محاسبه کمیت های کسوف حلقوی 29 شوال 681 ق./ 30 ژانویه 1283 م. در زیج محقّق سلطانی شمس الدین محمد وابکنوی

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

سید محمد مظفری ^{1 *}

1 - ندارد

تاریخ دریافت : 1391/03/20 تاریخ پذیرش : 1391/05/25 تاریخ انتشار : 1391/06/01

کلید واژه: کسوف حلقوی, قطر ظاهری زاوی های, اختلاف منظر, سنت نجومی مراغه, شمس الدین&#x0D, &#x0D, محمد وابکنوی, زیج محقّق سلطان . ی&#x0D, &#x0D, .1391,

چکیده مقاله :

این مقاله به بررسی نخستین گزارش علمی از یک کسوف حلقوی توسط شم سالدین محمد وابکنوی، ازاخترشناسان دوره دوم رصدخانه مراغه، می پردازد. وی گزارش کسوف حلقوی 29 شوال 681 ق./ 30ژانویه 1283 م. را در زیج محقّق سلطانی، مقاله 3، باب 14 آورده است. در اینجا، داده های اولیه و فرآیندمحاسباتی وی با توجه به مقادیر جداول زیج ارایه و تحلیل می شود. بخش مربوط به گزارش کسوفحلقوی در زیج محقّق سلطانی تصحیح شده و در ضمیمه مقاله آمده است. احتمالا گزارش وابکنوی ازکسوف حلقوی 1283 م. نخستین گزارش مشروح از محاسبه کمیت های یک کسوف حلقوی، نخستینگزارش رصدی مکتوب برجای مانده از آن به دست یک منجم حرفه ای، و نخستین پیش بینی علمی اینپدیده در اخترشناسی باستان و ادوار میانه است. در بعد تاریخی، امکا نناپذیری وجود کسوف حلقوی درنجومی بطلمیوسی که چارچوب اخترشناسی ادوار میانه را شکل م یداده است، در بعد (context) بستررصدی و مشاهداتی، بیان جزئیات در گزارش رصدی وابکنوی و دقت قابل توجه آنها در مقایسه با مقادیرنوین و در بعد محاسباتی ارایه مراحل محاسبه به صورت مفصل، ذکر داده های اولیه و داده های منتج درهر مرحله محاسبه که امکان یک بررسی انتقادی را امکا نپذیر می سازد دلایل اصلی اهمیت پژوهش حاضر هستند.

چکیده انگلیسی:

The paper presents a critical review of the iterative process used byShams al-Dīn Muhammad al-Wābkanawī (Iran, Maragha, ca. 1260–1320) in order to compute the parameters of the annular solar eclipseof 30 January 1283 from the solar and lunar parameters obtained byMuhyī al-Dīn al-Maghribī (Maragha 1260–1274). Due to theimpossibility of the annular eclipse in the Ptolemaic tradition, theposition of this prediction in the context of medieval astronomy shallalso be shortly discussed. Furthermore, since Wābkanawī calls hisobservation as an evidence for the correctness of his prediction, thecomputed results have been compared with the true modern data,which established a remarkable agreement between them.