ارائه الگوی علّی جهت بررسی رفتار احساسی سرمایه گذاران با روش دیمتل فازی
محورهای موضوعی : حسابداری و مالیالهام باحقیقت 1 , علی اسماعیل زاده 2
1 - گروه حسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - گروه حسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
کلید واژه: مالی رفتاری, رفتار تودهای , فرهنگ, شخصیت رفتاری, رفتار احساسی سرمایهگذاران,
چکیده مقاله :
امروزه احساسات سرمایهگذاران به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در جریان سرمایه و نیز حرکت کلی بازار سهام شناخته شده است؛ در واقع سرمایهگذارانی که اطلاعات اندکی دارند به احتمال زیاد بر اساس احساسات، اقدام به سرمایهگذاری جدید یا خروج از سرمایهگذاری قبلی مینمایند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی علّی جهت بررسی رفتار احساسی سرمایهگذاران با روش دیمتل فازی به اجرا درآمد. این پژوهش از نظر ماهیت و محتوا از نوع توصیفی میباشد. در این پژوهش اطلاعات مربوط به 15 نفر از اساتید و خبرگان بازار سرمایه است که نمونه آماری را تشکیل می دهند . نتایج این پژوهش نشان داد که چهار عامل اصلی مالی رفتاری، شخصیت رفتاری، رفتار تودهای و فرهنگ بر رفتار احساسی سرمایهگذاران تاثیر دارد همچنین روش دیمتل نشان داد عامل رفتار تودهای با میانگین تاثیرگذاری 740/18، عامل فرهنگ با میانگین تاثیرگذاری 497/9 و عامل مالی رفتاری با میانگین تاثیرگذاری 742/8 در شمار عوامل تاثیرگذار قرار دارند. از طرفی عامل شخصیت رفتاری با میانگین تأثیرپذیر 975/14 به عنوان عامل تأثیرپذیر میباشند.
Today, the feelings of investors are recognized as one of the influential factors in the flow of capital as well as the general movement of the stock market; So that the flow of capital to investment funds is mentioned as one of the indicators for assessing market sentiment. In fact, investors with little information are more likely to make new investments or withdraw from previous ones based on emotions. The aim of this study was to provide a causal model to investigate the emotional behavior of investors with respect to the fuzzy Dematel method. This research is descriptive in nature and content. In this research, information about 15 professors and capital market experts is the statistical sample. The results of this study showed that the four main factors of behavioral finance, behavioral personality, mass behavior and culture affect the emotional behavior of investors. Also, Dematel method showed that the mass behavior factor with an average of 18.740, the culture factor with an average of 9.497 and the behavioral financial factor with an average of 8.742 are among the influential factors. On the other hand, the behavioral personality factor with an average of 14.975 is considered as an influential factor.
فهرست منابع
علی نژاد، س.، رهنمای رودپشتی، ف.، و رضایی، ف. (1400). آزمایش محتوای اطلاعاتی تحت تأثیر رفتار احساسات سرمایه گذاران و کیفیت گزارشگری مالی. مجله دانش سرمایهگذاری، 11(44)، 103-125.
احمدی، م.، محمد رمضان، قلمبر، درسه و سیدصابر. (1398). بررسی تأثیر معیارهای بیش اعتمادی مدیران ارشد بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری مالی و حسابرسی، 11(41)، 93-124.
ابراهیم پور حبیب اله، روشن دل اربطانی طاهر و امیری عبدالرضا.(1402) عوامل نگرش مؤثر در تبیین اعتماد عمومی به پلیس (مطالعه موردی: پلیس تهران). فصلنامه تحقیقات مدیریت مدیریت، 7(3)، صص 327-301
حسنی. (1401). تأثیر محرک‌های احتمالی خطر دادرسی ناشی از اشتباهات و اعوجاج در گزارشگری مالی مالکان بر تعدیل اظهارنظر حسابرسی. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(3)، 125-165.
حیدرپور، ف.، فرزانه، تاری واردی، یاد اله و محرابی. (1397). تأثیر تمایلات هیجانی سرمایه گذاران بر بازده سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 6 (شماره 1 (17 متوالی))، 1-13.
قربانی، پورطاهر اقدم، فرزانه و رهنما رودپشتی. (1401). تاثیر محافظه کاری حسابرس و عدم قطعیت سیاست اقتصادی بر کیفیت سود. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(2)، 1-25.
نایب محسنی، س.، خلیفه سلطانی، س.ع.، و حجازی، ر. (1400). تدوین مدل رفتاری تصمیم گیری سرمایه گذاران انفرادی در بازار سرمایه ایران. مجله تحقیقات مالی، 23(4)، 625-652.
جهانشاد، ع.، ملکیان، ح.، و حمزه. (1396). نقش اعتماد بر واکنش سرمایه گذاران به اعلام سود با تاکید بر الزامات نهادهای رسمی و عدم تقارن اطلاعاتی. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 7(26)، 92-107.
رجب دری، وکیلی فرد، سالاری و امیری. (1401). رابطه بین نظریه های اخلاقی و رفتار اخلاقی در قضاوت حسابرسان. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(1)، 113-142.
رضایی، ف. (1392). بررسی رابطه بین قیمت سهام و متغیرهای حسابداری در مراحل چرخه عمر شرکت با استفاده از تحلیل بیزی سلسله مراتبی. مجله تحقیقات حسابداری مالی، 5(2)، 109-126.
سرلک، ک.، علیپور، وکیلی فرد. (1394). تأثیر متغیرهای تصمیم گیری هیجانی و تکنیک بنیادی سرمایه گذاران بر بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 5(شماره 4 (متوالی 16))، 1-12.
سیف الهی، کردلوی و دشتی. (1399). بررسی تطبیقی عوامل رفتاری در سرمایه گذاری دارایی های مالی. دانش سرمایه گذاری، 4(15)، 33-52.
Aissia, D. B. (2016). Home and foreign investor sentiment and the stock returns. The Quarterly Review of Economics and Finance, 59, 71-77.
Ahmed, S., & Ullah, N. (2013). Investor sentiment and stock market dynamics: A case of Pakistan. Journal of Public Administration, Finance and Law, 4(4), 126-135.
Baker, M., & Wurgler, J. (2020). Investor sentiment in the stock market. Journal of economic perspectives, 21(2), 129-152.
Dinda, S. (2008). Social capital in the creation of human capital and economic growth: A productive consumption approach. The Journal of Socio-Economics, 37(5), 2020-2033.
Chen, W. J. (2013). Can corporate governance mitigate the adverse impact of investor sentiment on corporate investment decisions? Evidence from Taiwan. Asian Journal of Finance & Accounting, 5(2), 101.
Dalika, N. K., & Seetharam, Y. (2014). Sentiment and returns: Analysis of investor sentiment in the south African market (Doctoral dissertation, University of the Witwatersrand, Faculty of Commerce, Law and Management, School of Economic and Business Sciences).
Khan, J., Etebari, A., & Wisniewski, T. P. (2022). The effect of investors' personality characteristics on their investment decisions with the mediating role of financial self-efficacy and emotional biases and the moderating role of need for cognition and individual mood in Pakistan Stock Exchange. Journal of Banking & Finance, 36(3), 835-845.
Rajerz, Y. & Polak,. (2021). Three simple models of social capital and economic growth. The Journal of Socio-Economics, 35(5), 889-912.
Wang, Y. M., Li, C. A., & Lin, C. F. (2021). T The effect of the day of the week and stock returns with the emotional orientation of investors in the Chinese stock market. International Research Journal of Finance and Economics, 28, 134-151.
Wu, X., & Wang, Z. (2005). Equity financing in a Myers–Majluf framework with private benefits of control. Journal of Corporate Finance, 11(5), 915-945.
