معنای بازار تهران در تجربه زنانه
محورهای موضوعی : طراحی شهریمینا بیدار 1 , جهانشاه پاکزاد 2 , عباس وریج کاظمی 3
1 - دانش‌آموخته دکترای طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری
2 - استاد تمام طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری
3 - استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، گروه مطالعات
کلید واژه: گسست, بازار تهران, تجربه زنانه, پدیدارشناسی,
چکیده مقاله :
زنان، بخش بزرگی از مخاطبان بازار تهران، در حال استفاده از فضایی هستند که در طی سال ها برای استفاده اکثریت مردانه شکل‌گرفته است. هدف پژوهش پی بردن به معنای بازار تهران در تجربه زنان و چگونگی تأثیر شرایط زمینه ای بر شکل گیری این معنا بوده است. پژوهشگران با روش پدیدارشناسی به مصاحبه عمیق با 14 زن (و برای دستیابی به داده‌های مکمل، 6 مرد) پرداخته اند. تحلیل داده ها بر اساس روش پدیدارشناسی استعلاییصورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد بازار تهران برای زنان تنها محل خرید نیست و جنبه‌‌های مهمی از سودمندی‌‌های فضای شهری مثل بودن در میان مردم، لذت بردن از کیفیت‌‌های کالبدی و پیوند با هویت تاریخی شهر را در اختیار زنان قرار می‌‌دهد. هم چنین تفاسیر پژوهش گران به وجود گسست میان تجربه زنان و ساختارهای از پیش موجود که به یک فضای جنسیت دار شکل داده اند اشاره می کند. این ناهماهنگی ها در رقابت باکیفیت های مطلوب برای زنان، بر کم و کیف حضور ایشان در بازار اثر می گذارد.
The number of women in Tehran urban spaces has increased and the quality of their presence differs from the past. Tehran Bazaar attracts hundreds of thousands of people every day while a remarkable percentage of this population are women. The bazaar environment in recent years has encountered an increase in the number of women's presence. The research problem is that so far, women’s experience of Tehran Bazaar as an Iranian shopping space, has not been recognized. While women are using this space that has been gradually formed over the years for men who had been in the majority. The research purpose is to find out the meaning of the Bazaar and how the spatial qualities affect the formation of this meaning in the minds of Bazaar’s female users. Using a phenomenological approach, researchers have conducted in-depth interviews with 14 women (and to achieve complementary data, 6 men). The maps derived from the mental images of women and men show that the realm of presence of men in the bazaar is more extensive than the realm of presence of women. In the mentality of participating women, Tehran Bazaar finds its meaning in the form of five main themes as follows: shopping space, recreation space, layered space, gendered space, and intimate space. These meanings are affected by seven themes that describe the spatial qualities of the bazaar: a large complex of specialized “Raste Bazaars” (or Bazaar branches), being historical, being a labyrinth, being movement based, being old and traditional, liveliness and social diversity. The research findings show Tehran Bazaar is not only a place to shop, but presents some important benefits of urban space such as being among the people, enjoying the physical qualities and being linked with historical identity of the city. Researchers' interpretations also suggest that there is a disjuncture and inconsistency between the women experiences and the pre-existing male structures. This disjuncture results from the lack of conformity between the socio-cultural characteristics and the spatial qualities of the environment with the needs and desires of women in the "lived space". In spite of these inconsistencies, some factors act in favor of women presence in Tehran Bazaar. The meaning of the Bazaar as a "recreation space", which makes good feelings for most of its visitors, and the "intimate space" that is welcoming to people from every culture and class, suggests that, despite all the restrictions and shortcomings, women have been able to benefit from the Bazaar characteristics in favor of their own interests. Being a place for shopping, Tehran Bazaar has the potential to enable women to disguise themselves as buyers and at the same time enjoy the spatial and social qualities beyond a shopping environment. The results of this study point out that for any possible modification in the Bazaar, the meanings of this place in the experience of its users should be carefully recognized. Designs that do not care about these meanings can lead to the destruction of values of the Bazaar for its audience.
آذری، نرگس. (1392). تجربه مدرنیته به روایت فضاهای تجاری شهر تهران. تهران: انتشارات تیسا.
اباذری، یوسفعلی؛ و عباس کاظمی. (1383). زندگی روزمره و مراکز خرید در شهر تهران. نامه انسان‌شناسی 3(6)، 116-97.
