیدری، ندا و صالحی، محمد‌صادق (1396). ارزیابی معیارهای تعاملپذیری اجتماعی و سرزندگی در فضاهای نمایشگاهی. مدیریت شهری، 16 (47)، 351- 380.
رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات آگاه.
طالبیان، نیما؛ آتشی، مهدی و نبی‌زاده، سیما (1389). مجتمع تجاری. چاپ دوم، تهران: کتابکده تخصصی معماری و شهرسازی کسری (حرفه هنرمند)، جلد هشتم.
سلطان‌زاده، حسین (1380). بازارهای ایرانی. ویراستار: خاطره اکرمی، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شاهچراغی، آزاده؛ بندر آباد، علی‌رضا (1395). محاط در محیط. چاپ دوم، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
شجاعی، دلارام و پرتوی، پروین (1394). عوامل موثر بر ایجاد و ارتقای اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی. باغ‌نظر، سال دوازدهم (34)، 93- 108.
صفاییرینه، مصطفی؛ پوراحمد، احمد و زنگنه شهرکی، سعید (1398). تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور تهران. شهر پایدار، 2 (2)، 107- 124.
عبدالله‌زاده‌طرف، اکبر (1388). سیر تحول شکل‌گیری فضاهای تجاری در غرب و شرق از نگاه تاریخ معماری. آبادی، سال نوزدهم (64)، 60-69
عظمتی، سعید؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر و صدق پور، بهرام (1396). اصول طراحی فضاهای باز دانشگاهی مبتنی بر سرزندگی خلاق و تعاملات اجتماعی از نگاه متخصصان. پژوهش در نظام آموزشی، 11 (37)، 179- 200.
فروتن، منوچهر؛ صنعتگرکاخکی، مریم و رضایی، محمدکاظم (1392). روش ارزیابی سرزندگی محیطی در مجتمع‌های تجاری و مراکز خرید. هفت‌حصار، سال دوم (6)، 65- 76.
قربانی، یاسمن و صفری، حسین (1399). تأثیر مبلمان شهری بر سرزندگی شهروندان (نمونه موردی: بلوار بندرانزلی). معماری‌شناسی، سال سوم (17)، 1-8.
قنبران، عبدالحمید و جعفری، مرضیه (1393). بررسی عوامل موثر بر ارتقای تعاملات اجتماعی در میان ساکنان محله مسکونی (نمونه موردی: محله درکه– تهران). معماری و شهرسازی ایران، 5 (7)، 57-64.
کالن، گوردون (1377). گزیده منظر شهری .ترجمه: منوچهر طبیبیان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کارمونا، متیو؛ هیت، تیم؛ تیسدل، استیون و تنراک (1391). مکان‌های عمومی، فضاهای شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
گلکار، کوروش (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. صفه، سال شانزدهم (44)، 75-66.
لنگ، جان (1386). آفرینش نظریه معماری. ترجمه: علی‌رضا عینی‌فر، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین (1381). تئوری شکل شهر. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مرتاض مهربانی، الناز؛ منصوری، سید امیر و جوادی، شهره (1396). رویکرد منظر در ایجاد سرزندگی خیابان ولی‌عصر با تاکید بر ایجاد حس مکان؛ نمونه موردی: خیابان ولی‌عصر (حد فاصل میدان ونک– چهار راه پارک‌وی). باغ نظر، سال چهاردهم (55)، 5-16.
معماریان، غلامرضا (1391). معماری ایرانی. ویراستار: محمد‌علی رنجبر کرمانی، چاپ چهارم، تهران: سروش دانش.
مقتدر، بهرام؛ اعتصام، ایرج و متین، مهرداد (1399). تدوین چارچوبی جهت ارتقای تعاملات اجتماعی در معماری شهرکهای صنعتی نواحی روستایی استان تهران. مطالعات هنر اسلامی، 17 (39)، 440-450.
