نقش ساختار شهر در تاب آوری آن در برابر زلزله

محورهای موضوعی : طراحی شهری

هاله سادات نبوی رضوی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، ایران.)
سید محسن حبیبی ² (گروه شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دانشکده معماری و شهرسازی)
منوچهر طبیبیان ³ (استاد گروه شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دانشکده معماری و شهرسازی)

تاریخ دریافت : 1395/08/02 تاریخ پذیرش : 1396/06/21 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: ساختارگرایی, آسیب پذیری, پایائی, ساختارشهر, تاب آوری,

چکیده مقاله :

شهرها به عنوان پیچیده‌ترین ساخته دست بشر، با خطرات گسترده‌ای به دلیل دامنه وسیعی از مخاطرات و به علت آسیب‌پذیری متعددشان مواجه هستند. هدف این مقاله بازشناخت ویژگی‌های ساختار اصلی شهر و بیان رابطه آن با تاب‌آوری در برابر سوانح طبیعی (زلزله) است. ساختار کالبدی شهر در رخداد پدیده‌ها و درجات تأثیر آن مؤثر است. ازاین‌رو بررسی ساختار و ابعاد آن از ضروریات تحقیق است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش، بنیادی نظری محسوب می‌گردد و از روش توصیفی- تحلیلی بهره برده می‌شود. این نوشتار بر آن است که به شناخت ساختار شهر و ابعاد آن بر اساس نظرات اندیشمندان این حوزه بپردازد و سپس بر اساس تعاریف تاب‌آوری و انواع الگوهای مفهومی آن، الگویiمناسب در ارتباط با ساخت شهر انتخاب را نموده و درنهایت به بیان رابطه بین ابعاد ساخت شهر و تاب‌آوری بپردازد.

چکیده انگلیسی:

In contemporary cities, quantitative and qualitative problems have been increasing unprecedentedly. Cities as the most complex man-made structure are facing with a wide variety of risks and numerous vulnerabilities. Disasters, whether caused by humans or nature, impose significant threats to sustainability. Specifically natural disasters and its impacts on the environment can lead to catastrophes that are often irreversible. Earthquake is one of the major unpleasant natural tragedies which unfortunately produces a huge destruction in a very short period of time and as a result so many suffering and devastation appears in the cities. Resiliency as an emerging concept in urban development, is a new approach to design flexible cities to confront shocks and vibrations that provides vulnerability reduction in cities against the stress and shocks. In fact, Resilience has become an important goal for cities particularly in the face of earthquakes. This concept which was adapted from ecological sciences, imagines cities like living organisms which in face of a variety of stresses, should be released or otherwise it fails and the system breaks down. Furthermore, Main urban structure of a city is an important factor in organized cities on the ground that recognition of it will help urban planners and designers to plan networks, main elements and spaces for cities. Urban structure is composed of sets of main axis and interconnected networks of land-use and various and different urban elements that cause integrity in a city. This structure extends its components in whole of a city and it is a basis for cities spatial-physical organization. It represents the cities general characteristics. Due to the fact that size of city, complexity and multiple issues, urban planners and designers can concentrate on urban structure instead of focusing on all of components in a city and it can helps them to find solutions more easily. This paper aims to re-examine the characteristic of urban main structure and its relationship with resiliency against natural disasters like earthquakes. Community actions in cities are always affected by urban form and structures. Physical structures of cities have drastic effects on the occurring of phenomena and community reaction. It should be regarded as an important point in the face of disasters like an earthquake. The main questions of the paper are: what is the urban structure and what are its dimensions? Is there any relationship between urban structure and changing the level of resiliency against earthquakes in cities? Therefore, urban structure and its dimensions should be surveyed. In the first step, this research aims to explain urban structure and its important dimensions based on expert's opinions. In the second step, resiliency definitions in different domains are investigated. Next, different type of resiliency conceptual patterns which are engineering, multi-equilibria and ecological are explained, and the most appropriate one for cities are selected in connection with urban structure. Finally, the relationship between the urban structure and the level of resiliency on it will be investigated and it shows that it’s possible to enhance the resilience of cities through design or redesigning urban structures. 

