نوآوری سنایی در قلندریات و تأثیر آن بر عطار
محورهای موضوعی : شعررضا اشرف زاده 1 , الهام نعیمی 2
1 - استاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
2 - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
کلید واژه:
چکیده مقاله :
سنایی شاعر پیشگامی است که مسائل عرفانی را در حوزه غزل و قصیده وارد کرد. سنایی نماینده شعر اخلاقی و عرفانی زمان خویش است. استفاده از مضامین رندانه و مفاهیم قلندرانه چنان جایگاهی دارد که پس از سنایی، شعرایی همچون عطار و مولوی و حافظ، آن‌ها را در شعر خود به کار برده‌اند. روح خاصی در عرفان سنایی ساری و جاری است که با عرفای قبل و بعد از او تفاوتی دارد به طور مثال قلندر در شعر عطار جلوه‌های منفی و مثبت دارد اما حکیم سنایی با شیوه ملامتی، از هرچه نام مسلمانی و ظاهری خداپسندانه اما باطنی نفرت انگیز دارد، دوری می کند. خرابات و پیر خراباتی و ویژگی‌های او دو عنصر مهم در قلندریات سنایی به شمار می‌رود. از طرفی در تحلیل محتوایی غزلیات عطار هم بسامد مفاهیم ملامتی چشمگیر است. در این گفتار به این معانی و مفاهیم و مقایسه مختصری با غزلیات عطار عارف پرداخته می‌شود.
Sanai is a pioneering poet who introduced mystical issues in the field of odes and sonnet. Sanai represents the ethical and mystical poetry of his time. Applying rhetorical themes and Qalandarian concepts has such a status (for him) that poets such as Attar, Rumi, and Hafez have used them in their poetry and followed his style. Specific spirit runs in Sanai's mysticism which is completely different from the mystics before and after him. Qalandar owns positive and negative manifestations in Attar's poetries for instance but Sanai avoids Musalmanism and pious appearance. Tavern and Sufi are two important features in Sanai's Qalandariat. On the other hand, the frequency of reproachful concepts is also significant in the content analysis of Attar's sonnets. This paper studies the abovementioned meanings and concepts and a brief comparison with Attar's sonnets is discussed as well.
اشرف زاده، رضا. 1387ش، آب آتش‌فروز، تهران: نشر جامی.
آل آقا، محمدجعفر بن آقا محمدعلی. 1413ق، فضایح الصوفیة، قم: نشر انصاریان.
دشتی، علی. 1392ش، پرده پندار، تهران: نشر زوّار.
زرین کوب، عبدالحسین. 1362ش، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
سجادی، سید ضیاءالدین. 1393ش، مقدمه‌ای بر عرفان و تصوف، تهران: نشر سمت.
سنایی. 1389ش، دیوان، تصحیح دکتر مظاهر مصفا، تهران: نشر زوار.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1368ش، موسیقی شعر، تهران: نشر آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1376ش، تازیانه‌های سلوک، تهران: نشر آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1387ش، قلندریه در تاریخ(دگردیسی یک ایدئولوژی)، تهران: نشر سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1374ش، تذکرة الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، تهران: نشر زوار.
عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد. 1377ش، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: نشر منوچهری.
مجتبایی، فتح الله. 1368ش، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایر: المعارف اسلامی.
یوسف پور، محمدکاظم.1380ش، نقد صوفی، تهران: روزنه.
مقالات و پایان‌نامه‌ها
اعظمی قادیکلایی، سمانه و حبیب الله جدید الاسلامی. بهار 1398، «شگردهایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی»، فصلنامه در مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 49، صص393-411.
جمشیدیان، همایون و لیلا نوروزپور.1390ش، «نوآوری‌های ناصرخسرو در سنت قصیده سرایی فارسی»، مجله تاریخ ادبیات، 3/66، صص91-71.
زرقانی، مهدی و مصطفی غریب و محمدجواد مهدوی. 1394ش، «نقش سنایی در تحول قصیده فارسی»، بوستان ادب، دوره7، شماره4، صص76-49.
صفایی، علی. «نقش و جایگاه ابلیس در هستی شناسی شعر سنایی و دیگر صوفیه»، دانشگاه گیلان.
قانونی، حمیدرضا. 1394ش، «نگرش سنایی به داستان»، فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، شماره4، دوره7، صص76-49.
ماحوزی، مهدی و شهین قاسمی. 1392ش، «بررسی مضامین ملامتی در غزل‌های عطار»، بهار ادب، سال ششم، شماره 21.
محمدی، مریم و مهدی ممتحن. 1390ش، «آدم مسجود از دیدگاه آیات قرآنی»، مطالعات قرآنی، شماره 7، صص121- 142.
_||_
Ashrafzadeh, Reza, abe atash forouz, Forouz, 2008,tehran, Jami Publishing.
Al-Agha, Muhammad Jafar bin Agha Mohammad-Ali, Fazayeh al-Sufiyyah (1413), Qom, Ansarian Publishing.
Dashti, Ali, parde pendar, 2013, Tehran, Zavar Publishing.
Zarrin Kob, Abdolhossein, The Sequence of the Search for Sufism in Iran, 1362, Tehran, Amir Kabir.
Sajjadi, Seyyed Zia-al-Din, Introduction to Sufism and Sufism, 2014, Tehran,samt publishing.
Sana'i, Divan, correction by Dr. Mazaher Mosaffa, 2010, Tehran, Zavar Publishing.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza, taziyanehaye solook, 1997, Tehran,agah publishing.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza, Qalandariyah in History (Transforming an Ideology), 2008, Tehran, sokhan publishing.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza, Poetry Music, 1368, Tehran, Agah, publishing.
Attar Neyshabouri, Farideddin Mohammad, Tazkareh Alavulia, Corrected by Mohammad Eslami, 1995, Tehran, Zavar Publishing. Ein al-Qadat Hamadani, Abdullah bin Mohammad, Tamhidaat, Correction Afif Asiran, 1998, tehran,Manouchehri Publication.
Mojtabaee, Fathollah, The Great Islamic Encyclopedia, 1368, Tehran, Islamic Encyclopedia Center.
Articles
Azami Qadiklaie, Samaneh, New Islam, Habibollah, "The Techniques of Avoidance in the Sana'i Ghazals". Chapter in Comparative Literature Studies, Spring. 98. No. 49. pp. 393-411.
ghanooni, Hamid Reza. "Sana'i's Attitude to the Story." Specialized Journal of Fiction Studies. No. 4, 2015. Volume 7. 76-49.
Jamshidian, Homayoun, and Norouzpour, Leila, 2011, "Naser Khosrow's Innovations in the Persian Tradition". Journal of Literature History. Autumn 89. 3/66. 91-71.
Mahouzi, Mehdi. Qasemi, Sheen. "Investigating the thematic themes in Attar's sonnets". Polite Spring. 2013. Sixth year. No. 21.
Mohammadi, Maryam and Mutahman, Mehdi. 1390, "The Adam of the Qur'anic Verses". Qur'anic Studies. No. 7. pp. 121 to 142.
Safai, Ali. "The Role and Position of Iblis in the Ontology of Sana'i Poetry and Other Sufis", University of Guilan.
Zarqani, Mehdi. Gharib, Mustafa and Mahdavi, Mohammad Javad. "The role of Sana'i in the evolution of Persian storytelling". Courtesy Garden. 2015. Volume 7. No. 4: 76-49.