تحلیل گفتمان مسلط در غزلیات حافظ بر مبنای وجوه چالشی-استدلالی نظریه کنش‌گفتار
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
سعید اکبری پابندی
1
(
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
مهری تلخابی
2
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
حسین آریان
3
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
)
کلید واژه: غزلیات حافظ, سرل, کنش منظوری, کنش ترغیبی, کنش گفتار,
چکیده مقاله :
کنش گفتار، یکی از مباحث مهم کاربردشناسی و فلسفه زبان است که پژوهشگر در تحلیل خود، بیشترین نقش را به گفتمان در بافت قائل می‌شود. این مقاله بر آن است که از گفتمان مسلط غزلیات حافظ روشنگری کرده و نشان دهد که شاعر، در جایگاه یک منتقد اجتماعی، برای القای دیدگاه‌های خود به مخاطب، چگونه از شیوه‌های کلامی متعدد و کنش‌های گفتار بهره برده است. بررسی کنش‌های گفتار غزلیات حافظ، برای کشف ابعاد نظام باورهای او، دارای اهمیت پژوهشی است. فرض بر این است که گفتمان مسلط و وجه ممیزه غزلیات حافظ، گفتمان رندی است و از ایدئولوژی و نحوه ارتباط شاعر با نهادهای قدرت حکایت دارد. بدین منظور، بر اساس مباحث مرتبط با نظریه کنش گفتار با محوریت الگوی پنج‌گانه جان سرل، عمل نمودیم و داده‌های مستخرج از دیوان را به روش‌های آماری- توصیفی، مورد تحلیل و تفسیر قرار دادیم. ره‌آورد تحقیق، حاکی از آن است که حافظ، در تولید گفتمان خود، از کنش‌های تلفیقی و شیوه‌های مختلف استدلال ازجمله آمرانه- اقناعی- چالشی- ترغیبی استفاده کرده تا با تأثیرگذاری بهتر بر مخاطب، او را به جهان باورهای خود دعوت کند؛ همچنین، گفتمان مسلط در غزلیات این شاعر، گفتمان رندی است.
Speech act is one of the important topics in the pragmatics and linguistic philosophy in which the researcher in his/her analysis gives the most role to discourse in context. This paper aims to shed light on the dominant discourse of Hafez's lyric poems. It also shows how the poet, in the position of a social critic, for inspiring his views to the audience has used various verbal methods and speech act to convey his views to the audience. The study of the speech acts of Hafez's lyric poems to discover the dimensions of his belief system has research importance. It is assumed that the dominant discourse and the distinguishing feature of Hafez's lyric poems is RENDY'S discourse, and it tells about the poet's ideology and the way he communicates with the institutions of power. For this purpose, we acted on topics related to speech act theory centered on the Five maxims of John Searle, and analyzed the data extracted from DIVAN in statistical-descriptive methods. The results of the research indicate that Hafez in producing his discourse, has used integrated acts and different methods of reasoning, including imperative, persuasive and persuasive to better influence the audience, to invite them to the world of their beliefs Also, the dominant discourse in this poet's lyrics is RENDY’S one.
کتاب ها
احمدی، بابک (1375) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
استیور، دان (1384) فلسفه زبان دینی، ترجمه ابوالفضل ساجدی، قم: مرکز تحقیقات ادیان و مذاهب.
پایا، علی (1383) فلسفه تحلیلی؛ مسائل و چشم‌اندازها، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1386) دیوان حافظ، به کوشش قاسم غنی و محمد قزوینی، تهران: انتشارات یزدانی.
خرمشاهی، بهاءالدین (1389) حافظ‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1397) این کیمیای هستی-دربارۀ حافظ،3 جلدی، تهران: سخن.
فخام زاده، پروانه (1375) نقش نهادهای کلامی، رساله کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
صفوی، کوروش (1375) معنی‌شناسی، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، تهران: نشر سوره.
غلامرضایی، محمد (1377) سبک‌شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران: انتشارات جامی.
مرتضوی، منوچهر ( 1365) مکتب حافظ، تبریز: انتشارات ستوده.
مقالات
آقاگل زاده، فردوس (1391) توصیف و تبیین ساخت های زبانی ایدئولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی)، دورۀ 3، شمارۀ 3، صص 1-27.
پهلوان نژاد، محمدرضا و اصطهبانی، لیدا (1388) بررسی کنش‌های گفتار در سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در سال 1385، پژوهش‌های زبان خارجی دانشگاه تبریز، سال 51، شمارۀ 208، صص 1-25.
زرقانی، سید مهدی، اخلاقی، الهام (1391) تحلیل ژانر شطح براساس نظریة کنش گفتار، دو فصل‌نامه علمی- پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، شمارۀ 6، صص 61-80.
سلیمی نوه، اصغر (1383) گفتمان در اندیشه فوکو، کیهان فرهنگی، شمارۀ 219، صص 50-57.
طاهری اصل، مهدی و نبی لو علیرضا (1399) بررسی کاربردشناسی کنش‌های گفتاری در بابِ شیر و گاوِ کلیله‌ودمنه براساس نظریۀ پلاچیک، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 12، شمارۀ 44، صص 208-226.
