خدای متشخّص در کشف الاسرار روزبهان بقلی
محورهای موضوعی : اسطوره
سمیه خادمی
1
,
عظیم حمزئیان
2
*
,
قدرت الله خیاطیان
3
,
لیلا هوشنگی
4
1 - استادیار ادیان و عرفان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - استادیار تصوّف و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
3 - دانشیار تصوّف و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
4 - دانشیار ادیان و عرفان دانشگاه الزهرا(س)
کلید واژه: کشف‌الاسرار, روزبهان بقلی, تجلّی, خدای متشخّص, حضور حقّ,
چکیده مقاله :
خدایی که در عرفان، توسط عارفان مسلمان معرفی و تبیین شده است، دارای وجود و وحدت شخصی است. کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرزای، دربارة بیان مکاشفات او از تجلیّات و تمثلات حقّ در هدایت و کشش سالکان به سوی خویش است. روزبهان در این اثر، ظهورات و جلوات حقّ را بیان نموده است. هدف این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست که روزبهان تا چه اندازه از اندیشة عرفا در خدای متشخّص پیروی کرده است؟ پیشینة معرفتی روزبهان در حوزة عرفان اسلامی، و آشنایی او با آیات و روایات، تا چه اندازه در شکل‌گیری مکاشفات او از خدای متشخّص مؤثر بوده است؟ اندیشه خدای متشخّص در کشف‌الاسرار، از نگاه معرفت‌شناختی چگونه قابل تحلیل است؟ نوشتار حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی به نگرش این عارف، در رابطه با تجلّی خداوند و نحوة حضور او در جهان پرداخته است. خداوند برای هدایت و کشش روزبهان به سوی خویش به شکل خدای متشخّص و در قالب پیر و شیخ، چوپان، نوازنده، ترکان زیبارو، رقصنده، ساقی، مؤذن، قصاب، شیر، گل سرخ، نور، سنگ‌های قیمتی و خاص، تجلّی کرده است. نتایج به دست آمده، گویای آن است که روزبهان از اندیشه خدای متشخّص در سنت عرفا پیروی کرده و این تشخّص را در نمودها و گونه‌های مختلف بیان نموده است و قرآن کریم، روایات و عرفای گذشته در شکل‌گیری اندیشة او مؤثر بوده و از منظر معرفت‌شناختی، این اندیشه قابل توجیه است.
The God introduced by the Muslim mystics has an individual existence and unity. Kashf al-asrār (The Unveiling of Secrets) by Ruzbehan Baqli is about his mystical experiences of the Truth, the manifestations of God and ways of guiding the holy travelers (sālek) towards Him. The purpose of this study is to answer these questions: To what extent does Ruzbehan follow the Muslim mystics about the individual God? To what extent is his epistemological background and his familiarity with Quranic verses and the Tradition (hadith), effective in shaping his mystical experiences about the individual God? How can the idea of individual God in Kashf al-asrār be analyzed from an epistemological point of view? By using analytical-descriptive method, the present article examines the views of Ruzbehan Baqli about the manifestation of God and how He is present in the world. God appears in the form of an individual One and manifests Himself in the shape of sage, shaykh, shepherd, musician, beautiful Turkish man, dancer, cupbearer, muezzin, butcher, lion, red rose, light, valuable and expensive stones, for directing and attracting Ruzbehan toward Himself. The findings reveal that on the subject of individual God, Ruzbehan follows the tradition of the Muslim mystics; he expresses this individuation in different ways; the Holy Quran, the Tradition (hadith) and the ideas of the mystics of the past have influence in shaping his thoughts; and finally, his ideas are justifiable from an epistemological point of view.