منابع و مأخذ:

1. امین زاده، بهرام؛ و عادلی، زینب (1393). سنجش میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در مواقع بروز بحران زلزله ( مطالعه موردی: شهر قزوین). هویت شهر، 8 (20)، 5-18.
2. اهری، زهرا. (1385). مکتب اصفهان در شهرسازی: دستور زبان طراحی شالوده شهری . تهران: سازمان چاپ و انتشارات و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
3. بحرینی، سید حسین؛ بلوکی، بهناز؛ و تقابن، سوده.(1388). تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر. تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
4. بذرگر، محمد رضا. (1382). شهرسازی و ساخت اصلی شهر. شیراز: کوشامهر.
5. پیاژه، ژان. (1373). مفاهیم بنیانی ساخت‌گرایی، )علی مرتضوبان، مترجم).ارغنون 4، (27-36).
6. حمیدی، ملیحه،؛ و حبیبی، سید محسن.(1376). استخوانبندی شهر تهران. تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.
7. حبیب، فرح. (1384). نقش شکل شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله. تهران: انتشارات تابش تصویر.
8. زیته، کامیلو. (1388). ساخت شهرها بر اساس مبانی هنری. (فریدون قریب، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.
9. سعیده زرآبادی، زهرا سادات. (1390). تحلیل ساختارگرا در نشانه‌شناسی کالبد شهر. نشریه علمی - پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران. شماره 2، بهار و تابستان (35-42).
10. شوای، فرانسوا. (1392) . شهرسازی، تخیلات و واقعیات..(سید محسن حبیبی،مترجم). تهران: دانشگاه تهران.
11. کریر، راب. (1386). فضای شهری.(خسرو هاشمی‌نژاد، مترجم). تهران: نشر خاک.
12. موسوی،حمیدرضا. (1389). کاهش آسیب‌پذیری در برابر زلزله در عرصه طراحی معماری با رویکرد لرزه‌ای مبتنی بر کارایی. هویت شهر.7 (5)، 53-60 .
13. نبوی رضوی، هاله سادات. (1396). تبیین عوامل مؤثر بر بازطراحی ساختار کالبدی فضایی محلات شهری با رویکرد افزایش تاب‌آوری در برابر زلزله (مورد پژوهی: قزوین). پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین.

14. Allan, P. & Bryant, M. (2013). Open Spaces Innovation in Earthquake Affected Cities. INTECH, 9,183-204.
15. Arefi, M. (2011). Design for Resilient Cities, reflections from a s‌tudio. Companion to Urban Design, by Tridib Banerjee and Anas‌tasia Louikaitou-Sideris, 674-685.
16. Bacon, E.N. (1967). Design of cities. New York:Viking Press.
17. Bodin, P., & Wiman, B. (2004). Resilience and other s‌tability concepts in ecology: Notes on their origin, validity, and usefulness.ESS bulletin, 2(2), 33-43.
18. Carpenter, S., Walker B., Anderies M., & Abel, N. (2001) From metaphor to measurement: resilience of what to what?.Ecosys‌tems, 4(8), 765-781
19. Godschalk, D.R. (2003). Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient cities. Natural Hazard Review, 4(3), 136-143.
20. Holling, C. S., (1973).Resilience and S‌tability of Ecological Sys‌tems. Annual Review of Ecology and Sys‌tematics, 4, 1-23.
21. Klein R., Nicholls, R., & Thomalla, F. (2003). Resilience to natural hazards: How useful is this concept? Environmental Hazards, 5, 35-45
22. Seeliger, L.,& Turok, I. (2013). Toward sus‌tainable cities: Extending resilience with insights from vulnerability and transition theory.Sus‌tainability, 5, 2108-2128.