Zhu, B., & Niu, F. (2019). Investor sentiment, accounting information and stock price: Evidence from China. Pacific-Basin Finance Journal, 38, 125-134.
Zouaoui, M., Nouyrigat, G., & Beer, F. (2016). How does investor sentiment affect stock market crises? Evidence from panel data. Financial Review, 46(4), 723-747.
ارائه الگوی علّی جهت بررسی رفتار احساسی سرمایه گذاران با روش دیمتل فازی
چکیده
امروزه احساسات سرمایهگذاران به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در جریان سرمایه و نیز حرکت کلی بازار سهام شناخته شده است؛ در واقع سرمایهگذارانی که اطلاعات اندکی دارند به احتمال زیاد بر اساس احساسات، اقدام به سرمایهگذاری جدید یا خروج از سرمایهگذاری قبلی مینمایند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی علّی جهت بررسی رفتار احساسی سرمایهگذاران با روش دیمتل فازی به اجرا درآمد. این پژوهش از نظر ماهیت و محتوا از نوع توصیفی میباشد. در این پژوهش اطلاعات مربوط به 15 نفر از اساتید و خبرگان بازار سرمایه است که نمونه آماری را تشکیل می دهند . نتایج این پژوهش نشان داد که چهار عامل اصلی مالی رفتاری، شخصیت رفتاری، رفتار تودهای و فرهنگ بر رفتار احساسی سرمایهگذاران تاثیر دارد همچنین روش دیمتل نشان داد عامل رفتار تودهای با میانگین تاثیرگذاری 740/18، عامل فرهنگ با میانگین تاثیرگذاری 497/9 و عامل مالی رفتاری با میانگین تاثیرگذاری 742/8 در شمار عوامل تاثیرگذار قرار دارند. از طرفی عامل شخصیت رفتاری با میانگین تأثيرپذير 975/14 به عنوان عامل تأثيرپذير ميباشند.
کلمات کلیدی: مالی رفتاری، رفتار تودهای ، فرهنگ، شخصیت رفتاری، رفتار احساسی سرمایهگذاران
مقدمه
امروزه عوامل روانشناختی سرمایهگذاران با سویه شناختی میتوانند بر تصمیمات سرمایهگذاری تأثیر بگذارد. دیدگاه مالی رفتاری نشان میدهد که برخی از تغییرات قیمت اوراق بهادار هیچ دلیل بنیادی نداشته و رفتار احساسی سرمایهگذاران، نقش مهمی در تعیین قیمتها بازی میکند (دالیکا و همکاران،2014). در حقیقت، حرکت های پویا بین معاملهگران اختلالزا و آربیتراژ گران منطقی، قیمتها را شکل میدهد و اگر یک سهام معاملهگرهای اختلالزای بیشتر و یا معاملهگرهای منطقی کمتری داشته باشد نوسانات قیمتی آن چشمگیر است. بنابراین، تغییرات قیمت سهام نه تنها بر ارزش ذاتی (ارزش مبتنی بر اطلاعات حسابداری)، بلکه بر رفتار غیر منطقی سرمایهگذاران نیز متکی میباشد، که میتواند از طریق رفتار سرمایهگذاران اندازهگیری شود. بیقاعدگیهای تغییر قیمت سهام معمولا با استفاده از آزمونهای تجربی انجام شده بر روی مدلهای قیمت، تشخیص داده میشوند (رضایی،1398). بدون شک، هر دو رفتار غیر منطقی سرمایهگذاران و بنیادهای اقتصادی میتوانند بر روی ارزش بازار داراییهای مالی تأثیر گذارد(قربانی و همکاران،1401). در واقع صفهای خرید و فروش در بورس تهران سبب میشوند معاملهگران فارغ از ارزنده بودن یا نبودن قیمت یک سهم به تبعیت از رفتار سایر فعالان بازار اقدام به قرار گرفتن در این صفها کنند که این موضوع خود عاملی برای تحریک و تشدید هیجان در زمان رونق و رکود بازار است. این گونه رفتارهای غیر عقلایی، باعث ناکارایی بازار و همچنین قیمت گذاری نادرست اوراق بهادار خواهد شد و در صورت تشدید و تداوم آن، موجبات بیاطمینانی و فرار سرمایهگذاران از بازار را فراهم خواهد نمود که نمونه آن در ریزش قیمت سهام سال 99 مشاهده میشود.
پارادایم مالی رفتاری آشکار میسازد، سرمایهگذاران چگونه رفتار میکنند و چطور ممکن است رفتارشان، بازارهای مالی را تحت تأثیر قرار دهد و به سرمایهگذاران کمک میکند تا بیاموزند چگونه میتوان عقلایی رفتار کرد. در واقع، اساس مالی رفتاری را انطباق بين احساس و نحوه تصمیم گیری سرمایهگذار تشکیل میدهد(رجب دری و همکاران،1401). یافتهها حاکی از آن است که سرمایهگذاران همیشه به طور منطقی و بدون اریب، همان گونه که مدلهای رایج نشان میدهند، رفتار نمیکنند. براساس نظریههای روانشناسی، انسانها به نگهداری حوادث خاصی در ذهن خود به صورت تصورات تمایل دارند و این تصورات ذهنی در بعضی از مواقع اثرات بیشتری از خود حوادث بر رفتار افراد دارند. مطالعات زیادی نحوه عملکرد غیرمنطقی افراد در مباحث سرمایهگذاری و پولی را نشان داده است (قادری و همکاران، 1399). با اینحال تاکنون اثر گرایشهای احساسی سرمایهگذاران به صورت الگوی علّی بررسی نشده است. باتوجه به موارد فوق این سوال در بازار سرمایه کشور ما که در مسیر توسعه قرار دارد مطرح میگردد که برای کنترل رفتار احساسی سرمایهگذاران چه الگویی مناسب است.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
بسیاری از سرمایه گذاران در گذشته به این نتیجه رسیده بودند که پدیده های روانشناختی نقش مهمی در تعیین رفتار بازارهای مالی دارند، با این وجود مطالعات رسمی و دانشگاهی در این حوزه در طی دهه ۱۹۹۰ گسترش یافت. روانشناسی مالی به بررسی فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران و عکس العمل آنها نسبت به شرایط مختلف بازارهای مالی می پردازد و تاکید آن بیشتر به تأثیر شخصیت، فرهنگ، احساسات، قضاوت های سرمایه گذاران و خطاهای شناختی آنها بر تصمیم گیری سرمایه گذاری است. بر خلاف نظریه نوین مالی، مباحث رفتار مالی و سرمایه گذاری، مربوط به افراد و راه هایی است که آنها اطلاعات را جمع آوری و استفاده می کنند. حجم ادبیات در زمینه مالی رفتاری به شکل قابل توجهی در طی دهه گذشته رشد یافته است. مالی رفتاری، مفاهیم مربوط به اقتصاد مالی و روانشناسی شناختی را در جهت ساخت مدلی جزئی تر از رفتار انسان در بازارهای مالی با یکدیگر تلفیق می نماید. این موضوع همچنان جای مناقشه می باشد. طرفداران آن ادعا می کنند که مالی رفتاری می تواند موارد غیر عادی تجربی مشخص در تئوریهای مالی سنتی را توضیح دهد(احمدی و همکاران،1398). از طرفی بیشتر نظریههای اقتصادی بر این اساس بنا شدهاند که افراد در مواجه با رویدادهای اقتصادی به صورت منطقی عمل میکنند و تمامی اطلاعات موجود را در فرایند تصمیمگیری در نظر میگیرند. این فرضیه مبنای اصلی فرضیهی بازار کارا است؛ اما پژوهشگران به این فرضیه خدشه وارد نمودند و مدارکی پیدا کردند که نشان داد رفتار منطقی بر احساس سرمایهگذاران تاثیر ندارد؛ مثلا سرمایهگذاران به جای اینکه دنبال نقطهی بهینه باشند، معمولا به نقطهی راضی شدن اکتفا میکنند (زوائویی و همکاران،2016). از طرفی روزانه تعداد زیادی اخبار خوب و بد اقتصادی، سیاسی در بازار به سمع سرمایهگذاران میرسد که باعث برانگیخته شدن احساسات سرمایهگذاران و در نتیجه باعث تغییر قیمت سهام و به دنبال آن تغییر بازده سهام میشود؛ برای نمونه، دالیکا و همکاران(۲۰۱۴)، در پژوهش خود متوجه شد که اخبار خوب و بد، میتواند بر بازده سهام شرکتها تأثیرگذار باشد. پژوهشهای انجام شده در این نشان میدهد که احساسات، تأثیر با اهمیتی بر بازده سهام دارد؛ ولی این تأثیرگذاری معمولا در روزها و هفتههای بعد اثر خود را بر بازده سهام نشان میدهد؛ بنابراین انتظار میرود که به دنبال برانگیخته شدن احساسات سرمایهگذاران، به ویژه زمانی که این احساسات زودگذر نباشد، قیمت سهام شرکتهایی که اخبار خوب یا بد مربوط به آنها باعث تحریک احساسات سرمایهگذاران شده است، تغییر کند (قادری و همکاران،1399).