پوراحمد، احمد؛ و فاطمه سالاروندیان. (1391). روند تحولات تاریخی فضاهای گذران اوقات فراغت زنان از قاجاریه تا کنون در شهر تهران. زن در توسعه و سیاست، 10(3)، 51-47.
ترکمه، آیدین. (1393). درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور. تهران: تیسا.
حسین‌آبادی، مهدی. (1392). مصرف‌کننده‌های جدید فضاهای خرید شهری. تهران: تیسا.
علیزاده، محسن؛ و اعظم خاتم. (1386). تغییر نقش زنان در حوزه عمومی و خصوصی. بازتاب اندیشه. 87، 46-36.
خانی، فضیله. (1386). درآمدی بر پارادایم جغرافیای جنسیت. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
ذکایی، محمدسعید. (1391). تلقی و تجربه زنان از شهر تهران. در اولین همایش علمی و پژوهشی زنان و زندگی شهری.
سلطان‌زاده، حسین. (1393). بازارهای ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شهری، جعفر. (1383). طهران قدیم. تهران: معین.
غفاری، علی؛ دوستی، فاطمه؛ بهزادفر، مصطفی؛ و وریج کاظمی، عباس. (1397). تولید فضاهای همگانی معاشرت پذیر در محله، بافت میانی شهر تهران. صفه (80)، 69-83.
فاضلی، نعمت‌الله. (1394). زنانه شدن فضای شهری در ایران امروز، با تأکید بر فضای کلان‌شهر تهران. پژوهش‌نامه زنان. 6 (1)، 132-107.
کاظمی، عباس. (1388). پرسه زنی و زندگی روزمره ایرانی. تهران: آشیان.
گلرخ، شمین. (1393). ابعاد هویت مکانی در تجربه فضای همگانی؛ زنان جوان (23-35) ساکن تهران. صفه. 24 (66)، 97-80.
محمدپور، احمد؛ و بهمنی، مریم. (1389). زنان، پاساژ و مصرف نشانه‌ها. مطالعات راهبردی زنان. 47، 72-41.
معیدفر، سعید؛ ذکایی، محمد سعید؛ شفیعی، سمیه سادات؛ و فاضلی، نعمت‌الله. (1394). زنان و فرهنگ شهری. (جلد 7). تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
مهندسین مشاور باوند. (1388). طرح بهسازی، نوسازی و تجهیز بازار تهران: شهرداری تهران.
مهندسین مشاور باوند. (1383). طرح بهسازی، نوسازی و تجهیز بازار تهران، پیشینه تاریخی و سازمان کالبدی بازار: شهرداری تهران.
Andrews, A. & Shahrokhi, N. (2014). Patriarchal accommodations: Women’s mobility and policies of gender difference from urban Iran to migrant Mexico. Journal of Contemporary Ethnography. 43 (2):148-175.
Amir-Ebrahimi, M. (2006). Conquering enclosed public spaces. Cities. 23 (6):455-461
Appelrouth, S. & Edles, L. D. (2008). Classical and contemporary sociological theory: Text and readings: Pine Forge Press.
Bagheri, N. (2014). Mapping women in Tehran's public spaces: a geo-visualization perspective. Gender, Place & Culture. 21 (10):1285-1301.
Cavanagh, S. (1998). Women and the urban environment. In Introducing urban design: interventions and responses, 68-177.
Creswell, J. W. & Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into practice. 39 (3):124-130.
Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2017). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches: Sage publications.
Cuthbert, A. R. (2008). The form of cities: Political economy and urban design: John Wiley & Sons.
Lefebvre, H. & Nicholson-Smith, D. (1991). The production of space. (Vol. 142): Oxford Blackwell.
Lynch, K. (1960). The image of the city. Vol. 11: MIT press.
Madanipour, A. 1996. Design of urban space: An inquiry into a socio-spatial process. Chichester: Wiley.
Mann, D. (2008). Understanding society: A survey of modern social theory: Oxford University Press.
Nasar, J. L. (2011). Environmental psychology and urban design. In Companion to urban design, 180-192. Routledge.
Smith, D. E. (1987). The everyday world as problematic: A feminist sociology: University of Toronto Press.
Smith, D. E. (1991). Writing women's experience into social science. Feminism & Psychology. 1(1):155-169.
Tribe, M. (1974). Stadtgestaltung Theorie und Praxis, Düsseldorf: Bertelsmann.
Van Manen, M. (2016). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy: Routledge.
_||_