Assari. Al, Mahesh. T.M, Emtehani. M.R, Assari. E (2011). Comprative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies Isfahan and Tabriz. International journal and Physical Problems Of Engineering, 3 (4), 18-24.
Chen, Suliu and Sun, Yunrui and Lu, Ming and Jiang, Maomin (2021). Research on urban commercial complex design based on ecological concept-A case study of The Roof in shanghai. 4th International Conference on Civil, Architecture and Environment Research, 1-6.
Farkisch, hero (2020). Assessment of Social Interaction in Sense of Place: Rethinking the Design of Neighborhood Center in Urban space, Case study: Boshrooyeh City. Creative City Design, 3 (1), 110-120.
Gehl, J (1987). Life between Buildings. Van Nostrand Reinhold: New York, NY, USA, 1987.
Jacobs, Jane (1961). The Death and Life of Great American Cities. Vintage Books: New York, NY, USA.
Jalaladdini, S and Oktay, D (2012). Urban Public Space and Vitality. Journal of Procedia- Social and Behavioral Sciences, (35), 664-674.
Li, Qian; Cui, Caihui; Liu, Feng; Wu, Qirui; Run,Yadi & Han, Zhigang (2022). Multidimensional Urban Vitality on Streets: Spatial Patterns and Influence Factor Identification Using Multisource Urban Data. International Journal of Geo-Information, 11 (2), 1-22.
Sabouri Halestani, Rahebeh; Safari, Hossein (2021). Evaluating Citizens' Vitality Rate Based on Physical and Activity Components in Arts and Culture Centers (Case Study: The Khatam-al Anbiya Art and Culture Complex, Rasht, Iran). Creative city design, 4 (3), 90-100.
URL1: Charsou Bazar. Retrieved September 25, 2021, from https:// www.caoi.ir/en/projects/item/1035.
Wang, Siyu; Deng, Qingtan; Jin, Shuai & Wang, Guangbin (2022). Re-Examining Urban Vitality through Jane Jacobs’ Criteria Using GIS-sDNA: The Case of Qingdao, China. Buildings, (12), 1- 23.
Zaidin, Nurbazliah; Mohd Hussain, Mohd Ramzi; Tukiman, Izawati & Mohd Shahli, Fitrynadia (2016). Place Attachment in Relation to Urban Street Vitality. International Transaction Journal of Engineering, Management, Applied Sciences and Technologies, 7 (1), 219-230.
Zakariya, Khalilah; Kamarudin, Zumahiran & Harun, Nor Zalina, (2016). Sustaining the cultural vitality of urban public markets: A case study of Pasar Payang, Malaysia. International Journal of Architectural Research Archnet-IJAR, 1 (10), 228-239.
Zhang, Fang; Liu, Qi & Zhou, Xi (2022). Vitality Evaluation of Public Spaces in Historical and Cultural Blocks Based on Multi-Source Data, a Case Study of Suzhou Changmen. Sustainability, (14), 1-35.
_||_
Abdollahzade Taraf, Akbar (2009). The evolution of the formation of commercial spaces in the West and East from the perspective of architectural history. Abadi, 19th year (64), 60-69.
Ahmadi, Ali (2014). An investigation into the status of the vitality of distressed area and providing solution for improving: A case study of Shiva Neighborhood, Tehran. HaftShahr, 4 (47-48), 85-96.
Assari. Al, Mahesh. T.M, Emtehani. M.R, Assari. E (2011). Comprative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies Isfahan and Tabriz. International journal and Physical Problems Of Engineering, 3 (4), 18-24.
Azamati, Saeed; Mozafar, Farhang; Hosseini, Baqer & Sedeghpour, Bahram (2016). The principles of designing university open spaces based on creative vitality and social interactions from the perspective of experts. Research in educational system, 11 (37), 179-200.
Behzadfar, Mostafa & Tahmasebi, Arsalan (2013). Recognition and assessment of influential elements on social interaction (strengthening and improving citizen communication in urban open spaces, model city of Sanandaj). BAGH- E NAZAR, 10(25), 17-28.