در دیدگاه مالی سنتی، تأثیر عوامل روانشناسی مد نظر قرار نمیگیرد و نتایج پژوهشهای مالی رفتاری نشان داده است که گرایش احساسی فردی و ساختاریافتهی سرمایهگذاران، تأثیر مهمی بر بازده سهام دارد. در حقیقت، فعل و انفعال پویا بین معاملهگران اختلالزا و آربیتراژگران منطقی، قیمتها را شکل میدهد و اگر یک سهام، معاملهگرهای اختلالزای بیشتر یا معاملهگرهای منطقی کمتری داشته باشد، نوسانات قیمتی آن چشمگیر است(سرلک و همکاران،1394(.
باتوجه به وجود استثناهای بازار سرمایه و در نظر گرفتن نظریهی مالی رفتاری، به نظر میرسد همراه با متغیرهای کلان اقتصادی و حسابداری، عوامل رفتاری سرمایهگذاران نیز میتواند بر قیمت سهام شرکتها تأثیرگذار باشد. بر اساس تئوری چشم انداز در پژوهش وانگ و همکاران(2009)، ترجیحات افراد به این موضوع بستگی دارد که یک مشکل چگونه به وجود آمده است؛ وانگ مشاهده کرد که عملکرد پرتفوی موفق نسبت به عملکرد پرتفوی بازنده بهتر بوده است؛ به عبارت دیگر، سهام با عملکرد ضعیف در دورهی کوتاه مدت به عملکرد گذشتهی خود وفادار است. وانگ از این موضوع با عنوان اثر حرکات کوتاه مدت (مومنتوم) یاد کرد(حسنی،1401).
بر اساس تئوری چشم انداز، ترجیحات افراد به این موضوع بستگی دارد که یک مشکل چگونه به وجود آمده است؛ به عبارت دیگر، در تئوری چشم انداز تابع سود، یک تابع کار و تابع سهم (به منزلهی پرتفوی برنده) و نسبت پایین قیمت به سود هر سهم (به منزلهی پرتفوی بازنده) تقسیم نمودند؛ سپس میانگین نسبت هر دو پرتفوی را در یک سال بعد محاسبه کردند. آنان مشاهده کردند که میانگین نسبت P / E سال بعد پرتفوی برنده در مقایسه با سال جاری کمتر است. دربارهی پرتفوی بازنده عکس این مطلب صادق بود. پژوهشها نشان داد که گرایشهای احساسی سرمایهگذاران به طور سیستماتیک بر قیمت سهام شرکتهای کوچک تأثیر دارد؛ در نتیجه انتظار میرود هر شرکت کوچکتر باشد، احساسات سرمایه گذاران بیشتر برانگیخته شود. از طرفی اثر متغیرهای حجم سهام و نسبت سرمایهی سهام و مازاد سود تقسیمی نیز برای محاسبهی گرایش احساسی سرمایهگذاران به کار گرفته شده است(جهانشاد و همکاران،1396).
"در ادامه برخی پژوهش های انجام شده در این حوزه مورد اشاره قرار می گیرد:
علی نژاد و همکاران(1400)، در تحقیق خود به بررسی آزمون محتوای اطلاعاتی تحت تاثیر رفتار احساسی سرمایه گذاران و کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. نتایج نشان داد که ضریب تعیین محتوای اطلاعاتی در حالتی که رفتار احساسی سرمایه گذاران در حالت بالا و کیفیت گزارشگری مالی مدل جونز در حالت متوسط می باشد دارای بیشترین مقدار می باشد. و همچنین می توان بیان کرد که با توجه به نتایج آزمون فقط در مدل کیفیت گزارشگری مالی جونز رفتار احساسی سرمایه گذاران و کیفیت گزارشگری مالی تاثیر فزاینده بر محتوای اطلاعاتی دارد نتایج آزمون فریدمن نیز نشان داد که بین گروه های مختلف رفتار احساسی سرمایه گذاران و کیفیت گزارشگری مالی جونز، بال و دیچو تفاوت معناداری وجود دارد.
نایب محسنی و همکاران(1400)، در تحقیق خود به تدوین مدل رفتاری تصمیمگیری سرمایهگذاران فردی در بازار سرمایه ایران پرداختند. نتایج پژوهش نشان میدهد که عوامل علّی اثرگذار بر تصمیمگیری سرمایهگذاران عبارت‌اند از: پشیمان‌گریزی، طمع، ترس، ناهماهنگی شناختی، اثر شهرت، لنگر ذهنی، خوداسنادی، زیان‌گریزی، لذت قمار، تفکر سرمایهگذاری، رفتار تودهای، داشتن بیش‌نگری، نماگری، هیجان کاذب، اعتمادبه‌نفس کاذب، تعصب به گذشته، تازه‌گرایی، حسابداری ذهنی، توانمندپنداری، عدم تقارن معاملاتی، خطای شباهت، اثر کهربایی، توهم قمارباز، انگیزه، افق زمانی، اثر سود اولیه، تجربه، سن، جنسیت و تحلیل. بر اساس نتایج پژوهش، سرمایهگذاران فردی میتوانند با پیاده‌سازی راهبردهای ارائه شده، از طریق شناسایی و کاهش سویه‌های ذهنی خود، کیفیت تصمیم‌گیریشان را بهبود بخشند و تصمیمهای سرمایهگذاری کاراتری اتخاذ کنند. این راهبردها عبارت‌اند از: خودشناسی، یادداشت‌برداری، دانش بازار سرمایه، تمرکز، کلی‌نگری، صبر، پذیرش و بررسی اشتباه‌ها، خوداتکایی، مشورت، انتقادپذیری، انعطاف‌‌ذیری، مطالعه، متنوع‌سازی و حواس‌پرتی.
