تبیین مدل عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران

محورهای موضوعی : مدیریت بازاریابی

زهرا مهدوی ثابت ¹ (دانشجوی دکتری مدیریت بازاریابی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمدعلی عبدالوند ² (استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کامبیز حیدرزاده ³ (دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محسن خون سیاوش ⁴ (استادیار، گروه ریاضی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/08/10 تاریخ پذیرش : 1400/02/27 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: بازارگرایی, عملکرد صادراتی, محیط کلان, آمیخته بازاریابی, منابع شرکت,

چکیده مقاله :

بهبود عملکرد صادراتی همواره یکی از اهداف اصلی شرکت‌ها و بنگاه‌های بین‌المللی می‌باشند. با توجه به جایگاه صنعت نفت در سند چشم‌انداز بیست ساله کشور، بند ۴ سیاست‌های کلی انرژی و به دلیل نبود مدل جامع عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران، این پژوهش می‌تواند راهکاری مناسب برای رشد و توسعه این صنعت، به خصوص در سطح بین‌المللی گردد. روش پژوهش این مطالعه، روش پدیدارشناسی و جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان بازاریابی و صادرات شاغل در صنعت نفت می‌باشند. از نمونه‌گیری غیر احتمالی و روش نمونه‌گیری هدف‌مند (گلوله برفی) استفاده شد. با توجه به رهیافت کیفی پژوهش، برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه عمقی نیمه ساختار یافته استفاده و با توجه به قاعده اشباع، تعداد ۷ مصاحبه انجام شد. جهت اعتبارسنجی از اعتبار سازه، درونی، تفسیری و توصیفی بهره برده و برای تأیید پایایی از روش بازبینی پس از کدگذاری استفاده شد. پس از کدگذاری باز، محوری، انتخابی و استفاده از نرم‌افزار اطلس می‌توان گفت که عوامل اصلی تشکیل دهنده پیشایندهای عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران در قالب چهار متغیر اصلی بازارگرایی، منابع شرکت، آمیخته بازاریابی، محیط کلان با مهم‌ترین مؤلفه عوامل سیاسی/ اقتصادی بوده و مؤلفه‌های عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران عبارتند از: عملکرد مالی، رضایت مشتری، نگه داشتن مشتری. در بیشتر مطالعات پیشین از سنت اثبات‌گرایی و کمی‌گرایی استفاده شده در حالی که در این پژوهش از تحلیل کیفی استفاده شد؛ در این تحقیق سعی شده با در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف ویژگی‌های ایران مدلی متناسب بر اساس مؤلفه‌های تأثیرگذار بر عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران ارائه شود.

چکیده انگلیسی:

Organizations enter to international competitive markets because of different motivations such as: gaining international fame, long-term growth, increasing profitability, taking advantages of economies of scale, maturing domestic market, the intensity of competition in domestic market, governmental rules and regulations; but actually all of the companies aim to export performance improvement. In according to the oil industry situation in Iran's vision, 4th paragraph of general energy policies and, not having a comprehensive model of Iranian oil products export performance, this research could improve and develop this industry in international markets. This research method is phenomenology and statistical society includes export and marketing managers and experts in oil industry. Non-probable sampling and snowball sampling method was used in this research. Regarding this qualitative research, semi-structured depth interview was used to gather information and 7 deep interviews were done regarding to saturated rule. Structure, internal, interpretive and descriptive validity were used in order to Validation; for surveying reliability, revision while coding and surveying by another informed person were used in order to insure correct coding. After open, axial and selective coding and using Atlas. It qualitative software, suggested antecedents of Iranian oil products export performance includes: market orientation, company resources, marketing mix, macro environment and items of Iranian oil products export performance includes: financial performance, customer satisfaction and customer retention. In most of the previous studies have focused on positivism and quantitative research methodology while we used qualitative method in this research.

منابع و مأخذ:

آقازاده، ه.، رحیمی جونقانی، ز. و بلوچی، ح. (۱۳۹۹). "تبیین عملکرد صادراتی با تعهد صادرات"، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، دوره ۲۳(۳۰)، صص. ۸۵-۱۱۴. http://bar.yazd.ac.ir/article_1647.html

 

استراس، آنسلم، و کوربین، جولیت. (۱۳۹۷). "مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای"، چاپ چهارم. مترجم: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.