Bently, Ian (2011). Responsive Environments. translated by Mostafa Behzadfar, Tehran: Science and Technology University Pubs.
Carmona, Matthew (2003). Public places urban spaces the dimensions of urban design. Second edition, Tehran: University of Art Pubs.
Chapman, David (1996). Creating neighbourhoods and places in the built environment. Translated by Manochehr Tabibian & Shahrzad Faryadi, Second edition, Tehran: Tehran University Pubs.
Chen, Suliu and Sun, Yunrui and Lu, Ming and Jiang, Maomin (2021). Research on urban commercial complex design based on ecological concept-A case study of The Roof in shanghai. 4th International Conference on Civil, Architecture and Environment Research, 1-6.
Cullen, Gordon (1998). The concise townscape. Translated by Manouchehr Tabibian, 4th edition, Tehran: Tehran University Pubs.
Farkisch, hero (2020). Assessment of Social Interaction in Sense of Place: Rethinking the Design of Neighborhood Center in Urban space, Case study: Boshrooyeh City. Creative City Design, 3 (1), 110-120.
Forotan, manouchehr; Sanatgarkakhki, Maryam & Rezaei, Mohammad Kazem (2014). Environmental vitality assessment method in commercial complexes and shopping centers. Haft Hesar Journal of Environmental Studies2 (6), 65-76.
Gehl, J (1987). Life between Buildings. Van Nostrand Reinhold: New York, NY, USA, 1987.
Ghanbaran, Abdul Hamid & Jafari, Marzieh (2014). Investigating factors affecting the promotion of social interaction among the residents of a residential neighborhood (case example: Derkeh neighborhood - Tehran). Iranian Architecture and Urbanism, 5 (7), 57-64.
Ghorbani, Yasman and Safari, Hossein (2019). The impact of urban furniture on the vitality of citizens (case example: Bandar Anzali Boulevard). Architecture, 3 (17), 1-8.
Golkar, Korosh (2007). The concept of quality of life in urban design. Safa, 16 (44), 75-66.
Habibi, Seyed Mohsen & SeyedBerenji, Seyedeh Kahroba (2017). Investigation of the Relation between Memorability and Social Collaboration in Regeneration of Urban Identity, Case Study: Shahrdari Square in Rasht. ARMANSHAHR Architecture & Urban Development, 9 (17), 329-342.
Hamzeh Nejad, Mahdi; Moeinmehr, Sedigheh & Saadatjo, Pariya (2013). Investigating the sociability of commercial spaces in the Islamic approach. Journal of Studies Iranian Islamic City, (18), 25-38.
Heidari, Neda & Salehi, Mohammad Sadegh (2017). Evaluation criteria of social interaction and vitality in exhibition spaces; Case Study: Multiple instances in Alborz Province. Urban Management, 16 (47), 351- 380.
Houra, Narges (2019). Providing solutions to improve the level of vitality in the urban spaces of the Emamieh neighborhood of Mashhad. Quarterly Journal of Research in Arts and Humanities, 5 (6), 109-118.
Jacobs, Jane (1961). The Death and Life of Great American Cities. Vintage Books: New York, NY, USA.
Jacobs, Jane (2002). The death and life of great American cities. Translated by Mohammadreza Parsi & Arezoo Aflatoni, Tehran: Tehran University Pubs.
Jalaladdini, S and Oktay, D (2012). Urban Public Space and Vitality. Journal of Procedia- Social and Behavioral Sciences, (35), 664-674.
Lang, Jon T (2002). Creating architectural theory: the role of the behavioral sciences in environmental design. Translated by Alireza Eyni Fard, Third edition, Tehran: Tehran University Pubs.
Li, Qian; Cui, Caihui; Liu, Feng; Wu, Qirui; Run,Yadi & Han, Zhigang (2022). Multidimensional Urban Vitality on Streets: Spatial Patterns and Influence Factor Identification Using Multisource Urban Data. International Journal of Geo-Information, 11 (2), 1-22.
