بررسی میزان انطباق کتاب علوم تجربی سال دوم دبستان با مؤلفه‌های خلاقیت و سطوح بالای حیطۀ شناختی بلوم
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)محمد حسن امیر تیموری 1 , محمد زارع 2 , راحله ساریخانی 3 , مصطفی سالاری 4
1 - استادیار گروه تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی mhrima@gmail.com
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول) mohammadzare123@yahoo.com
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، ملایر، ایران sarikhanir@yahoo.com
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی m.salari67@yahoo.com
کلید واژه: خلاقیت, علوم تجربی, سطوح بالایِ حیطۀ شناختی بلوم,
چکیده مقاله :
زمینه: خلاقیت، ویژگی مطلوب انسانی است که مدرسه‌ها باید برای آموزش و یا پرورش آن جدیت نشان دهند. آموزش خلاقیت و یا تربیت تفکر خلاق، یکی از هدف‌های اساسی و شناخته شده و جزء جدایی ناپذیر تعلیم و تربیت امروزه و به ویژه کتب درسی است. بنابر این، این پژوهش به بررسی میزان انطباق کتاب علوم تجربی سال دوم دبستان با مؤلفه‌های خلاقیت بر اساس دیدگاه گیلفورد و بیکاردز و همچنین تحلیل محتوا، فعالیت‌ها و آزمایش‌های درس بر اساس حیطۀ شناختی بلوم پرداخته است. هدف: این پژوهش به منظور بررسی میزان انطباق کتاب علوم تجربی دوم دبستان با مؤلفه‌های خلاقیت بر اساس دیدگاه گیلفورد و بیکاردز و همچنین تحلیل محتوا، فعالیت و آزمایش‌ها بر اساس حیطۀ شناختی بلوم انجام شد. روش پژوهش: در این تحقیق، از روش تحلیل محتوا به شکل تجزیه و تحلیل کمّی استفاده شده است. پس از مشخص کردن مؤلفه‌های مورد نظر، از دیدگاه گیلفورد و بیکاردز به عنوان ملاک‌های تحلیل، با استفاده از تکنیک ویلیام رومی، به تحلیل محتوایِ متن و تصاویر کتاب اقدام شد. همچنین، محتوا، فعالیت و آزمایش‌های کتاب، با توجه به سطوح حیطۀ شناختی بلوم مورد تحلیل قرار گرفت. جامعة آماری پژوهش، شامل کتاب‌های علوم دورۀ دبستان بود. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان می‌دهد حدود 10% درصد از محتوا، فعالیت و آزمایش‌ها در سطوح بالای حیطۀ شناختی بلوم (تحلیل، ترکیب و ارزشیابی) قرار دارند. همچنین، ضریب درگیری محتوا با مؤلفه‌های خلاقیت 23% درصد و ضریب درگیری تصاویر با مؤلفه‌های خلاقیت 31% درصد به دست آمد. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد که تعداد فعالیت و آزمایش‌های کتاب علوم تجربی دوم دبستان در سطوح بالای حیطۀ شناختی بلوم (تحلیل، ترکیب و ارزشیابی) بسیار اندک است. همچنین، کتاب مورد بررسی، از لحاظ توجه به مؤلفه‌های خلاقیت، به خصوص در بخش محتوای درس و تصاویر، نیاز به بازنگری و اصلاحات اساسی دارد.
Background: Creativity is an ideal characteristic of humans that school chiefs need to be stricter in its teaching or educating. Teaching creativity or in other words nurturing creative minds is known to be one of the most fundamental goals and an integral element of the education system in today’s world. Objective: This research was conducted in order to find out the conformity degree of the second grade of elementary school’s science and experimental book with creativity components based on Guilford and Bicards’ view and also analysis of the contents, activities, and the experiments and high levels of Bloom’s Cognitive domain. Method: This research used " quantitative content analysis". After specifying the desired components, Bickards and Guilford views were applied as the research framework and William Romey’s technique to analyze the content and the pictures of the book was also employed. Besides the content, activities and experiments of the book were analyzed according to Bloom’s cognitive domain levels. Statistical population of this research includes science and experimental books of elementary course. Findings: The results of the research indicated that 10% of the content, activities and experiments are within the Bloom’s cognitive high levels. Also inclusion coefficient of the content with creativity components was 23% and of the pictures was 31%. Conclusion: This research indicated that the number of activities and experiments of the book were very few within Bloom’s cognitive high levels. Also, the investigated book needs revision and fundamental editions in terms of the creativity components, especially when it comes to the content of units and the pictures.