ارزیابی ذهنیت مردم در خصوص راهکارهای استفاده از رنگ و نور در ارتقاء کیفیت فضاهای شهری (مطالعه موردی: کاربرد روش تحقیق کیو در خیابان سی متری اردبیل)

محورهای موضوعی : طراحی شهری

توحید حاتمی خانقاهی ¹ , لیلا عبدالعلی زاده ² , مهرداد ابراهیمیان ³

1 - استادیار، گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/11/28 تاریخ پذیرش : 1398/06/25 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: ذهنیت, کیفیت فضاهای شهری, رنگ و نور, روش تحقیق کیو,

چکیده مقاله :

امروزه شاهد توجه تحقیقات علمی به خواسته‌های مردم در ارتقای کیفیت فضاهای شهری هستیم. از بین مجموعه عوامل مؤثر بر ارتقاء کیفیت فضاهای شهری، رنگ و نور به‌عنوان روش‌های در دسترس با تأثیر زیاد، نقش مهمی بر عهده دارد. هدف این پژوهش ارزیابی مؤلفه‌های ذهنی مرتبط با طراحی جهت ارتقاء کیفیت فضاهای شهری به کمک رنگ و نور جهت بهره برداری توسط طراحان است. روش تحقیق کیو، با 49 گزاره نوشتاری و 22 گزاره تصویری و روش نمونه‌گیری در دسترس ذهنیت منتخبین جامعه آماری را بررسی نمود. داده های حاصل از جدول مرتب‌سازی اجباری توسط نرم‌افزار spss تحلیل شد. برآیند ذهنیت حاکم، بیانگر وجود دو عامل مهم کالبدی و فرهنگی در خصوص گزاره‌های مربوط به راهکارهای اجرایی و دو ذهنیت مشخص در مورد گزاره‌های تصویری بود. در ادامه گزاره‌های مرتبط با هرکدام از ذهنیت‌های مذکور اولویت‌بندی و همچنین گزاره‌های توافقی و متمایزکننده بین گروه‌های ذهنی استخراج گردید.

چکیده انگلیسی:

Today, we are seeing the attention of scientific research to the demands of the people in the design of urban spaces. Out of the set of effective factors, color and light play an important role in improving the quality of urban spaces. The purpose of this research is to evaluate the mental components associated with the design to improve the quality of urban spaces by using color and light that using the Q research method, solutions for using color and light on improving the quality of urban spaces in the city of Ardabil, Simetry street in Iran. The results indicate that there are two important mental groups in text propositions and two important mental groups in image propositions on the Simetry Street in Ardabil. The propositions, the writing of the first group has a more formal look in design and the first factor had a significant factor load and the second group with significant factor load on the second factor focused on cultural issues. Also, on ways to use color and light in improving the quality of urban spaces in the first-order image propositions with a significant factor load on the first factor they have a modern look and believe in the use of new techniques and technology of the day and the second group looked conservative and believed in protecting the authenticity and status of the building. Factor load resulting from factor analysis indicates the degree of dependency and agreement or opposition of each of the Q contacts to each of the factors and factors mentioned above. The significance criterion of the factor loads is also due to the existence of 49 propositions and written card for 95% confidence the larger the factor load is 0.368. For the image cards, according to the existence of 22 propositions and to ensure a 95% higher load factor of 0.417 the criterion of factor load was considered. In the sequel, the statements related to each of the abovementioned mentality are prioritized and also agreeable and distinct propositions between subjective groups. Ultimately, this research will address the issues and problems that exist, the necessities and advantages of paying attention to color and light in improving the quality of urban spaces and disadvantages of neglecting it at first and then examine the theoretical foundations in the theme of color and light, Review the views of thinkers and experts and then an interview with residents in the scope of the case study, it was able to gain access to materials that were refined and prioritized by the Q method the people's mindset is about ways to use color and light in improving the quality of urban spaces. It should be noted that the statistical community was selected from among those who were in some way related to the field and who were spontaneously using color and light in their parts of the shop or on the floor of the road. Finally, 15 people were selected for direct participation in the topic and they answered the questions.

منابع و مأخذ:

احمدی، فاطمه. (۱۳۹۰). بررسی تأثیر نورپردازی و روشنایی شهری در امنیت شهر. مجموعه مقالات همایش ملی عمران شهری. سومین همایش ملی عمران شهری. آبان 4-5، (ص 872-880). سنندج: دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.

صباغ الوانی، علی اصغر. (1395). طرح جامع رنگ در منظر شهری. بازیابی 10 دی 1397، از وب‌سایت رسمی دکتر صباغ الوانی. www.polymervabastebandi.ir/

ایتن، یوهانس. (1391). هنر رنگ. (عربعلی شروه، مترجم). چاپ نهم، تهران: انتشارات یساولی. (نشر اصلی 1961).

بوآ، بن. (1376). زیبایی نور. (پ‍روی‍ز ق‍وام‍ی، مترجم). ت‍ه‍ران‌: س‍روش، ان‍ت‍ش‍ارات‌ ص‍دا و س‍ی‍م‍ا. (نشر اثر اصلی 1932).

بیات، ناصر؛ مقیمی، مهدی؛ و اسدی فرد، محمد. (1397). رهیافت ساماندهی اقامتگاه‌های گردشگری غیررسمی در ایران با رویکرد ایمنی و امنیتی. گردشگری شهری. 5(1)، 159-143.

پاکزاد، جهانشاه. (1388). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی. چاپ اول. تهران: انتشارات آرمان‌شهر.