عسگری متین، سجاد، رحیمی علی (1392) تحلیل گفتمان حقوقی؛ واکاوی نقش کارگفت در بافت حقوقی، مجله جستارهای زبانی، دورۀ 4، پیاپی 16، صص 151-173.
عموزاده، محمد و رمضان زاده، محمود (1385) کنش‌های گفتاری و اهمیت آن در تحلیل متن، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 153، صص 77-96.
لطفی پور، کاظم (1372) درآمدی به سخن کاوی، مجلۀ زبان‌شناسی، شمارۀ 1، صص 9-40.
Latin books
Barber, A. & R. J. Stainton (2010) (eds.) Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier ltd.
Huang, Y (2006) Speech Acts in Brown, K.; A. Barber & R. J. Stainton (Eds.). Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.
Leech, g.n (1985) principles of pragmatics, London: longman.
Levinson, S. C (1983) Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Malmkjær, K (2010) the Routledge Linguistics Encyclopedia, Third Edition. Routledge: New York.
Searle, j (1969) Speech Acts, an essay in the philosophy of language Cambridge: Cambridge University press.
Searle. J. R (2001) Rationality in Action, Cambridge MA: MIT Press of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.
Yule, George (1996) Pragmatics. Oxford university press. New York.
Latin Articles
Martínez-Flor, A (2005) A Theoretical review of the speech act of suggesting: Towards a taxonomy for its use in FLT. Revista Alicantina de Estudios Ingleses. Alicante (Spain). No. 18. pp. 167-187.
Searle. J. R (1975) a taxonomy of illocutionary acts, Language and Knowledge.)Minneapolis: University of Minneapolis Press). pp. 344-369.
_||_Books
Ahmadi, B (1996) Text structure and interpretation, tehran: markaz.
Stever, D (2005) Philosophy of religious language, Translated by Abolfazl Sajedi, Qom: Religion and Religions Research Center.
Paya, Ali (2004) Analytical philosophy; Issues and perspectives, 2 ed, tehran: tarhe no.
Hafez, Sh. M (2007) Divan-e-Hafez, By the efforts of Qasem Ghani and Mohammad Qazvini, tehran: yazdani.
Khorramshahi, B (2010) Hafeznameh, Tehran: elmi-va-farhangi.
Shafiei kadkani, M (2018) About Hafez, 3 volumes, Tehran: sokhan.
Fakhamzadeh, P (1996) The role of theological institutions, Master Thesis, Tehran: pajoheshgah-e-olum-e-ensani.
Safavi, K (1996) Semantics, Islamic Propaganda Organization, Arts Center, Tehran: sooreh.
Qolamrezaei, M (1998) Stylistics of Persian poetry, From Rudaki to Shamloo, Tehran: jami. Mortazavi, M (1986) Hafiz doctrine, Tabriz: sotoodeh.
Articles
Aghagolzadeh, F (2012) Description and explanation of ideological linguistic constructs in critical discourse analysis, Linguistic research, 3(3) , Pp. 1-27.
Pahlavannejad, M & Estahbani, l (2009) A Study of Speech Acts in the Speeches of the Presidents of Iran and United States in 2006, Foreign Language Research, University of Tabriz, 51(208), Pp.1-25.
Zarghani, S.m & Akhlaghi, E (2012) shath genre analysis based on speech acts theory, Al-Zahra University Journal of Mystical Literature, 6, Pp. 61-80.
Saliminaveh, A (2004) Discourse in Foucault's Thought, kyhane farhangi, 219, Pp. 50-57.
Taheri-e-asl, M & Nabiloo, A, (2020) Practical study of speech acts In the chapter of the lion and the cow of Kelile-va-damane based on Plachik theory, Journal of Dehkhoda,12 (44), Pp. 208-226.
Asgari-e- matin, S & Rahimi, A (2013) forensic Discoures analysis; analysis of the role of the discourse in the legal context, Journal of Linguistic Research, 4(16), Pp. 151-173.
Amoozadeh, M & Ramazanzadeh, M (2006) Speech acts and its importance in text analysis, Journal of Mashhad Faculty of Literature and Humanities, 153, Pp. 77-96.
Lotfipoor, K (1993) An introduction to discoure analysis, Journal of Linguistics, 1, Pp. 9-40.
Latin books
Barber, A. & R. J. Stainton (2010) (eds.) Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier ltd.
Huang, Y (2006) Speech Acts in Brown, K.; A. Barber & R. J. Stainton (Eds.). Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.
Leech, g.n (1985) principles of pragmatics, London: longman.
Levinson, S. C (1983) Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Malmkjær, K (2010) the Routledge Linguistics Encyclopedia, Third Edition. Routledge: New York.
Searle, j (1969) Speech Acts, an essay in the philosophy of language Cambridge: Cambridge University press.
Searle. J. R (2001) Rationality in Action, Cambridge MA: MIT Press of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.
Yule, George (1996) Pragmatics. Oxford university press. New York.
Latin Articles
Martínez-Flor, A (2005) A Theoretical review of the speech act of suggesting: Towards a taxonomy for its use in FLT. Revista Alicantina de Estudios Ingleses. Alicante (Spain). No. 18. pp. 167-187.
Searle. J. R (1975) a taxonomy of illocutionary acts, Language and Knowledge.)Minneapolis: University of Minneapolis Press). pp. 344-369.