ضمانت اجرای سوء استفاده از قاعده اضطراردر حقوق ایران و فرانسه

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

مجید بهاری غازانی ¹ , اکبر زارع ²

1 - گروه حقوق، مرکز تسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، تسوج ، ایران. رایانامه: [e-mail]
2 - استادیار مدعو گروه حقوق، مرکز تسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، تسوج، ایران. (نویسنده مسئول) . رایانامه: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/12/16 تاریخ پذیرش : 1401/02/09 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: اکراه, اضطرار, سوء استفاده از حق, تعدیل قرارداد, نظریه صحت معامله,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مفهوم سوء استفاده از اضطرار در معنای عام خود هم شامل معاملات اضطراری ناشی از اکراه و هم در برگیرنده معاملات اضطراری که در معنای خاص کلمه از وضعیت اضطراری مضطر سوء استفاده شده می باشد. از آن جایی که ماده 206 قانون مدنی معاملات اضطراری را صحیح دانسته است، بسیاری از متعاملین با آگاهی از وضعیت اضطراری و شرایط خاص مضطر، از این حالت سوءاستفاده کرده و وارد معامله با مضطر می شوند. بنابراین سؤالی که در اینجا به ذهن تبادر می کند این است که ضمانت اجرای چنین معاملاتی در حقوق ایران و حقوق فرانسه چیست؟روش: پژوهش حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است.یافته ها و نتایج: در حقوق اکثر کشورهای متمدن مانند فرانسه، عقود مبتنی بر سوء استفاده از اضطرار را متمایز از معاملات اضطراری می دانند و برای آنها احکام جداگانه ای قائلند. در قانون کشور ما ماده 179 قانون که از قانون کشور فرانسه اقتباس شده است، به این موضوع پرداخته و در اینگونه موارد برای مضطر حق تعدیل قرارداد را در نظر گرفته است. بر این اساس نظرات گوناگونی در باب معاملات مضطر در حالت سوء استفاده از اضطرار بیان گردیده است که در پنج نظر خلاصه می شود: 1- صحت معامله 2- صحت معامله با حق فسخ برای مضطر 3- عدم نفوذ معامله 4- تعدیل معامله 5- بطلان معامله. که به نظر می رسد با توجه به تحقق رکن معنوی اکراه، عدم نفوذ معامله در این مورد با منطق حقوقی سازگارتر است.

چکیده انگلیسی:

Field and Aims: The concept of abuse of urgency in its general sense includes both emergency transactions resulting from reluctance and includes emergency transactions that, in the specific sense of the word, abuse the state of emergency. Since Article 206 of the Civil Code considers emergency transactions to be valid, many traders, aware of the state of emergency and special distressing circumstances, take advantage of this situation and enter into a transaction with distressed persons. So, the question that comes to mind here is what is the guarantee of such transactions in Iranian and French law?      Method: This is a qualitative and applied research in terms of purpose and in terms of collecting information by documentary method and studying international documents, sources related to the subject and the obtained information has been analyzed descriptively-analytically. Findings and conclusion: In the law of most civilized countries, such as France, contracts based on the abuse of urgency are distinguished from emergency transactions and are subject to separate provisions. In our country's law, Article 179 of the law, which is adapted from the law of France, deals with this issue and in such cases, for the distressed, the right to amend the contract is considered. Accordingly, various opinions have been expressed about distressed transactions in case of abuse of urgency, which can be summarized in five comments: 1- The validity of the transaction 2- The validity of the transaction with the right of termination for the distressed 3- No influence of the transaction 4- Transaction; It seems that considering the realization of the spiritual element of reluctance, the non-influence of the transaction in this case is more compatible with legal logic.

منابع و مأخذ:

- امامی، سید حسن. (1398). دوره حقوق مدنی. ج 1. کتابفروشی اسلامیه.

- انصاری، علی. (1390). سوءاستفاده از اضطرار با رویکردی بر اندیشه فقهی امام خمینی. پژوهش‌نامه متین، 13(53)، 50 – 26.

http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_61906.html

- انصاری، مرتضی. (1425ق). المکاسب. مجمع الفکر الاسلامی.

- باریکلو، علیرضا. (1382). ضمانت اجرای حقوقی سوءاستفاده از وضعیت اضطراری طرف قرارداد. مجله حقوق خصوصی، (4)، 46 – 25.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/75305/

- بهرامی احمدی، حمید. (1395). سوءاستفاده از حق: مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی. انتشارات اطلاعات.

- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1400). ترمینولوژی حقوق. چ30. گنج دانش.

-  جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت. گنج دانش.

- خمینی، سید روح‌الله. (1405ق). کتاب البیع. مؤسسه اسماعیلیان.

- خمینی، سید روح‌الله. (1365). کتاب البیع. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

- خویی، سید ابوالقاسم. (1395). مصباح الفقاهه. بیروت دارالتراث الاسلامیه.

- طباطبایی قمی، سید تقی. (1409ق). مبانی منهاج الصالحین. کتابفروشی مفید.

- صفایی، سیدحسین. (1400). قواعد عمومی قراردادها. انتشارات میزان.

- کاتوزیان، ناصر. (1391). قواعد عمومی قراردادها. گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1400). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). نشر گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1388). عقود معین(مشارکت‌ها و صلح).کتابخانه گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1398). الزامات خارج از قرارداد. گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1393). قواعد عمومی قراردادها. گنج دانش.

- قره داغی، علی محی الدین. (2008). مبدأ الرضا فی العقود. در دو جلد. بیروت دارالبشائر الاسلامیه.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1391). قواعد فقه. مرکز نشر اسلامی.

- نورآبادی، علیرضا و سعادت مصطفوی، سید مصطفی. (1396). وضعیت معاملات مضطر در حالت سوءاستفاده از اضطرار با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و اصول قراردادهای تجارت بین‌المللی. دو فصلنامه علمی تخصصی آموزههای حقوقی گواه، 3(5)، 156 – 127.

https://leg.journals.isu.ac.ir/article_2649.html

- نوروزی، حسین. (1380). اضطرار در اعمال حقوقی و مسئولیت مدنی با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق (ع).

- نجفی، شیخ محمد حسن. (1397). جواهر الکلام. ج36. چاپ ششم. کتابخانه اسلامی.

- نراقی، ملااحمد. (1417ق). عوائدالایام. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

- Colin et Capitan. (1953). Cours elementaire de droit civil Francais par de la morandiere. Paris. Dalloz.

- Mazeaud (H.J.L) et Tunc, (1965). Traite theorique et Pratique de la responsabilite civile.  Revue internationale de droit compare, 22(4), 817 – 820.

https://www.persee.fr/doc/ridc_0035-3337_1970_num_22_4_15880