بررسی تطبیقی رذایل اخلاقی در حدیقة الحقیقة سنایی و بوستان سعدی

محورهای موضوعی : شعر

خدیجه فرجادزاده ¹ , جواد مهربان قزلحصار ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

تاریخ دریافت : 1399/03/10 تاریخ پذیرش : 1400/05/17 تاریخ انتشار : 1400/05/01

کلید واژه: مضامین اخلاقی, معلم اخلاق, شعر تعلیمی, صفات مذموم,

چکیده مقاله :

اندرزها و تعالیم اخلاقی، همواره جزو مفاهیم برجسته شعر بوده و سنایی و سعدی از جمله شاعران اخلاق مدار و اخلاق گرا هستند. ما در این پژوهش به بررسی تطبیقی مضامین اخلاقی در حدیقۀ الحقیقة سنایی و بوستان سعدی با رویکرد تحلیل محتوا پرداخته ایم. نگارنده پس از مقدمه ای در اخلاق و مضامین اخلاقی، عمده توجه را با در نظر گرفتن اندیشه های سنایی و سعدی در دو اثر مذکور بر اساس مبارزه با نفس معطوف داشته و در این زمینه ها از آیات قرآن، احادیث و اشعاری که گواه اثبات این مطلب بوده، استفاده شایانی کرده و در نتیجه گیری ملحوظ داشته است. در نهایت این دستاورد حاصل شد که محور مشترک تعالیم اخلاقی حدیقۀ الحقیقة سنایی و بوستان سعدی، سعادت انسان بوده است. سنایی با زبانی روان و با بیانی عرفانی و نگاه شریعت مدارانه، مخاطبانش را به رعایت فضایل اخلاقی و پرهیز از رذایل اخلاقی در جهت اصلاح جامعه دعوت می کند. سعدی هم انسان آرمانی خود را در هر مرتبه اجتماعی که باشد به مبارزه نفسانی و اخلاق مداری فرا می خواند.

چکیده انگلیسی:

Moral advice and teachings have always been among the prominent concepts of poetry, and Sanai and Saadi are among the ethic-centered poets. In this study, we have conducted a comparative study of ethical themes in Sanai's "Hadighah al-Haghighah" and Saadi's "Bustan" with a content analysis approach. After an introduction to ethics and moral themes, the author has focused on the ideas of Sanai and Saadi in the two works based on the struggle against the soul, and in these areas, verses from the Qur'an, hadiths and poems that has been a proof of this, has been used extensively and it has been considered in the conclusion. In the end, it was achieved that the common axis of the moral teachings of Sanai "Hadighah al-Haghighah" and Saadi "Bustan" was human happiness. With a fluent language and a mystical expression and a Shari'a-oriented view, Sanai invites his audience to observe moral virtues and avoid moral vices in order to reform society. Saadi also calls on his ideal man, in any social order, to fight sensually and morally.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم. ترجمه محمد مهدی فولادوند.

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

تمیمی آمدی، عبدالواحد. 1366ش، غرر الحکم ودُرر الکلم، شرح جمال­الدین محمد خوانساری. مقدمه و تصحیح و تعلیق میرجلال­الدین حسینی ارموی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. 1381ش، بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: امیرکبیر.

سنایی، ابوالمجد. 1368ش، حدیقة ‌الحقیقة وطریقۀ الشریعة، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

طوسی، خواجه نصیرالدین. ۱۳63ش، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: چاپ و صحافی شرکت افست.

غزالی، ابوحامد محمد بن محمد. 1374ش، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

فنایی، ا. 1384ش، دین در ترازوی اخلاق(پژوهشی در باب نسبت میان اخلاق دینی و اخلاق سکولار)، تهران: صراط.

کلینی، محمدبن یعقوب. 1348ش، اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اهل بیت(ع).

مؤتمن، زین­العابدین. 1352ش، تحول شعر فارسی، تهران: کتابخانه طهوری.

نراقی، احمد بن محمد. بی­تا، معراج السعادة، تهران: رشیدی.

نصرت، امین. 1365ش، اخلاق، اقتباس و ترجمه از تهذیب الأخلاق، بی جا: بی نا.

یوسفی، غلامحسین. 1371ش، چشمه روشن، تهران: علمی.

 

مقالات

نصر اصفهانی، علی. 1387ش، «بررسی تطبیقی دیدگاه سعدی و اندیشمندان غربی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 3، شماره 9، صص 187-204.

The Holy Quran. Translated by Mohammad Mehdi Fooladvand.

Nahj Al-Balagha. Translated by Mohammad Dashti.

Tamimi Amadi, Abdul Wahed 1987, Gharr al-Hakam wa Durr al-Kalam, commentary by Jamaluddin Mohammad Khansari. Introduction, correction and suspension of Mir Jalaluddin Hosseini Armavi, Tehran: University of Tehran Press.

Saadi, Musharraf al-Din Mosleh bin Abdullah. 2002, Bustan, edited by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Amirkabir.

Sanai, Abu al-Majd 1989, Hadighat Al-Haghighat and Tarighat Al-Shariat, edited by Modarres Razavi, Tehran: University of Tehran.

Tusi, Khawaja Nasir al-Din. 1984, Naseri ethics, edited by Mojtaba Minavi and Alireza Heidari, Tehran: Offset Printing Company.

Ghazali, Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad. 1995, Alchemy of Happiness, by Hossein Khadio Jam, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Fanaei, A. 2005, Religion on the Balance of Ethics (Research on the Relationship between Religious Ethics and Secular Ethics), Tehran: Sarat.

Kelini, Muhammad ibn Yaqub 1969, Sufficient Principles, translated by Seyed Javad Mostafavi, Tehran: Ahlul Bayt (AS) Culture Publishing Office.

Motamen, Zein Al-Abedin, The Evolution of Persian Poetry, Tehran: Tahoori Library.

Naraqi, Ahmad bin Muhammad, no date, Ascension of Happiness, Tehran: Rashidi.

Nusrat, Amin 1986, Ethics, adaptation and translation of the refinement of ethics, no place: Bina. Yousefi, Ghulam Hussain 1992, Cheshmeh Roshan, Tehran: Scientific.

                                                                                                                                 

Articles

Nasr Isfahani, Ali 2008, "Comparative study of Saadi and Western thinkers", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Jiroft Azad University, Volume 3, Number 9, pp. 187-204.