Lynch, Kevin (2002). A theory of good city form. Second edition, Tehran: Tehran University Pubs.
Mehrabani, Elena; Mansouri, Seyed-Amir & Javadi, Shohreh (2018). Landscape Approach in Creating Vitality in Valiasr Avenue An Emphasis on Creating the Sense of Place. BAGH- E NAZAR, 14 (55). 5-16.
Memarian, Gholamreza (2012). Persian architecture. Editor: Mohammad Ali Ranjbar Kermani, 4th edition, Tehran: Soroush Danesh.
Moghtader, Bahram; Etessam, Iraj & Matin, Mehrdad, (2020). Developing a Framework for Promoting Social Interactions in the Architecture of Industrial Towns in Rural Areas of Tehran. Islamic Art. 17 (39), 440- 450.
Panahi, Siamak & Taghi Shahbazi, Fariba (2022). From the "OTHER SPACES" to "NON PLACES". Space and Place Studies. 1 (1), 63-74.
Paumier, Cyril B (2004). Creating a vibrant city center : urban design and regeneration principles. Translated by Amir Shakibamanesh & Mostafa Behzadfar, Tehran: Science and Technology University Pubs.
Rajabi, Azita (2007). Morphology of the Bazaar. First edition, Tehran: Aghah Publications Institute.
Safaie Reyneh, Mostafa; pourahmad, Ahmad & zanganeh, Saeed (2019). Spatial analysis of vitality in urban spaces A Case Study of the Tehran 17 September Walkway. Journal Sustainable city, 2 (2), 107- 124.
Shahcheraghi, Azadeh; Bandar Abad, Alireza (2015). Surrounded by the environment. Second edition, Tehran: Academic Jihad Organization Publications.
Shojaee, Delaram & Partovi, Parvin (2015). Analysis of Factors Affecting the Creation and Promotion of Sociability in Public Spaces in Different Scales of Tehran City (Case studies: Two Neighborhoods and an Area in District 7 Tehran). BAGH- E NAZAR, 12 (34), 93-108.
Soltanzadeh, Hossein (2001). Iranian Bazzars. Editor: Khatere Akrami, first edition, Tehran: Cultural Research Office.
Taghvaei, Massoud & Shaykh Baygloo, Rana (2008). Planning and designing of the shopping centers. First edition, Isfahan: Kankash Pubs.
Talebian, Nima; Atashi, Mehdi and Nabizadeh, Sima (2009). Commercial Complex. 2nd edition, Tehran: Kasari architecture and urban planning specialist library (artist's profession), volume 8.
URL1: Charsou Bazar. Retrieved September 25, 2021, https:// www.caoi.ir/en/projects/item/1035.
Wang, Siyu; Deng, Qingtan; Jin, Shuai & Wang, Guangbin (2022). Re-Examining Urban Vitality through Jane Jacobs’ Criteria Using GIS-sDNA: The Case of Qingdao, China. Buildings, (12), 1- 23.
Zaidin, Nurbazliah; Mohd Hussain, Mohd Ramzi; Tukiman, Izawati & Mohd Shahli, Fitrynadia (2016). Place Attachment in Relation to Urban Street Vitality. International Transaction Journal of Engineering, Management, Applied Sciences and Technologies, 7 (1), 219-230.
Zakariya, Khalilah; Kamarudin, Zumahiran & Harun, Nor Zalina, (2016). Sustaining the cultural vitality of urban public markets: A case study of Pasar Payang, Malaysia. International Journal of Architectural Research Archnet-IJAR, 1 (10), 228-239.
Zhang, Fang; Liu, Qi & Zhou, Xi (2022). Vitality Evaluation of Public Spaces in Historical and Cultural Blocks Based on Multi-Source Data, a Case Study of Suzhou Changmen. Sustainability, (14), 1-35.