سبک هندی و پنج گنج نظامی

Subject Areas : Persian Language and Literature

Mohammad Amir  Obeidiniya ¹ (Urmia University)
Vahdat  Motallebi Rad ² (Urmia University)

Received: 2010-05-31 Accepted : 2010-09-06 Published : 2010-11-22

Keywords: نظامی, سبک خراسانی, سبک عراقی, سبک هندی, Nezami, Indian style, Iraqi Style, واسوخت, Vasukht, پنج گنج, اسلوب معادله, parallelism, Khorasani style, سبک آذربایجانی, Azerbaijani style, Panj Ganj,

Abstract :

سبک هندی در اوایل قرن یازدهم در شعر فارسی به وجود آمد. مضمون‌یابی، خیال‌پردازی، باریک اندیشی، ایجاز، پارادوکس، تشخیص و از همه مهم تر اسلوب معادله از ویژگی‌های این سبک شعری به شمار می رفت. در کنار این سبک و اندکی قبل از آن مکتب‌های شعری مختلفی مانند واسوخت (اعراض و روی گردانی از معشوق) هم رایج بود. از آن جایی که ریشه‌های هر سبک و مکتب شعری را می‌توان در سبک‌های شعری پیش از آن پیدا کرد، ریشه ی بسیاری از ویژگی های سبک هندی به ویژه اسلوب معادله و مکتب واسوخت را هم می‌توان در سبک های قبل از آن به ویژه در سبک آذربایجانی و آثار شعرای برجسته ی این سبک مانند نظامی و دیگران جست‌وجو کرد. چون از میان ویژگی‌های سبک هندی اسلوب معادله در پنج گنج نظامی کاربرد خاصی دارد، در این مقاله پس از مقدّماتی ضروری در باب نظامی و سبک هندی و هم‌چنین نگاهی گذرا بر سیر واسوخت و اسلوب معادله در ادب فارسی، ظهور و بروز این ویژگی سبک هندی به همراه واسوخت در پنج گنج نظامی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

References:

1-    انزابی نژاد، رضا (1378)، پرده سحر سحری و (گزیده­ی مخزن الأسرار نظامی)، چاپ دوم، تهران، انتشارات جامی.

2-    بیلقانی، مجیرالدین (1358)، دیوان، تصحیح و تعلیق دکتر محمد آبادی، چاپ اول، تبریز، انتشارات مؤسسه­ی تاریخ و فرهنگ ایران.

3-    بلخی، عنصری (1363)، دیوان، تصحیح و مقدمه­ی سید محمد دبیر سیاقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتابخانه­­ی سنایی.

4-    تبریزی، قطران (1362)، دیوان، از روی نسخه­ی محمد نخجوانی، چاپ اول، تهران، انتشارات ققنوس.

5-    حافظ، شمس الدین محمد (1385)، دیوان، تصحیح و تدوین رشید عیوضی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیر کبیر.

6-    حسن پور آلاشتی، حسین (1384)، طرزه تازه (سبک شناسی غزل سبک هندی)، چاپ اول، تهران، انتشارات سخن.

7-    خاقانی، بدیل بن علی (1382)،دیوان، تصحیح سید ضیاءالدین سجادی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات زوّار.

8-    دشتی، علی (1381)، «خاقانی» شاعری دیر آشنا ، چاپ چهارم، تهران، انتشارات امیر کبیر.

9-    دهخدا، علی اکبر (1370)، امثال و حکم (3 ج) ، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیر کبیر.

10-دهلوی، امیرخسرو (1361)، دیوان کامل، به کوشش م. درویش، چاپ دوم، تهران، انتشارات جاویدان.

11-رهی معیری، محمد حسن (1375)، سایه عمر، چاپ هفتم، تهران، انتشارات زوّار.

12-سمرقندی، دولتشاه (1382)، تذکرة الشعراء، به اهتمام و تصحیح ادوارد براون، چاپ اول، تهران، انتشارات اساطیر.

13-شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366)، شاعر آینه ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل)، چاپ اول، تهران، انتشارات اساطیر.

14-شمیسا، سیروس (1388)، سبک شناسی شعر، چاپ چهارم از ویرایش دوم، تهران، نشر میترا.

15-شیرازی سعدی، مصلح بن عبدالله (1384)، گلستان، تصحیح و توضیح غلام حسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات خوارزمی.

16-(1386)، شرح غزلیات (2 ج)، شرح محمدرضا برزگر خالقی و تورج عقدایی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات زوّار.

17-فرخی سیستانی، علی بن جولوغ (1371)، دیوان، به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات زوّار.

18-قاآنی، حبیب الله شیرازی (1380)، دیوان، تصحیح امیر صانعی، چاپ اوّل، تهران، مؤسسه­ی انتشارات نگاه.

19-قهرمان، محمد (1387)، مجموعه­ی رنگین گل (گزیده­ی اشعار صائب) ، چاپ دهم،تهران، انتشارات سخن.

20-لنگرودی، شمس (1372)، سبک هندی و کلیم کاشانی «گردباد شور جنون» ، چاپ سوم (ویرایش دوم)، تهران، نشر مرکز.

21-متنبی، احمدبن حسین (1365)، دیوان، شرح عبدالرحمن الابرقوقی ، چاپ اول بیروت، انتشار دارالکتاب عربی.

22-مدرسی، فاطمه و طالعی،محبوب (1382)، سبک آذربایجانی و سیر تاریخی آن در شعر فارسی (مجموعه مقالات همایش بین المللی خاقانی) ، دبیرخانه ی دائمی ادبیات آذربایجان غربی، چاپ اول، ارومیه، مؤسسه ناشران با همکاری دانشگاه ارومیه.

23-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1386)، خسرو و شیرین، تصحیح و شرح بهروز ثروتیان ، چاپ اول تهران، انتشارات امیر کبیر.

24-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1383)، کلیات نظامی (هفت پیکر، اقبالنامه، شرفنامه)، شرح و تصحیح وحید دستگردی ، چاپ اول، تهران، انتشارات طلایه.

25-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1386)، لیلی و مجنون، تصحیح و شرح بهروز ثروتیان ، چاپ اول، تهران، انتشارات امیر کبیر.

26-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1363)، مخزن الاسرار ، چاپ اول، تهران، انتشارات طوس.

27-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1383)، هفت پیکر، تصحیح برات زنجانی ، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.