بررسی تطبیقی بینامتنی در غزلیّات سعدی و شهریار با تکیه بر نکات اخلاقی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

هدایت نقوی ¹ , مهدی ماحوزی ² , شهین اوجاق علیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/11/23 تاریخ پذیرش : 1398/04/16 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: سعدی, اخلاق, غزل, شهریار, تطبیقی, کلید واژه‌ها: بینامتنی,

چکیده مقاله :

چکیده آدمی از آغاز زندگی تا پایان زندگی خویش به طور فطری به ارزش‌های اخلاقی گرایش دارد و شخصیّت وی همواره با معیار فضایل و رذایل اخلاقی محک می‌خورد و هر کس در این سنجش به امتیاز بالاتری دست یازد در خاطر مردمان و نزد خدای خود جایگاهی رفیع و ارزشمند خواهد داشت. بدین جهت پیام‌آوران الهی در طول تاریخ بشریّت، با فراخوانی امّت‌ها به پرستش یگانه آفریدگار جهان، با تکیه بر ارزش‌های اصیل اخلاقی در همه ابعاد زندگی، انسان را به رشد و رویش رهنمود می‌ساختند.بررسی بینامتنی از شعر شاعران، از جذّاب‌ترین مقوله‌های نقد ادبی است؛ مقاله حاضر، پژوهشی است که تأثیراجناس فضایل و رذایل غزلیّات سعدی بر غزلیّات شهریار از منظر تطبیقی بررسی و موارد اقتباس و الهام از غزلیّات سعدی در غزلیّات شهریار نشان داده می‌شود. شباهت و همسانی افکار اخلاقی، بن مایه‌های اصلی این مقاله است که با شاهد مثال‌های عینی تطبیق داده شده‌اند و غزلیّات شهریار از رهگذر تأثیرپذیری از غزلیّات سعدی با توجّه به رویکرد تطبیقی قابل مطالعه است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Human being has had inherently a bias toward the ethical values from birth till the end of his life; and his personality has been evaluated with those virtues and devil concepts and whoever attains the higher privilege in this evaluation, will have lofty stance in the memory of people and near his God. That's why, the prophets, in the long history of the humanity, by inviting them to worship the almighty, relying on the genuine ethical values, have guided people to the development and fulfillment of better life. Intertextual study in poets works is of the most attractive topics of literary criticism. The present essay is a research in which the influence of the virtues and wickedness of Sa'di's odes on Shahriar is studied comparatively and the cases of adaptation and inspiration of Sa'di's lyrics in Shahriar poetry is shown. The similarity of ethical thoughts is the theme of this article which have been shown by concrete examples; Shahriar's verses from the view point of affectability from Sa'di' lyrics through comparative approach  deserves studying.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع ومآخذ

• قرآن مجید.


• نهج البلاغه.


• اته، هرمان، (1356)، تاریخ ادبیّات فارسی، ترجمة رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و کتاب.


• استیس، والترترنس، (1388)، عرفان و فلسفه، ترجمة بهاالدّین خرّمشاهی، تهران: سروش.


• براون، ادوارد، (1366)، تاریخ ادبیّات از فردوسی تا سعدی، ترجمة غلامحسین حیدری، تهران: نشر مروارید.


• حسینی دشتی، سیّد مصطفی، (1379)، معارف و معاریف، دایرةالمعارف جامع الاسلامی، تهران: آرایه.


• داودی، محمّد، (1378)، مبانی و مفاهیم اخلاق اسلامی، قم: نشر معارف، چاپ ششم.


• دشتی، علی، (1364)، در قلمرو سعدی، تهران: اساطیر، چاپ ششم.


• دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.


• روزبه، محمّدرضا، (1379)، سیر تحوّل در غزل فارسی، تهران: فردوس.


• زرّین‌کوب، عبدالحسین، (1386)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.


• سادات، محمّدعلی، (1373)، اخلاق اسلامی، تهران: سمت.


• سجّادی، سیّدجعفر، (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.


• سعدی، مصلح‌بن عبدالله، (1390)، غزلیّات سعدی، تصحیح حبیب یغمایی به کوشش مهدی مدائنی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.


• سیّدرضی، ابوالحسن محمّد، (1371)، نهج البلاغه، ترجمة دکتر سیّد جعفر شهیدی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1386)، زمینه‌های اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران.


• شهریار(بهجت)، محمّد حسین، (1387)، دیوان شهریار، لطف‌الله زاهدی، تهران: زرّین، چاپ 32.


• شمیسا، سیروس، (1387)، انواع ادبی، تهران، پیام نور.


• غیبی، سیّد محمودرضا، (1394)، تأثیر پذیری شهریار از حافظ، همایش حافظ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.


• عقدایی، تورج وآریان، حسین، (زمستان 1394)، نگاهی به برخی آموزه‌های اخلاقی- تعلیمی شهریار، پژوهشنامة ادبیّات تعلیمی، سال هفتم، شمارة 28، از ص: 112-89 .


• فوشه کور، شارل هانری، (1377)، اخلاقیّات، ترجمة محمّدعلی امیرمعزی و عبدالمحمّد روح بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران.


• طاهری خسروشاهی، محمّد، (1393)، مقالاتی در حوزة نقش اعتقادات مذهبی ‌در منظومه فکری شهریار، تبریز: بهار دخت.


• طوسی، نصیرالدّین، (1369)، اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، علیرضا حیدری، تهران: چاپ خانة گلشن، چاپ چهارم.


• ماسه، هانری، (1369)، تحقیق دربارة سعدی، ترجمة غلامحسین یوسفی، محمّد حسن مهدوی اردبیلی، تهران: توس.


• مسکویه، ابوعلی، (1422ق)، الهوامل و الشوامل، تحقیق سیّدکسروی، بیروت: دالکتب العلمیّه.


• ندا، طه، (1380)، ادبیّات تطبیقی، ترجمة زهرا خسروی، تهران: فرزان روز.


• نراقی، ملاّ احمد، (1351)، معراج السّعاده، تهران: علمی.


• نراقی، ملاّ مهدی، (1381)، جامع السعادت، ترجمة جلال‌الدّین مجتبوی، تهران: حکمت.


• نصر، محمّد، (1378)، فلسفه اخلاق و تربیت، قم: انتشارات دبیرخانه مجمع گروه‌های معارف اسلامی.


• نیازکار، فرح، (1390)، شرح غزلیّات سعدی، تهران: هرمس.