 

افتخاری، و.، نورسینا، م. و قربان بیگی، م. (1395). "تأثیر بازارگرایی بر عملکرد صادرات با نقش میانجى قابلیت نوآورى شرکت‌هاى صادرکننده استان مرکزى"، غیر دولتی - دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق - دانشکده مدیریت.

 

بشیر خداپرستی، ر.، پیروزی باری، م. و باقری قره بلاغ، ه. (1399). "واکاوی عوامل و استراتژی‌های انعطاف‌پذیری بر عملکرد صادراتی و مزیت رقابتی شرکت‌های صنعتی"، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، دوره ۱۱(۴۳). صص. ۱۵۵-۱۶۹. http://www.smsjournal.ir/article_113458.html

 

تدلی، چارلز، و تشکری، ع. (2009). "مبانی پژوهش ترکیبی: تلفیق رویکردهای کمی و کیفی"، چاپ اول، تهران: جهاد دانشگاهی.

 

حیدرزاده، ک.،و نایب‌زاده، ش. (2009). "ارزیابی تأثیر بازار گرایی توسعه یافته (EMO) بر عملکرد کسب‌وکار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و ارائه چارچوب کاربردی"، آینده پژوهی مدیریت، دوره 20 (شماره 1 (پیاپی 80))، صص. 13-39. ‎http://jmfr.srbiau.ac.ir/article_6627.html

 

حیدرزاده، ک. و نوروزی، ع. (1394). "ارایه مدلی مرتبط با پیشایندها و پیامدهای تجربیات درون فروشگاهی: به کارگیری روش ترکیبی، دانشگاه آزاد اسلامی.

 

دیواندری، ع.، نیکوکار، غ.ح.، نهاوندیان، م. و آقازاده، ه. (2008). "بازارگرایی و عملکرد کسب‌وکار در ایران"، مدیریت بازرگانی، دوره 1(1)، صص.‎ ۳۹-۵۴. https://jibm.ut.ac.ir/article_27445.html?lang=en

 

روحانی، ح. (1389). "سیاست خارجی و آینده نفت و گاز کشور"، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، دوره 2(7)، صص. 7-37.

‎

کردنائیج، ا.، انوری رستمی، ع.ا. و ده‌یادگاری، س. (۱۳۸۴). "بررسی رابطه بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت‌های ایرانی صادرکننده سنگ‌های تزئینی"، پژوهشنامه بازرگانی، دوره ۱۰(۳۷)، صص. ۱۳۳-۱۵۲.

 

عزیزی، ش.، مکی‌زاده، و. و جمالیه بسطامی، ب. (۱۳۹۰). "مدل عملکرد صادراتی با رویکرد توانمندی‌های بازاریابی در صنعت نرم‌افزار"، مجله مدیریت تکنولوژی اطلاعات، دوره ۱۸(۶)، صص. ۴۵-۶۲. (DOI): 10.22034/JIBA.2019.9820

 

کیقبادی، م.، آرزمجو، ه. و حیدری، غ.ر. (۱۳۹۹). "تبیین جایگاه مسئولیت اجتماعی در الگوی یکپارچه حاکمیت شرکتی در راستای سیاست‌های توسعه اقتصادی پایدار"، سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 8(30).‎ Doi: 10.30507/JMSP.2020.102473

محمدپور، ا. (1395). "روش تحقیق کیفی ضد روش"، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: جامعه شناسان.

 

مددخانی، م.، شاهین، آ.، انصاری، آ. و کاظمی، ع. (۱۳۹۹). "طراحی مدل تأثیر بازارگرایی صادراتی و مدیریت طراحی محصول بر عملکرد صادراتی شرکت‌های صادرکننده صنایع‌دستی ایران"، پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره ۲۴، ۲(۳۴). صص. ۱۷۱-۲۰۴. URL: http://mri.modares.ac.ir/article-

 

منصوریان، ی. (1393). "روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسى"، چاپ اول، تهران: سمت.

 

Cadogan, J.W., Cui, C.C. & Li, E.K.Y. (2003). “Export market‐oriented behavior and export performance”, International marketing review. https://doi.org/10.1509/jimk.17.4.71

 

Changqi, W. & Cheng, L.K. (1999). “The Determinants of Export Performance of China’s Township-Village Enterprise”, Revised Version.