سیف الهی و همکاران (1398) به بررسی مقایسه ای عوامل رفتاری در سرمایه گذاری دارایی های مالی پرداختند. نتایج حاصل نشان داد که تمام عوامل به غیر از عامل بیش اطمینانی روی سرمایه گذاری تأثیرگذار هستند و میزان این تأثیر برای هریک متفاوت می باشد و رتبه بندی این عوامل از نظر میزان تأثیرگذاری شامل سود و زیان نسبی، اثر تمایلی، محافظه کاری، رفتار توده وار، شهود نمایندگی اثر مالکیت، اجتناب از شکست می باشد
حیدرپور و همکارانش (1397) تأثیر گرایش های احساسی سرمایه گذاران، بر بازده سهام پرتفوی پرداختند. نتایج این تحقیق حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار گرایش های احساسی سرمایه گذاران با بازده سهام شرکتهای دارای کمترین اندازه، نسبت ارزش دفتری به بازار و نسبت مالکیت نهادی می باشد
خان و همکاران (۲۰۲۲) به بررسی تأثیر ویژگیهای شخصیتی سرمایه گذاران بر تصمیمهای سرمایه گذاری آنها با نقش میانجی خودکارآمدی مالی و سوگیریهای عاطفی و نقش تعدیل کننده نیاز به شناخت و خلق و خوی فردی در بورس اوراق بهادار پاکستان پرداختند. نتایج نشان داد که ویژگیهای شخصیتی فردی به طور قابل توجهی خودکارآمدیهای مالی و سوگیریهای عاطفی مدیران را پیش بینی می.کند همچنین ویژگیهای شخصیتی نیز با رفتار مالی مدیران ارتباط معنی دار چشمگیری دارد.
راجرز (2021) برای اولین بار اثر روز هفته و بازده سهام را با گرایش احساسی سرمایهگذار در بازار بورس چین مرتبط کردند. تخمینهای تجربی حاکی از آن است که نقش اثر روز هفته بر بازده، مشابه نقش گرایش احساسی سرمایهگذار بر بازده است و متعلق به سهامی با ارزیابی ذهنی بالاست. به عنوان مثال سهام دارای ارزش بازار پایین در زمانی که اثر روز هفته قویتر است، بیشتر تحت تأثیر گرایشهای احساسی قرار میگیرند. همچنین در این پژوهش ، ارتباط بالایی بین گرایش احساسی و بازده کشف شد
بیکر و همکاران (2020) در پژوهشی با عنوان "تأثیر گرایشهای احساسی سرمایهگذاران بر بازده سهام" انجام داد .. نتایج این پژوهش حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار گرایشهای احساس سرمایهگذاران با بازده سهام شرکتهای دارای کمترین اندازه، نسبت ارزش دفتری به بازار و نسبت مالکیت نهادی بود.
زو و همکاران، (2019)، در پژوهشی در کشور چین، به این نتیجه رسیدند که رفتار احساسی سرمایهگذاران، رشد عایدات مورد انتظار و نرخ بازده مورد توقع را تغییر میدهد؛ هرچند این تأثیر در دوره بدبینی و خوشبینی سرمایهگذاران متفاوت است. همچنین نتایج آنها نشان داد که رفتار احساسی سرمایهگذاران به همراه اطلاعات حسابداری بر قیمت سهام تأثیر معنی داری میگذارد.
آيسيا1 (2016) تأثیر احساسات سرمایهگذاران داخلی و خارجی بر بازده سهام برای دوره زمانی ۲۰۰۳ تا 2017 مورد بررسی قرار داد. او به این نتیجه رسید که احساسات سرمایهگذاران داخلی و خارجی بر بازده سهام تأثیر معناداری دارند. همچنین به این نتیجه رسید که جانب داری از سهام داخل کشور یکی از اجزای مهم احساسات سرمایهگذار است.
سوالات پژوهش
1-چه عواملی بر احساسات سرمایهگذاران تاثیر دارند؟
2-بر اساس روش دیمتل فازی چه راهکاری جهت کنترل احساسات سرمایهگذاران پیشنهاد میشود؟
روش شناسی پژوهش
از نظر شیوه گردآوري وتحلیل اطلاعات، این پژوهش توصیفی و از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اسنادی میباشد.در این تحقیق از روش دیمتل استفاده شده است. روش دیمتل روشی شناخته شده و جامع برای به دست آوردن یک مدل علّی است. روش دیمتل فازی به بررسی روابط بین معیارها می پردازد و توسط ماتریس ارتباط کل معیارهای تاثیرگذار و تاثیرپذیر (یا به عبارتی دیگر معیارهای علّی و معلول) را مشخص می سازد. با توجه به اینکه در این تحقیق ارائه الگوی علّی مدنظر است لذا از روش دیمتل جهت بررسی سوالات استفاده شده است.
جهت جمع آوری دادهها از ابزار پرسشنامه مقایسات زوجی استفاده میشود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه خبرگان و تحلیلگران و اساتید فعال در بازار سرمایه میباشد که بر اساس روش اشباع دادهها در روشهای تحلیل سلسله مراتبی 15 نفر برای حجم نمونه کفایت میکند. روش انتخاب نمون در این تحقیق بصورت هدفمند و شرایط ورود خبرگان به عنوان نمونه ویژگیهای زیر میباشند:
1- عضو هیات علمی دانشگاه باشند.
2- در رشته های اقتصادی،حسابداری، مدیریت مالی فعالیت داشته باشند.
3- در بازار سرمایه فعالیت داشته باشند.
4- سابقه کاری بالای 10 سال داشته باشند.
پرسشنامه این تحقیق بصورت پرسشنامه مقایسات زوجی بر اساس 4 معیار اصلی مالی رفتاری، شخصیت، رفتار تودهای و فرهنگ طراحی شده است.که بصورت زیر میباشد.
عامل jام | تاثیر خیلی زیاد | تاثیر زیاد | تاثیر متوسط | تاثیر کم | بدون تاثیر | عامل iام |
مالی رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | مالی رفتاری |
شخصیت رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | مالی رفتاری |
رفتار تودای | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | مالی رفتاری |
فرهنگ | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | مالی رفتاری |
مالی رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | شخصیت رفتاری |
شخصیت رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | شخصیت رفتاری |
رفتار تودای | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | شخصیت رفتاری |
فرهنگ | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | شخصیت رفتاری |
مالی رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | رفتار تودای |
شخصیت رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | رفتار تودای |
رفتار تودای | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | رفتار تودای |
فرهنگ | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | رفتار تودای |
مالی رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | فرهنگ |
شخصیت رفتاری | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | فرهنگ |
رفتار تودای | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | فرهنگ |
فرهنگ | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | فرهنگ |
یافتههای پژوهش
واکاوی اطلاعات فرایندی چند مرحلهای است که طی آن پس از گردآوری دادهها و محاسبه مقادیر متغیرهای مورد نظر برای بررسی سوالات پژوهش، اطلاعات حاصله مورد آزمون قرار گرفته و بر اساس یافته حاصل از نتایج ، به جواب سوالات اقدام میگردد.
سوال 1: چه عواملی بر احساسات سرمایهگذاران تاثیر دارند؟
با توجه به تحلیل محتوا در این پژوهش ، چهار عامل اصلی موثر بر احساسات سرمایهگذاران در این پژوهش شناسایی شده است که به شرح زیر میباشند.
1- مالی رفتاری، 2- شخصیت رفتاری، 3- رفتار تودهای، 4- فرهنگ
برای بررسی روابط علی و معلولی بین عوامل اصلی موثر بر احساسات سرمایهگذاران از روش دیمتل استفاده میشود. ابتدا پرسشنامه مقایسات زوجی بین 15 نفر از خبرگان پژوهش پخش شد و در مرحله بعدی روش دیمتل بر اطلاعات انجام میشود.
سوال 2: بر اساس روش دیمتل فازی چه راهکاری جهت کنترل احساسات سرمایهگذاران پیشنهاد میشود؟
در اين بخش تحقیق درصدد تعيين روابط علت و معلولي بين عوامل موثر بر احساسات سرمایهگذاران است لذا در ادامه يافته‌هاي حاصل هر يک از مراحل ديمتل فازي ارائه میگردد.