توسلی، محمود؛ و بنیادی، ناصر. (1386). طراحی فضای شهری، فضاهای شهری و جایگاه آن‌ها در زندگی و سیمای شهری. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران: انتشارات شهیدی.

حاتمی خانقاهی، توحید. (1395). وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی (ارزیابی قابلیت کاربرد روش تحقیق کیو). پایان‌نامه‌ی دکتری. گروه معماری. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه شهید بهشتی. تهران.

حاتمی خانقاهی، توحید؛ زرگر، اکبر؛ و سرتیپی پور، محسن. (1394). بررسی قابلیت روش تحقیق کیو در شناسایی و اولویت‌بندی وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی. مجله صفه. 25 (71)، 132-113.

حکاک، محمد؛ شریعت نژاد، علی؛ و ساعدی، عبداله. (1396). شناسایی الگوهای ذهنی مدیران در راستای توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان با استفاده از روش کیو. فرایند مدیریت و توسعه. 3(2)، 107-85.

حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ و مشکینی، ابوالفضل. (1389). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. چاپ دوم، تهران: انتخاب.

خوشگویان­فرد، علیرضا. (1386). روش‌شناسی کیو. چاپ اول. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

دورک، دانا. پی. (1389). برنامه‌دهی معماری؛ مدیریت اطلاعات برای طراحی. (امیر سعید محمودی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1993).

درگاهی، محمدمهدی؛ کوزه گرکالجی، لطفعلی؛ اکبری، محمدرضا؛ و پورحیدری، سهیلا. (۱۳۹۴). تدوین ضوابط و مقررات و طراحی نورپردازی به‌وسیله نرم‌افزار GIS جهت ساماندهی سیمای شبانه فضاهای شهری. مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار و عمران شهری، پنجمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار و عمران شهری اصفهان. آذر 24-26، (ص 990-999). اصفهان: موسسه آموزش عالی دانش‌پژوهان.

دیبا، داراب. (1374). مروری بر معماری معاصر جهان و مسئله هویت. نشریه هنرهای زیبا. دانشکده هنرهای زیبا. (1)، 46-57.

رهنمایی، محمدتقی. (1382). مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی جغرافیا. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی ایران، تهران.

رهنمایی، محمدتقی؛ و عباس زاده، مهدی. (1390). تحول کارکردهای فرهنگی فضاهای شهری تهران. مطالعات شهرهای ایرانی اسلامی. 3، 88-77.

کاندینسکی، واسیلی. (1387). معنویت در هنر. (اعظم نوراﷲ خانی، مترجم). چاپ چهارم. تهران: اسرار دانش. (نشر اثر اصلی 1912).

کفشچیان مقدم، اصغر؛ و پهلوان، محبوبه. (۱۳۹۴). بررسی جایگاه رنگ در فضای شهری. مجموعه مقالات سومین کنگره بین‌المللی عمران. معماری و توسعه شهری. سومین کنگره بین‌المللی عمران. معماری و توسعه شهری. دی 8-10، (ص 702-716). تهران: دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی عمران. معماری و توسعه شهری. دانشگاه شهید بهشتی.

گروتر، یورگن. (1388). زیبایی‌شناسی در معماری. (جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همـایون، مترجمان). چـاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. (نشر اثر اصلی 1987).

گلکار، کوروش. (1380). مؤلفه‌های سازنده کیفیت محیط شهری. مجله صفه. دانشگاه شهید بهشتی. 11(32)، 38-65.

مظفر، فرهنگ؛ و راست بین، ساجد. (1390). مدل‌سازی و تحلیل جریان‌های حرکت پیاده در بافت‌های تاریخی با رویکرد احیاء و پویایی اجتماعی. مرمت آثار و بافت‌های تاریخی و فرهنگی. 1(2)، 53-62.

ناسوئم، یان. (1390). منظر شهری: جوهر و ادراک، پژوهشی در تحولات مفهوم منظر شهری. (ترجمه فرنوش پورصفوی). ماهنامه منظر،3(16)، 21-16.

 

Akhtar-Danesh, N., Baumann, A., &Cordingley, L. (2008). Q-methodology in nursing research: a promising method for the study of subjectivity. Western journal ofnursing research, 30(6), 759-773.

Duenckmann, F. (2010). The village in the mind: applying Q-methodology to re-constructing constructions of rurality. Journal of rural studies, 26,284-295

Foote, K. E. (1983). Color in public spaces: toward a communication based theory of the urban built environment.chicago: university of chicago.

Crowther, D., Cummings, C., Dyson, A., & Millward, A. (2003). Schools and area regeneration. Bristol: policy press/ Joseph Rowntree Foundation.

Herbert, D., & Dividson, N. (1994). Modifying the built environment: The impact of improved street lighting. Geoform, 25(3), 339-350.

Knez, I. (1995). Effects of indoor lighting on mood and cognition. Journal of environmental psychology, 15, 39-51.

Jacobs, J. (1961). The death and life of Great American. Cities, 321-25.

O’Connor, Z. (2006). Environmental color mapping using digital technology. New south wales, Australia: the university of sydney.

Porter, T. (1997). Environmental color mapping. Urban design international, 2(1), 23-31.

Xiaomin, D., & Yilin, K. (2009). Urban colourscape planning. A colour study of the architecture of karlskrona. Thesys of blekinge tekniska högskola for the master’s degree of european spatial planning and regional development.