ارزیابی سازگاری و مقایسه عملکرد ژنوتیپ‌های بومی برنج (.Oryza sativa L) به شرایط آب و هوایی مازندران

محورهای موضوعی : زراعت

محمدرضا جعفری تلوباغی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران)
مرتضی سام دلیری ² (دانشیار گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.)
پوریا مظلوم ³ (استادیار گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.)
ولی الله رامئه ⁴ (دانشیار بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران)
مرتضی مبلغی ⁵ (استادیار گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/05/08 تاریخ پذیرش : 1399/06/17 تاریخ انتشار : 1399/06/31

کلید واژه: ضریب همبستگی, تجزیه کلاستر, برنج, برهمکنش ژنوتیپ در محیط,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی سازگاری ژنوتیپ‌های بومی برنج به شرایط آب و هوایی مازندران، این آزمایش با تعداد 30 ژنوتیپ برنج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو منطقه از استان مازندران (مؤسسه تحقیقات برنج آمل و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری) طی سال 96-1395 اجرا گردید . نتایج تجزیه واریانس مرکب داده‌ها نشان داد که بین مکان‌های آزمایش فقط از نظر طول خوشه و تعداد دانه پر و پوک در خوشه اختلاف معنی‌داری وجود داشت، در حالی که بین ژنوتیپ‌ها و برهمکنش ژنوتیپ در محیط تفاوت معنی‌داری از نظر تمام صفات مورد مطالعه وجود داشت. نتایج ضرایب همبستگی صفات مورد بررسی نشان داد که صفات طول خوشه، تعداد دانه پر در خوشه و تعداد پنجه بارور در کپه دارای همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد دانه بودند. برای 30 ژنوتیپ مورد بررسی، سه خوشه حاصل گردید که ژنوتیپ‌های خوشه سوم شامل گرده و زیره بندپی با میانگین عملکرد دانه بالاتر در دو منطقه مورد مطالعه، سازگاری بیشتری به شرایط اقلیمی مازندران نشان دادند.

چکیده انگلیسی:

    In order to investigate the adaptation of native rice genotypes to Mazandaran climatic conditions, an experiment was conducted with 30 rice genotypes in a randomized complete block design with four replications in in two regions of Mazandaran province (Amol Rice Research Institute and Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources) during 2016-2017. The results of combined analysis of variance showed that there was a significant difference between the locations of experiment only in terms of panicle length and number of filled and unfilled grains per panicle, while there was a significant difference among genotypes and genotype × environment interaction for all studied traits. Results of correlation coefficients of the traits showed that panicle length, number of filled grains per panicle and number of fertile tillers per hill had a positive and significant correlation with grain yield. For the 30 genotypes studied, three clusters were found that the third cluster genotypes, including Gardeh and Zire Bandpey with higher grain yield in the two studied regions showed more adaptation to Mazandaran climatic conditions

منابع و مأخذ:

رررابوذری گزافرودی، ا.، هنرنژاد، ر. فتوکیان م.ح. و اعلمی. ع. 1385 . مطالعه همبستگی صفات زراعی و تجزیه
106-99 :(2) علیت در برنج. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 10
-2 ترنگ، ع.، حسینی چالشتری، م. طولگیلانی ا. و اصفهانی. م. 1392 . ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاینهای
34-24 :(1) خالص برنج در استان گیلان. مجله علوم زراعی ایران. 15