مرحله 1 : طراحی مقیاس زبانی فازی: برای مقابله با ابهامات ارزیابی بشر، متغیر زبانی '' تاثیر'' با پنج اصطلاح زبانی مانند {نه، بسیار پایین، پایین، بالا، بسیار بالا} استفاده میشود که در اعداد مثبت مثلثی فازی (
) بیان شده است.
جدول (2) مقیاس های زبانی فازی
گزینه های زبانی | اعداد قطعی | اعداد فازی مثلثی |
تاثیر خیلی زیاد | 4 | (0/75, 1, 1) |
تاثیر زیاد | 3 | (0/5, 0/75, 1) |
تاثیر متوسط | 2 | (0/25, 0/5, 0/75) |
تاثیر کم | 1 | (00, 0/25, 0/5) |
بدون تاثیر | 0 | (0,0, 0/25) |
مرحله 2 : محاسبه فازی ماتریس تاثیر مستقیم: بر اساس نظرات کارشناسان با مقیاسهای زبانی از زبان طبیعی و ارتباط میان عناصر بر اساس جدول 2، ماتریس تاثیر مستقیم فازی D~ را میتوان با فرمول زیر بدست آورد:
در جدول زیر ماتریس فازی تاثیر مستقیم منتج شده از نظرات کارشناسان برای چهار عامل اصلی ارائه گردیده است.
جدول (3) ماتریس فازی تاثیر مستقیم برای چهار عامل اصلی
|
D | مالی رفتاری | شخصیت رفتاری | رفتار تودهای | فرهنگ | ||||||||||||
مالی رفتاری | 000/0 | 000/0 | 250/0 | 230/0 | 280/0 | 730/0 | 000/0 | 030/0 | 280/0 | 000/0 | 220/0 | 470/0 | ||||
شخصیت رفتاری | 0.030 | 200/0 | 480/0 | 000/0 | 000/0 | 250/0 | 030/0 | 050/0 | 330/0 | 000/0 | 050/0 | 300/0 | ||||
رفتار تودهای | 0.720 | 970/0 | 000/1 | 700/0 | 930/0 | 980/0 | 000/0 | 000/0 | 250/0 | 680/0 | 930/0 | 970/0 | ||||
فرهنگ | 070/0 | 230/0 | 550/0 | 270/0 | 280/0 | 770/0 | 030/0 | 030/0 | 320/0 | 000/0 | 000/0 | 250/0 | ||||
منبع: یافته های پزوهشگر
مرحله 3 : نرمال کردن ماتریس تاثیر مستقیم فازی: بر اساس ماتریس تاثیر مستقیم فازی 
، میتوان ماتریس تاثیر مستقیم فازی نرمال شده 
را با استفاده از فرمول زیر به دست آورد.
در جدول(4) حالت نرمال شدهی ماتریس فازی تاثیر مستقیم منتج شده از نظرات کارشناسان برای چهار عامل اصلی ارائه گردیده است.
جدول (4) نرمال شده ی ماتریس تاثیر مستقیم فازی برای چهار عامل اصلی
|
D | مالی رفتاری | شخصیت رفتاری | رفتار تودهای | فرهنگ | |||||||||||
مالی رفتاری | 000/0 | 000/0 | 120/0 | 110/0 | 130/0 | 350/0 | 000/0 | 020/0 | 130/0 | 000/0 | 100/0 | 220/0 | |||
شخصیت رفتاری | 020/0 | 100/0 | 230/0 | 000/0 | 000/0 | 120/0 | 020/0 | 020/0 | 160/0 | 000/0 | 020/0 | 140/0 | |||
رفتار تودهای | 340/0 | 460/0 | 480/0 | 330/0 | 440/0 | 470/0 | 000/0 | 000/0 | 120/0 | 330/0 | 440/0 | 460/0 | |||
فرهنگ | 030/0 | 110/0 | 260/0 | 130/0 | 130/0 | 370/0 | 020/0 | 020/0 | 150/0 | 000/0 | 000/0 | 0120/0 | |||
منبع: یافته های پزوهشگر
مرحله 4 : به دست آوردن ماتریس تاثیر کل فازی: هنگامی که ماتریس تاثیر مستقیم فازی نرمال شده N بدست آمد، که ماتریس تاثیر کل فازی T~ از طریق معادله زیر بدست میآید که I یک ماتریس واحد است :
در جدول زیر ماتریس تاثیر کل فازی منتج شده از ماتریس تاثیر مستقیم فازی برای چهار عامل اصلی ارائه گردیده است.
جدول (5) ماتریس تاثیر کل فازی برای چهار عامل اصلی
ماتریس D | مالی رفتاری | شخصیت رفتاری | رفتار تودهای | فرهنگ | ||||||||||||
مالی رفتاری | 000/0 | 040/0 | 090/2 | 110/0 | 170/0 | 680/2 | 000/0 | 020/0 | 280/1 | 000/0 | 120/0 | 880/1 | ||||
شخصیت رفتاری | 020/0 | 120/0 | 900/1 | 010/0 | 030/0 | 140/2 | 020/0 | 030/0 | 130/1 | 010/0 | 050/0 | 580/1 | ||||
رفتار تودهای | 360/0 | 590/0 | 920/3 | 420/0 | 610/0 | 630/4 | 010/0 | 030/0 | 150/2 | 330/0 | 530/0 | 380/3 | ||||
فرهنگ | 040/0 | 140/0 | 370/2 | 140/0 | 170/0 | 890/2 | 020/0 | 020/0 | 390/1 | 010/0 | .030/0 | 930/1 | ||||
منبع: یافته های پزوهشگر
مرحله 5 : دی فازی کردن به مقادیر قطعی: با استفاده از روش سی اف سی اس، ماتریس تاثیر کل فازی به ارزشهای قطعی به ماتریس تاثیرات کل دیفازی تبدیل میشود. در جدول زیر ماتریس دی فازی شده به مقادیر قطعی منتج شده از ماتریس تاثیر کل فازی و با استفاده از فرمول های زیر برای چهار عامل اصلی ارائه گردیده است.
.
جدول (6) ماتریس دیفازی شده (اعداد قطعي) برای چهار عامل اصلی
مالی رفتاری | شخصیت رفتاری | رفتار تودهای | فرهنگ | |
مالی رفتاری | 167/2 | 127/3 | 324/1 | 124/2 |
شخصیت رفتاری | 151/2 | 215/2 | 196/1 | 678/1 |
رفتار تودهای | 464/5 | 269/6 | 225/2 | 782/4 |
فرهنگ | 695/2 | 364/3 | 448/1 | 989/1 |
منبع: یافته های پزوهشگر
مرحله 6 : محاسبهی مقدار آستانه
جمع کل: 2198/44
مقدار آستانه: 763/2
با توجه به مقدار آستانهی حاصل شده، در روابط بین عوامل جدول دیفازی، ارتباط بین عوامل که مقدار آنها کمتر از حد آستانه است در نظر گرفته نمیشود.
جدول (7) ماتریس دیفازی شده خالص (اعداد قطعي خلص) برای چهار عامل اصلی
| مالی رفتاری | شخصیت رفتاری | رفتار تودهای | فرهنگ |
مالی رفتاری | 0 | 1 | 0 | 0 |
شخصیت رفتاری | 0 | 0 | 0 | 0 |
رفتار تودهای | 1 | 1 | 0 | 1 |
فرهنگ | 0 | 1 | 0 | 0 |
منبع: یافته های پزوهشگر
با توجه به جدول فوق عامل رفتار تودهای بر همه عوامل دیگر تاثیر خالص میگذارد ولی تاثیر خالص نمیگیرد و از طرفی شخصیت رفتاری از کلیه عوامل تاثیر خالص میگیرد ولی تاثیرپذیری خالص ندارد.