 

Chen, J., Sousa, C.M.P. & He, X. (2016). “The determinants of export performance: a review of the literature 2006-2014”, International Marketing Review, Vol. 33(5), PP. 626-670. https://doi.org/10.1108/imr-10-2015-0212.

 

Cortes, B.S. (2006). “Competition and Export Performance in Japan”, International Journal of Economic Policy Studies, Vol. 1(1), PP. 71-82. https://doi.org/10.1007/BF03405691.

 

Dadfar, H., Dahlgaard, J.J., Afazeli, S. & Brege, S. (2015). “Quality, export and domestic market performance: The case of pharmaceutical firms in Iran”, Total Quality Management & Business Excellence, Vol. 26(9-10), PP. 938-957.

 

Erdil, T.S. & Özdemir, O. (2016). “The determinants of relationship between marketing mix strategy and drivers of export performance in foreign markets: An application on Turkish clothing industry”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol. 235, PP. 546-556. DOI: 10.1016/j.sbspro.2016.11.067.

 

Freeman, J.M. (2009). “Factors contributing to successful export performance of regional and metropolitan SME exporters.

 

Gotteland, D. & Boulé, J.M. (2006). “The market orientation–new product performance relationship: Redefining the moderating role of environmental conditions”, International Journal of Research in Marketing, Vol. 23(2), PP. 171-185. doi:10.1016/j.ijresmar.2005.08.001.

 

Išoraitė, M. (2016). “Marketing mix theoretical aspects”, International Journal of Research-Granthaalayah, Vol. 4(6), PP. 25-37. DOI: https://doi.org/10.29121/ granthaalayah. v4.i6.2016.2633.

 

Jaworski, B.J. & Kohli, A.K. (1993). “Market orientation: antecedents and consequences”, Journal of marketing, Vol. 57(3), PP. 53-70. https://doi.org/10.2307/1251854.

 

Kayabasi, A. & Mtetwa, T. (2016). “Impact of marketing effectiveness and capabilities, and export market orientation on export performance: evidence from Turkey”, European Business Review, Vol. 28(5), PP. 532-559. https://doi.org/10.1108/EBR-11-2014-0084.

 

Kitonyi, S., Kibera, F., Gathungu, J. & Yabs, J. (2020). “Effect of The Macro-Environment Factors On the Relationship Between Firm Resources and Export Performance of Small and Medium Scale Manufacturing Enterprises in Nairobi City County”, Kenya, Vol. 16(28), P. 173, DOI: https://doi.org/10.19044/esj.2020.

 

Lincoln, Y.S. & Guba, E.G. (1985). “Naturalistic Inquiry. Beverly Hills”, CA: Sage Publications, Inc.

 

Narver, J.C. & Slater, S.F. (1990). “The effect of a market orientation on business profitability”, Journal of marketing, Vol. 54(4), PP. 20-35. https://doi.org/10.2307/1251757.

 

Nhu Anh, M. (2015). “A qualitative examination of market orientation measurement scale for Vietnamese instant coffee industry: case: Trung Nguyen”, Nescafé, and Vinacafé. http://urn.fi/URN:NBN:fi:amk-201602232551.

 

Njeru, W.G. (2013). “Market orientation, marketing practices, firm characteristics, external environment and performance of tour firms in Kenya”, Unpublished PhD Thesis, University of Nairobi.

 

Ranaei, H.A. & Alavi, S.M. (2019). “Organizational Change in IRAN Oil Industry: A Model for Creating Knowledge-Based Organizations”, https://doi.org/10.32598/JMSP.7.1.2.

 

Rose, G.M. & Shoham, A. (2002). “Export performance and market orientation: establishing an empirical link”, Journal of Business Research, Vol. 55(3), PP. 217-225. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(00)00139-9.

 

Shojaie, M., Mohtaram, R. & Ataherian, S. (2014). “The effect of enterprise interior items on export performance (Case study: Exporting pistachio companies in Tehran)”, Journal of Business Management, Vol. 6(4), PP. 791-807. Doi: 10.22059/jibm.2014.50726.

 

Torres Ortega, R. (2015). “From market orientation to orientation towards international markets (OIM) of born global firms evaluating the impact of OIM on born global firms' performance”, Universitat Autònoma de Barcelona.

 

Van Manen, M. (1990). “From meaning to method”, Qualitative Health Research, Vol. 7(1), PP. 345-369. https://doi.org/10.1177/104973239700700303.