ررررنجکش، ن.، م. سام دلیری، پ. مظلوم، ا. مو سوی و و رامئه. 1399 . تنوع ژنتیکی صفات مختلف زراعی در
42-65 : مجله اکوفیزیولوژی گیاهی: 53 .(Oryza sativa L.) ژنوتیپ های برنج
-4 رحیم سروش، ح.، ربیعی، ب. نحوی م. و قدسی. م. 1386 . مطالعه برخی از صفات زراعی کیفی و پایداری عملکرد
25-32 : ژنوتیپهای برنج. مجله پژوهش و سازندگی. 75
به شرایط اقلیمی غرب گیلان – (Oryza sativa L.) -5 سعیدزاده، ف. 1389 . بررسی سازگاری سی ژنوتیپ برنج
126-111 :(15) آستارا. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی و علفهای هرز. 4
-6 محدثی، ع.، بخشیپور،س. عباسیان، ا. ستاری م. و محمدصالحی. م. 1392 . مطالعه خصوصیات کمی، کیفی
36-19 :(2) و سازگاری ژنوتیپهای برنج در مازندران. مجله پژوهشهای تولید گیاهی. 20
Triticum ) -7 مختاریفر، خ.، عبدالشاهیر. و پورسیدی.ش. 1395 . تجزیه پایداری عملکرد هشت رقم گندم نان
96-103 :(17) در شرایط کرمان. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. 8 (aestivum L.
-8 مومنی، ع.، محدثی، ع. عمواقلیطبری، م. توسلی لاریجانی ف. و خسروی. و. 1397 . تجزیه پایداری و اثر
مجله علوم زراعی .(Oryza sativa L.) متقابل ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه لاینهای امیدبخش اصلاحی برنج
343-329 :(4) ایران. 20
محیط در تعدادی × -9 مومنیزاده، ط.، نجفی زرینی، ح. نوروزی م. و نبیپور. ع. 1394 . مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ
175-168 :(16) از لاینهای خالص برنج در استان مازندران. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. 7
-10 نعمانی، م.، رشیدی، و. عبدالهی، ش. و رحیم سروش. ح. 1389 . ارزیابی پایداری عملکرد لاینهای امید بخش
120-109 :(16) برنج. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی و علفهای هرز. 4
11-Akcura, M., Kaya, Y, Taner, S. and Ayranci, R. 2006. Parametric stability analyses for
grain yield of durum wheat. Plant Soil Environment. 52: 254-261.
12-Farshadfar, E., Mahmodi, N. and Yaghotipoor, A. 2011. AMMI stability value and
simultaneous estimation of yield and yield stability in bread wheat (Triticum aestivum L.).
Australian Journal of Crop Science. 5: 1837-1844.
13-Fitzgerald, M.A., McCouch, R. and Hall, R.D. 2009. Not just a grain of rice: the quest
for quality. Trends in Plant Science. 14: 133–139.
14-Hasamuzzaman, M., Fujita, M. Islam, M.N, Ahmed, K.U. and Nahar. K. 2009.
Performance of four irrigated rice varieties under different levels of salinity stress.
International Journal of Integrative Biology. 6 (2): 85-90.
15-Kang, M. 1988. A rank-sum method for selecting high yielding, stable corn genotypes.
Cereal Res. Com. 16(1/2):113-115.
16-Manjappa Uday, G., and Hittalmani. S. 2014. Association analysis of drought and yield
related traits in F2 population of Moroberekan/IR64 rice cross under aerobic condition. Int.
J. Agril. Sci. Res. 4(2): 79-88.رنجکش، ن.، م. سام دلیری، پ. مظلوم، ا. مو سوی و و رامئه. 1399 . تنوع ژنتیکی صفات مختلف زراعی در
42-65 : مجله اکوفیزیولوژی گیاهی: 53 .(Oryza sativa L.) ژنوتیپ های برنج
-4 رحیم سروش، ح.، ربیعی، ب. نحوی م. و قدسی. م. 1386 . مطالعه برخی از صفات زراعی کیفی و پایداری عملکرد
25-32 : ژنوتیپهای برنج. مجله پژوهش و سازندگی. 75
به شرایط اقلیمی غرب گیلان – (Oryza sativa L.) -5 سعیدزاده، ف. 1389 . بررسی سازگاری سی ژنوتیپ برنج
126-111 :(15) آستارا. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی و علفهای هرز. 4
-6 محدثی، ع.، بخشیپور،س. عباسیان، ا. ستاری م. و محمدصالحی. م. 1392 . مطالعه خصوصیات کمی، کیفی
36-19 :(2) و سازگاری ژنوتیپهای برنج در مازندران. مجله پژوهشهای تولید گیاهی. 20
Triticum ) -7 مختاریفر، خ.، عبدالشاهیر. و پورسیدی.ش. 1395 . تجزیه پایداری عملکرد هشت رقم گندم نان
96-103 :(17) در شرایط کرمان. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. 8 (aestivum L.
-8 مومنی، ع.، محدثی، ع. عمواقلیطبری، م. توسلی لاریجانی ف. و خسروی. و. 1397 . تجزیه پایداری و اثر
مجله علوم زراعی .(Oryza sativa L.) متقابل ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه لاینهای امیدبخش اصلاحی برنج
343-329 :(4) ایران. 20
محیط در تعدادی × -9 مومنیزاده، ط.، نجفی زرینی، ح. نوروزی م. و نبیپور. ع. 1394 . مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ
175-168 :(16) از لاینهای خالص برنج در استان مازندران. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. 7
-10 نعمانی، م.، رشیدی، و. عبدالهی، ش. و رحیم سروش. ح. 1389 . ارزیابی پایداری عملکرد لاینهای امید بخش
120-109 :(16) برنج. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی و علفهای هرز. 4
11-Akcura, M., Kaya, Y, Taner, S. and Ayranci, R. 2006. Parametric stability analyses for
grain yield of durum wheat. Plant Soil Environment. 52: 254-261.
12-Farshadfar, E., Mahmodi, N. and Yaghotipoor, A. 2011. AMMI stability value and
simultaneous estimation of yield and yield stability in bread wheat (Triticum aestivum L.).
Australian Journal of Crop Science. 5: 1837-1844.
13-Fitzgerald, M.A., McCouch, R. and Hall, R.D. 2009. Not just a grain of rice: the quest
for quality. Trends in Plant Science. 14: 133–139.
14-Hasamuzzaman, M., Fujita, M. Islam, M.N, Ahmed, K.U. and Nahar. K. 2009.
Performance of four irrigated rice varieties under different levels of salinity stress.
International Journal of Integrative Biology. 6 (2): 85-90.
15-Kang, M. 1988. A rank-sum method for selecting high yielding, stable corn genotypes.
Cereal Res. Com. 16(1/2):113-115.
16-Manjappa Uday, G., and Hittalmani. S. 2014. Association analysis of drought and yield
related traits in F2 population of Moroberekan/IR64 rice cross under aerobic condition. Int.
J. Agril. Sci. Res. 4(2): 79-88.