مرحله ی 7 : تعیین ميزان اهميت و تأثيرگذاري و تأثيرپذيري بين ابعاد
جدول زیر ميزان تأثيرگذاري(D) و تأثيرپذيري(R) ، میزان ارتباط با بقیه عوامل(D-R) و میزان اهمیت عامل(D+R) بين ابعاد را برای چهار عامل اصلی بصورت جدولی ارائه ميدهد.
جدول (8) اهمیت و تأثيرگذاري ابعاد (اعداد قطعي) برای چهار عامل اصلی
| D | R | D-R | D+R |
مالی رفتاری | 742/8 | 478/12 | 736/3- | 221/21 |
شخصیت رفتاری | 241/7 | 975/14 | 734/7- | 216/22 |
رفتار تودهای | 740/18 | 394/6 | 546/12 | 933/24 |
فرهنگ | 497/9 | 573/10 | 076/1- | 070/20 |
منبع: یافته های پزوهشگر
با توجه به جدول فوق میزان تاثیرگذاری عامل رفتار تودهای برابر 74/18 و بیشترین تاثیرگذاری را بین عوامل دارد همچنین میزان تاثیرپذیری این عامل برابر 194/6 که کمترین تاثیرپذیری را بین عوامل دارد. عامل رفتار تودهای در بین همه عوامل بیشترین ارتباط یعنی ارتباط برابر با 546/12 دارد و در نهایت میزان اهمیت این عامل برابر 933/24 است که رتبه اول اهمیت و تتاثیر گذاری را به خود میگیرد و میتوان گفت یکی از مهمترین عاملها در این پژوهش است. لذا برای کنترل احساسات سرمایهگذاران باید چهار عامل اصلی مالی رفتاری، شخصیت رفتاری، رفتار تودهای و فرهنگ کنترل شود. تا این مرحله از پژوهش به این نتیجه رسیدیم که اگر بتوان رفتار تودهای سرمایهگذاران را تحت کنترل قرار داد با توجه به تاثیرگذاری این عامل میتوان عوامل دیگر را نیز کنترل کرد و در نهایت با صرف هزینه و زمان خیلی کمتر میتوان احساسات سرمایهگذاران در بورس کنترل کرد.
با توجه به تحلیل های صورت گرفته در مورد تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بین عوامل این پژوهش ، مدل کلی ارائه گردیده برای ارتباط بین عوامل با یکدیگر به صورت نمودار(شماره 1) ارائه گردیده است.
نمودار (شماره1) مدل منتج شده از تجریه و تحلیل داده ها
با توجه به یافتههای پژوهش، عامل رفتار تودهای با میانگین تاثیرگذاری 740/18، عامل فرهنگ با میانگین تاثیرگذاری 497/9 و عامل مالی رفتاری با میانگین تاثیرگذاری 742/8 در شمار عوامل تاثیرگذار قرار دارند. از طرفی عامل شخصیت رفتاری با میانگین تأثيرپذير 975/14 به عنوان عامل تأثيرپذير ميباشند. به بیان دیگر عامل رفتار تودهای بر سه عامل دیگر و عامل فرهنگ و مالی رفتاری بر عامل شخصیت رفتاری تاثیرگذار است. و عامل شخصیت رفتاری بر هیچ عاملی تاثیرگذار نیست.
تجزیه‌وتحلیل نفوذ- وابستگي عوامل موثر بر رفتار احساسی سرمایه گذاران
بر اساس قدرت وابستگی و نفوذ عوامل، میتوان دستگاه مختصاتی تعریف کرد و آن را به چهار قسمت مساوی تقسیم نمود. تجزیه و تحلیل بر پایه قدرت نفوذ (تاثیرگذاری) و میزان وابستگی (تاثیرپذیری) هر متغیر شکل گرفته و امکان بررسی بیشتر محدوده هر یک از متغیرها را فراهم میسازد. جمع سطری مقادیر در ماتریس دستیابی نهایی برای هر عنصر بیانگر میزان نفوذ و جمع ستونی نشانگر میزان وابستگی خواهد بود. بر اساس قدرت نفوذ و وابستگی، چهار گروه از عناصر قابل‌شناسایی خواهند بود که عبارت‌اند از:
متصل(پیوندی): عواملی که دارای قدرت نفوذ و وابستگی زیاد هستند. به عبارتی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری این معیارها بسیار بالاست و هر تغییر کوچکی بر روی این متغیرها باعث تغییرات اساسی در سیستم می شود.
مستقل: عواملی که دارای قدرت نفوذ قوی ولی وابستگی ضعیف میباشند. به عبارتی دیگر تاثیرگذاری بالا و تاثیرپذیری کم از ویژگیهای این متغیرها است.
خودمختار: عواملی که دارای قدرت نفوذ و وابستگی ضعیف میباشند. این معیارها عموما از سیستم جدا میشوند زیرا دارای اتصالات ضعیف با سیستم هستند. تغییری در این متغیرها باعث تغییر جدی در سیستم نمیشود.
وابسته: عواملی که دارای قدرت نفوذ کم ولی وابستگی شدید میباشند. این متغیرها اصولا تاثیرپذیری بالا و تاثیرگذاری کمی روی سیستم دارند. درواقع اين روش در تحليل يافتهها با هدف شناسايي ميزان قدرت وابستگي و نفوذ عناصر سيستم در تحليلهاي ساختاري به كار میرود. اعداد به‌دست‌آمده براي هر شاخص به‌صورت جداگانه در دسته‌بندی اجزاي سيستم ازلحاظ قدرت نفوذ و وابستگي در نمودار (6-4) ظاهرشده‌اند. اعداد تاثیرگذاری و تاثیر پذیری جدول (شماره 9 ) بر اساس جدول شماره 8 طبق ستون D و R قرار گرفته است.
|
|
|
|
|
|
|
|
| 19 | تاثیرگذاری |
|
|
|
|
|
|
|
| رفتار توده ای | 18 | |
پیوندی |
|
| مستقل |
|
|
| 17 | |||
|
|
|
|
| 16 | |||||
|
|
|
|
|
|
|
|
| 15 | |
|
|
|
|
|
|
|
|
| 14 | |
وابسته |
|
| خودمختار |
|
|
| 13 | |||
|
|
|
|
| 12 | |||||
|
|
|
|
|
|
|
|
| 11 | |
|
|
|
|
|
|
|
|
| 10 | |
|
|
|
| فرهنگ |
|
|
|
| 9 | |
|
| مالی رفتاری |
|
|
|
|
|
| 8 | |
شخصیت رفتاری |
|
|
|
|
|
|
|
| 7 | |
14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 |
| |
تاثیرپذیری |
| |||||||||
جدول (9) تحليل نفوذ- وابستگي عوامل موثر بر احساسات سرمایه گذاران
در تجزيه تحليل نفوذ- وابستگي متغيرها برحسب قدرت نفوذ و وابستگي به چهار دسته تقسيم شدند. در ربع اول، متغیرهای متصل(پیوندی) هستند كه داراي قدرت نفوذ زياد و وابستگي زياد ميباشند. اين متغيرها پویا هستند، زيرا هر نوع تغيير در آنها، كل سيستم را تحت تأثیر قرار ميدهد و درنهایت، بازخورد سيستم نيز ميتواند اين متغيرها را دوباره تغيير دهد. در تحقيق حاضر عوامل پیوندی نداریم.
