بررسی هویّت زنان شاهنامه فردوسی با دیدگاه فمینیستی سیمون دوبووار

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مریم سعید ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
علی عشقی سردهی ² (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
سیّدعلی‌اکبر شریعتی‌فر ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
سعید روزبهانی ⁴ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار ، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/04/15 تاریخ پذیرش : 1400/11/09 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: فردوسی, فمنیسم, کلید واژه‌ها: شاهنامه, سیمون دوبووار, جنس دوّم,

چکیده مقاله :

شاهنامه شاهکار ارزشمند فردوسی، بازتاب ارزش های فرهنگی و هویّت ملّی ایران است. زنان در شاهنامه فردوسی براساس هویّت زنانه خویش در مقاطع مختلف زندگی نقش های متفاوتی را ایفا می‌کنند. سیمون دوبووار، نویسندۀ فمنیست فرانسوی دهۀ هفتاد، در کتاب جنس دوّم زنان را دارای قابلیّت های فکری و یادگیری برابر با مردان می داند که نباید آن‌ها را صرفاً براساس برداشتی ثابت از زنانگی قضاوت کرد. هدف از این جستار بررسی نگاه فردوسی به زنان شاهنامه و تحلیل آن با دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار است. این پژوهش که به روش (توصیفی- تحلیلی- تطبیقی) انجام می‌گیرد نشان می دهد که سیمون دووبوار جوامع زنان را جنس دوّم می‌داند و زنان باید نقش همسری و مادری را کنار بگذارند تا بتوانند با مردان رقابت کنند. نمونه های بارز از کوچک و فرودست شمردن زنان در برابر مردان، طبیعتی که دووبوار وجود و ماهیّت آن را مورد انتقاد قرار داده است. طبیعتی منحصر به زنان که آنان را غیر قابل اعتماد می‌سازد، در اشعار فردوسی مشهود است. برخی سروده‌های فردوسی زن را کم‌عقل و جنس دوّم برمی‌شمرد که نباید در امور کارها با او به مشورت پرداخت. اشعار فردوسی نشان‌دهندۀ فرهنگ و نظام مردسالار است.

چکیده انگلیسی:

The Shahnameh, the valuable masterpiece of Ferdosi, is the reflection of cultural values and national identity of Iran, in which women play different roles in different sections of life based on their feministic identity. Simone de Beauvoir, the French feminist writer in the 70th decade, in her book, “The Second Gender” considers the women in the same rank of men in thinking and learning capabilities which should not be judged merely based on their feministic power. The aim of this research is to study Ferdosi’s view on the women in the Shahnameh and its analysis with Simone de Beauvoir’s point of view.It is done in descriptive analytic and comparative method and shows that she considers the women society as the second gender who must put aside the role of being wife and mother to be able to compete with men. The sensible examples of these are the humiliation of women against men which makes them unreliable: the nature which De Beauvoir thoroughly rejects and criticizes it, but they are seen in Ferdosi’s poetry. Some of Ferdosi’s verses consider women as without sagacity and second gender so that they shouldn’t be consulted with. Ferdosi’s poetry indicates patriarchal and cultural system.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• تلخابی، مهری، (1384)، شاهنامه و فمنیسم، تهران: ترفند.


• حریری، ناصر، (1365)، فردوسی، زن و تراژدی، تهران : کتاب سرا.


• دوبووار، سیمون، (1379)، جنس دوم، دوجلد، ترجمة قاسم صنعوی، تهران: توس، چاپ دوم.


• رنجبر، احمد، (1369 )، جاذبه‌های فکری فردوسی، تهران: امیرکبیر.


• سارسه، میشل ریو، (1385)، تاریخ فمنیسم، ترجمة عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1366)، شاهنامه، 8 جلدی، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.


• کیا، خجسته، (1371)، سخنان سزاوار زنان در شاهنامه فردوسی، تهران: فاخته.


• نولدکه، تئودور، (1379)، حماسه ملّی ایران، بزرگ علوی، تهران: نگاه.

 

ب: منابع مقالات

• بخنوه، مریم؛ زرّین جوی الوار، سهیلا، (1391)، « نگاهی به زنان حماسی و اسطوره­ای ایرانی و یونانی»، فصلنامة علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال سوم، شمارة 10، صص: 97-110.


• پاک نیت، محبوبه، (1385)، «خوانشی از زن در شاهنامه»، نشریة مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، دورة 4، شمارة 2، صص:141-111.


• چاوشی، سیّده سارا؛ بستان، حسین، (1398)، «نقد و بررسی ماهیّت و چیستی زن در فمنیسم اگزیستانسیالیستی سیمون دوبووار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دهم، شمارة چهارم، صص:40-27.


• سعیدی، نسرین؛ محمّدی بدر، نرگس، (1394)، « افسانه و بازتاب آن در روانشناسی زنان و دلیل رویکرد منفی الهه‌های حماسی و زنان»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناسی، شمارة 11 (39)، صص: 123-159.


• صفوت صفایی، شیدا ؛ قدسی، سید فضل اله، (1398)، «بررسی تطبیقی مادر و مادری در اندیشه‌های سیمون دوبووار و عرفان اسلامی»، مجلّة عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، دورة 16، شمارة 62، صص:261-239.


• صنیعی، سحر؛ نادری، فاطمه، (1398)، «نگرش شاهنامه به نقش اجتماعی و هویّت فاخر زن ایرانی»، مجلّة بین المللی پژوهش ملل، شمارة 44، صص: 112-103.


• مردیها، مرتضی، (1386)، « فمنیسم و فلسفۀ اگزیستانسیالیسم»، مجلّة مطالعات زنان، سال5، شمارة 2، صص: 87-73.