17-Natarajan, S.K., Ganapathy, M. Nagarajan, R. and Somasundaram. S. 2005.
Screening of rice accessions for yield and yield attributes contributing to salinity tolerance
in coastal saline soils of Tamil Nadu, South India. Asian Journal of Plant Sciences. 4 (4):
435-437.
18-Prakash, K.S. and Prakash, B.G. 1987. A path coefficient analysis of panicle traits. IRRI
Note. 18 (1): 20-21.
19-Shi, C.H., Zhu., J. Wu., J. and Fan. L. 2000. Genetic and genotype× environment
interaction effects from embryo, endosperm, cytoplasm and maternal plant for rice grain
shape traits of Indica rice. 68: 191-198.
20-Sumith de, D. and Abeysiriwardena. Z. 2001. Statistical analysis of on-farm yield trials
for testing adaptability of rice. Euphytica. 121: 215–222.
21-Yan, W., Kang, M.S. Ma, B. Wood, S. and Cornelious. P.L. 2007. GGE biplot vs.
AMMI analysis of genotype by environment data. Crop Science. 47: 643-655.
22-Yi, M., K., Than New, A. Vanavichit, W. Chai-arree, and T. Toojinda. 2009. Marker
assisted backcross breeding to improve cooking quality traits in Myanmar rice cultivar
Manawthukha. Field Crop Research, 113: 178-186.17-Natarajan, S.K., Ganapathy, M. Nagarajan, R. and Somasundaram. S. 2005.
Screening of rice accessions for yield and yield attributes contributing to salinity tolerance
in coastal saline soils of Tamil Nadu, South India. Asian Journal of Plant Sciences. 4 (4):
435-437.
18-Prakash, K.S. and Prakash, B.G. 1987. A path coefficient analysis of panicle traits. IRRI
Note. 18 (1): 20-21.
19-Shi, C.H., Zhu., J. Wu., J. and Fan. L. 2000. Genetic and genotype× environment
interaction effects from embryo, endosperm, cytoplasm and maternal plant for rice grain
shape traits of Indica rice. 68: 191-198.
20-Sumith de, D. and Abeysiriwardena. Z. 2001. Statistical analysis of on-farm yield trials
for testing adaptability of rice. Euphytica. 121: 215–222.
21-Yan, W., Kang, M.S. Ma, B. Wood, S. and Cornelious. P.L. 2007. GGE biplot vs.
AMMI analysis of genotype by environment data. Crop Science. 47: 643-655.
22-Yi, M., K., Than New, A. Vanavichit, W. Chai-arree, and T. Toojinda. 2009. Marker
assisted backcross breeding to improve cooking quality traits in Myanmar rice cultivar
Manawthukha. Field Crop Research, 113: 178-186.17-Natarajan, S.K., Ganapathy, M. Nagarajan, R. and Somasundaram. S. 2005.
Screening of rice accessions for yield and yield attributes contributing to salinity tolerance
in coastal saline soils of Tamil Nadu, South India. Asian Journal of Plant Sciences. 4 (4):
435-437.
18-Prakash, K.S. and Prakash, B.G. 1987. A path coefficient analysis of panicle traits. IRRI
Note. 18 (1): 20-21.
19-Shi, C.H., Zhu., J. Wu., J. and Fan. L. 2000. Genetic and genotype× environment
interaction effects from embryo, endosperm, cytoplasm and maternal plant for rice grain
shape traits of Indica rice. 68: 191-198.
20-Sumith de, D. and Abeysiriwardena. Z. 2001. Statistical analysis of on-farm yield trials
for testing adaptability of rice. Euphytica. 121: 215–222.
21-Yan, W., Kang, M.S. Ma, B. Wood, S. and Cornelious. P.L. 2007. GGE biplot vs.
AMMI analysis of genotype by environment data. Crop Science. 47: 643-655.
22-Yi, M., K., Than New, A. Vanavichit, W. Chai-arree, and T. Toojinda. 2009. Marker
assisted backcross breeding to improve cooking quality traits in Myanmar rice cultivar
Manawthukha. Field Crop Research, 113: 178-186.