در ربع دوم، متغیرهای مستقل هستند كه داراي قدرت نفوذ قوي ولي وابستگي ضعيف ميباشند. اين دسته مانند سنگ بناي ساختاري سيستم عمل ميكنند و براي شروع يك تغيير و تحول اساسي در عملكرد سيستم، بايد در وهله اول روي آنها تأکید كرد. در تحقيق حاضر رفتار تودهای در ربع دوم قرار میگیرند لذا جزء متغیرهای مستقل بشمار میروند .
در ربع سوم، متغیرهای خودمختار هستند كه داراي قدرت نفوذ و وابستگي ضعيف ميباشند. اين متغیرها نسبتاً غير متصل به سيستم هستند و داراي ارتباطات كم و ضعيف با سيستم میباشند. عامل فرهنگ در ربع سوم قرار گرفته است لذا از عوامل خودمختار میباشد.
در ربع چهارم، متغیرهای وابسته سيستم قرار دارند كه داراي قدرت نفوذ كم، ولي دارای وابستگي شديد ميباشند. اين مؤلفهها كه بالاترين قدرت وابستگي و كمترين قدرت نفوذ را در سيستم برخوردارند. در تحقيق حاضر عوامل مالی رفتاری و شخصیت رفتاری در ربع چهارم قرار میگیرد لذا جزء متغیرهای وابسته بشمار میرود.
بحث و نتیجه گیری
در این پژوهش به ارائه الگوی رفتار احساسی سرمایه گذاران با نقش تعدیلگر اعتماد عمومی بر قیمت سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شد. در ابتدا مطرح شد که رفتار احساسی سرمایه گذاران در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا چه میزان میتواند بر بر قیمت سهام تاثیر بگذارد در راستای نتایج سوال اول تحقیق و با توجه به تحلیل محتوا در این پژوهش ، چهار عامل مالی رفتاری، شخصیت رفتاری، رفتار تودهای، فرهنگ به عنوان عوامل موثر بر احساسات سرمایهگذاران در این پژوهش شناسایی شده است . با توجه به نتایج میزان تاثیرگذاری عامل رفتار تودهای برابر 74/18 و بیشترین تاثیرگذاری را بین عوامل دارد همچنین میزان تاثیرپذیری این عامل برابر 194/6 که کمترین تاثیرپذیری را بین عوامل دارد. عامل رفتار تودهای در بین همه عوامل بیشترین ارتباط یعنی ارتباط برابر با 546/12 دارد و در نهایت میزان اهمیت این عامل برابر 933/24 است که رتبه اول اهمیت و تتاثیر گذاری را به خود میگیرد و میتوان گفت یکی از مهمترین عاملها در این پژوهش است. لذا برای کنترل احساسات سرمایهگذاران باید چهار عامل اصلی مالی رفتاری، شخصیت رفتاری، رفتار تودهای و فرهنگ کنترل شود. تا این مرحله از پژوهش به این نتیجه رسیدیم که اگر بتوان رفتار تودهای سرمایهگذاران را تحت کنترل قرار داد با توجه به تاثیرگذاری این عامل میتوان عوامل دیگر را نیز کنترل کرد و در نهایت با صرف هزینه و زمان خیلی کمتر میتوان احساسات سرمایهگذاران در بورس کنترل کرد. در این راستا خان و همکاران (۲۰۲۲) در پژوهش خود متوجه شد که اخبار خوب و بد، می تواند بر بازده سهام شرکتها تأثیر گذار باشد. سیف الهی و همکاران (1398)، نشان میدهد که احساسات، تأثیر با اهمیتی بر بازده سهام دارد؛ ولی این تأثیرگذاری معمولا در روزها و هفته های بعد اثر خود را بر بازده سهام نشان میدهد؛ بنابراین انتظار می رود که به دنبال برانگیخته شدن احساسات سرمایه گذاران، به ویژه زمانی که این احساسات زودگذر نباشد، قیمت سهام شرکتهایی که اخبار خوب یا بد مربوط به آنها باعث تحریک احساسات سرمایه گذاران شده است، تغییر کند. همچنین بیکر و همکاران (2020)،در دیدگاه مالی سنتی، تأثیر عوامل روانشناسی مد نظر قرار نمی گیرد و نتایج پژوهشهای مالی رفتاری نشان داده است که گرایش احساسی فردی و ساختاریافته سرمایه گذاران، تأثیر مهمی بر بازده سهام دارد و با نتایچ این تحقیق هم راستا است. با توجه به سوال اول که عوامل رفتار تودهای، مالی رفتاری، فرهنگ و شخصیت رفتاری بر احساسات سرمایهگذاران موثر هستند و همچنین احساسات سرمایهگذارن بر قیمت سهام موثر است پیشنهاد میشود که قبل از اتخاذ تصمیمات مربوط به سرمایهگذاری در سهام شرکتها، به شاخصها موثر بر احساسی سرمایهگذاران در این پژوهش به عنوان یک عامل تغییرات در بازارهای مالی توجه بیشتری مبذول دارند و با توجه به سوال دوم پژوهش که نشان داد احساسات سرمایهگذاران و عوامل مؤثر رفتاری بر قیمت سهام شرکتها در بازار سرمایه تاثیر بسزایی دارد به مشاوران و تحلیل گران مالی پیشنهاد میشود که زمینه ای را فراهم کنند تا با نفوذ در ذهن مشتری، فهم جامعی از انگیزهها و خواستهها و نگرانیهای مشتری بدست آورند و مطابق با آن مشاوره لازم انجام بدن تا در طراحی پرتفوی بهتر به سرمایهگذاران کمک بهتری کنند. پژوهش حاضر و ارایه مدل این پژوهش برای سرمایهگذاران شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است، و لذا تعمیم نتایج به دست آمده به بازارهای سرمایه دیگر باید با احتیاط انجام شود. وجود شرایط کرونا و تاثیرگذاری آن بر مشارکت خبرگان و کارشناسان تا حدودی کار این پژوهش را سنگینتر کرد که میتواند یکی از محدودیت های این پژوهش بود.
بطور کلی نتایج نشان داد که روند بازار باعث تغییرات زیادی در قیمت سهام خواهد شد. اگر بازار صعودی در پیش داشته باشد در مرحله اول باعث افزایش قیمت خواهد بود به طوری که سهام بنیادی و قوی در روز صف خرید خواهند شد و اجازه ورود سهامدار جدید نخواهد داد و از طرفی که بازار صعودی است سهامداران بصورت توده ای به سهم های ضعیف و زیانده روی میآورند و باعث افزایش قیمت شدید در سهام زیانده میشوند. این رفتار توده ای در جهت صعود بازار تا جایی ادامه خواهد داشت که کل بازار را حباب قیمتی در برخواهد گرفت. لازمه ترکیدن این حباب میتواند دلایلی سیاسی، اقتصادی، فروش شدید حقوقی و حقیقی های بزرگ، .... داشته باشد. بیشتر مدل های مالی به بررسی رابطه ی بین قیمت دارایی ها و متغیرهای کلان اقتصادی پرداخته ولی نظریه ی انتظارات عقلایی، سعی در مرتبط کردن علوم مالی و اقتصادی در یک نظریه ی جذاب دارد؛ اما وجود برخی شواهد تجربی مانند استثناهای بازار که توسط مدل های رایج فرضیهی بازار کارا قابل تبیین نمودند، زمینه ساز پیدایش نظریهی مالی رفتاری گردید.» بیشتر نظریه های اقتصادی بر این اساس بنا شده اند که افراد در مواجه با رویدادهای اقتصادی به صورت منطقی عمل می کنند و تمامی اطلاعات موجود را در فرایند تصمیم گیری در نظر می گیرند. این فرضیه مبنای اصلی فرضیهی بازار کارا است؛ اما پژوهش۔ گران به این فرضیه خدشه وارد نمودند و مدارکی پیدا کردند که نشان دهنده ی نبود رفتار منطقی در مبحث سرمایه گذاری است؛ مثلا سرمایه گذاران به جای اینکه دنبال نقطه ی بهینه باشند، معمولا به نقطهی راضی شدن اکتفا می کنند. با توجه به سوال اول که عوامل رفتار توده ای ، مالی رفتاری ، فرهنگ و شخصیت رفتاری بر احساسات سرمایه گذاران موثر هستند و همچنین احساسات سرمایه گذارن بر قیمت سهام موثر است پیشنهاد میشود که قبل از اتخاذ تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری در سهام شرکت ها، به شاخص ها موثر بر احساسی سرمایه گذاران در این تحقیق به عنوان یک عامل تغییرات در بازارهای مالی توجه بیشتری مبذول دارند و همچنین احساسات سرمایه گذاران و عوامل مؤثر رفتاری بر قیمت سهام شرکتها در بازار سرمایه تاثیر بسزایی دارد به مشاوران و تحلیل گران مالی پیشنهاد میشود که زمینه ای را فراهم کنند تا با نفوذ در ذهن مشتری ، فهم جامعی از انگیزه ها و خواستهها و نگرانی های مشتری بدست آورند و مطابق با آن مشاوره لازم انجام بدن تا در طراحی پرتفوی بهتر به سرمایه گذاران کمک بهتری کنند.
References
Alinejad, S., Rahnamay Roodposhti, F., & Rezaei, F. (2022). Testing information content influenced by investors Sentiment Behavior and Financial Reporting Quality. Journal of Investment Knowledge, 11(44), 103-125. . (In Persian).
Aissia, D. B. (2016). Home and foreign investor sentiment and the stock returns. The Quarterly Review of Economics and Finance, 59, 71-77.
Ahmadi, M., Mohammad Ramazan, Qalambar, Darse, & Seyed Saber. (2019). Investigating the effect of overconfidence criteria of senior managers on the risk of future stock price fall in companies listed on Tehran Stock Exchange. The financial accounting and auditing researches, 11(41), 93-124. .(In Persian).
Ahmed, S., & Ullah, N. (2013). Investor sentiment and stock market dynamics: A case of Pakistan. Journal of Public Administration, Finance and Law, 4(4), 126-135.
Białkowski, J., Etebari, A., & Wisniewski, T. P. (2012). Fast profits: Investor sentiment and stock returns during Ramadan. Journal of Banking & Finance, 36(3), 835-845.
Chou, Y. K. (2006). Three simple models of social capital and economic growth. The Journal of Socio-Economics, 35(5), 889-912.
Chen, W. J. (2013). Can corporate governance mitigate the adverse impact of investor sentiment on corporate investment decisions? Evidence from Taiwan. Asian Journal of Finance & Accounting, 5(2), 101.
Dinda, S. (2008). Social capital in the creation of human capital and economic growth: A productive consumption approach. The Journal of Socio-Economics, 37(5), 2020-2033.
Dalika, N. K., & Seetharam, Y. (2014). Sentiment and returns: Analysis of investor sentiment in the south African market (Doctoral dissertation, University of the Witwatersrand, Faculty of Commerce, Law and Management, School of Economic and Business Sciences).
Ebrahim Pour Habib Elah, Roshan Del Arbatani Taher, & Amiri Abdul Reza. Effective attitudinal factors in explaining public trust in the police (case study: Tehran police). Management Management Research Quarterly, 7(3), pp. 327-301.(In Persian).
Hassani. (2022). The effect of potential drivers of litigation risk due to mistakes and distortions in financial reporting of owners on the adjustment of audit opinion. Judgment and decision making in accounting and auditing, 1(3), 125-165.(In Persian).
Heydarpour, F., Farzaneh, Tari Vardi, Yad Elah, & Mehrabi. (2018). The effect of investors' emotional tendencies on stock returns. Financial knowledge of securities analysis, 6(number 1 (consecutive 17)), 1-13. .(In Persian).
Ghorbani, Portaher Aghdam, Farzaneh, & Rahnama Rudpashti. (2022). The impact of auditor conservatism and economic policy uncertainty on profit quality. Judgment and decision making in accounting and auditing, 1(2), 1-25. .(In Persian).
Nayebmohseni, S., Khalifehsultani, S. A., & Hejazi, R. (2022). Developing a Behavioral Model of Individual Investors’ Decision-making in the Iranian Capital Market. Financial Research Journal, 23(4), 625-652. (In Persian).
Jahanshad, A., Malekian, H., & Hamzah. (2015). The role of trust on investors' reaction to profit announcements with an emphasis on the requirements of official institutions and information asymmetry. Accounting and auditing research, 7(26), 92-107. .(In Persian).
Rajab Dari, Vakili Fard, Salari, & Amiri. (2022). The relationship between ethical theories and ethical behavior in auditors' judgment. Judgment and decision making in accounting and auditing, 1(1), 113-142. .(In Persian).
Rezaei, F. (2013). Evolving relationship between share prices and accounting variables during firm life-cycle stages by hierarchical bayesian analysis. Journal of Financial Accounting Research, 5(2), 109-126. .(In Persian).
Sarlak, K., Alipour, Vakili Fard. (2013). The impact of investors' emotional decision making and fundamental technique variables on stock returns in Tehran Stock Exchange. Financial knowledge of securities analysis, 5(number 4 (consecutive 16)), 1-12. .(In Persian).
Seif Elahi, Kordloi, & Dashti. (2019). A comparative study of behavioral factors in the investment of financial assets. Investment Knowledge, 4(15), 33-52. .(In Persian).
Qadri, p. A., & Tari Verdi, Y. (2020). The corporate risk management model and its implications in the effective control of the company's profit characteristics. The financial accounting and auditing researches, 12(46), 77-106. .(In Persian).
Wang, Y. M., Li, C. A., & Lin, C. F. (2009). The impact of investor sentiment on the futures market: Evidence from the Taiwan futures exchange. International Research Journal of Finance and Economics, 28, 134-151.
Wu, X., & Wang, Z. (2005). Equity financing in a Myers–Majluf framework with private benefits of control. Journal of Corporate Finance, 11(5), 915-945.
Zhu, B., & Niu, F. (2016). Investor sentiment, accounting information and stock price: Evidence from China. Pacific-Basin Finance Journal, 38, 125-134.
Zouaoui, M., Nouyrigat, G., & Beer, F. (2011). How does investor sentiment affect stock market crises? Evidence from panel data. Financial Review, 46(4), 723-747.
Provide a Causal Model to Investigate the Emotional Behavior of Investors According to the Fuzzy Dematel Method
Abstract
Today, the feelings of investors are recognized as one of the influential factors in the flow of capital as well as the general movement of the stock market; So that the flow of capital to investment funds is mentioned as one of the indicators for assessing market sentiment. In fact, investors with little information are more likely to make new investments or withdraw from previous ones based on emotions. The aim of this study was to provide a causal model to investigate the emotional behavior of investors with respect to the fuzzy Dematel method. This research is descriptive in nature and content. In this research, information about 15 professors and capital market experts is the statistical sample. The results of this study showed that the four main factors of behavioral finance, behavioral personality, mass behavior and culture affect the emotional behavior of investors. Also, Dematel method showed that the mass behavior factor with an average of 18.740, the culture factor with an average of 9.497 and the behavioral financial factor with an average of 8.742 are among the influential factors. On the other hand, the behavioral personality factor with an average of 14.975 is considered as an influential factor.
Keywords: Behavioral finance, mass behavior, culture, behavioral personality, emotional behavior of investors
[1] 1. Aissia