معرفی وزن های رایج و نوع خوانش عروضی در ترانه های محلی فارس

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

محمد مرادی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1393/09/30 تاریخ پذیرش : 1393/12/12 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: ترانه‌های محلی, وزن عامیانه, دوبیتی, واسونک, لالایی, ترانه‌های ناز و نوازش,

چکیده مقاله :

ترانه‌های محلی، یکی از زیرشاخه‌های اصلی فرهنگ عامه هستند که به دلیل کوتاهی، تنوع محتوایی و موزون‌بودن، فراگیری و کاربردی خاص یافته‌اند. در سال‌های اخیر پژوهش‌هایی متعدد در حوزۀ فرهنگ عامه و ترانه‌های محلی انجام شده؛ اما در اغلب این تحقیق‌ها، ویژگی‌های ساختاری و ادبی ترانه‌ها بررسی دقیق نشده است. اقلیم فارس، یکی از اصلی‌ترین قلمروهای رواج این گونه از ادب محلی است؛ به‌طوری‌که تاکنون هزاران ترانه‌ در این محدودۀ جغرافیایی شناسایی و ثبت شده است. در این مقاله، پس از خوانش عروضی ۱۹۹۷ قطعه ترانۀ محلی فارس، بحرها، وزن‌ها و شگردهای عروضی ترانه‌ها، به روش تحلیلی توصیفی، معرفی شده است. از یافته‌های این پژوهش، تأیید عروضی‌بودن وزن در اغلب ترانه‌هاست؛ با این تفاوت که نوع خوانش لازم، اختیارات عروضی و گونه‌های اصلی وزن در ترانه‌های محلی فارس تاحدودی با شعر رسمی و حتی ترانه‌های محلی دیگر مناطق ایران متفاوت است. همچنین قابل اثبات است که در هریک از گونه‌های اصلی ترانه‌های محلی چون: دوبیتی‌‌ها، واسونک‌ها، لالایی‌ها، ترانه‌های روایی، نازو نوازش و سرودهای نمایشی، یک یا دو وزن اصلی کاربرد محوری دارند

چکیده انگلیسی:

Folk songs are one of the main directories of folklore, which have particular application due to deficiency, the diversity of content, and the comprehensibility. In recent years, numerous studies have been done in the field of folklore and folk songs, but in most of these studies, structural characteristics and literary songs have not been discussed. Fars region is one of the main territories of the spread of this type of local literature, so thousands of songs in the geographical area have identified and recorded. In this article, after reading 1997 local song tracks of Fars, rhythms, rimes, meters, and songs of prosodic techniques introduced in descriptive analytical method. The findings of this study confirm prosodic meters of the songs. Prosodic authority and weight of the main species in the Fars of local songs somewhat are different from formal poetry and folk songs of other regions of Iran. It also proved that in each of the main types of folk songs like couplet, lullabies, songs, soft narrative songs, cuddle, and play, the main weight of one or two are central

منابع و مأخذ:

۱. احمدپناهی، محمد، (۱۳۶۸)، ترانه‌های ملی ایران، بی‌جا: بی‌نا.

۲. احمدی، مرتضی، (۱۳۸۱)، کهنه‌های همیشه نو، ترانه‌های تخت‌حوضی، تهران: ققنوس.

۳. خالق‌زاده، محمدهادی، (۱۳۹۰)، ترانه‌های کودکانه در ادبیات محلی شیراز [مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی‌سرایان ایران‌زمین]، صص۲۴۹-۲۵۸، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی.

۴. درویشی، محمدرضا، (۱۳۷۴)، بیست ترانۀ محلی فارس، تهران: ماهور.

۵. رستگار فسایی، منصور، (۱۳۸۰)، انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.

۶. ژوکوفسکی، والنتین، (۱۳۸۲)، اشعار عامیانۀ ایران (در عصر قاجاری)، به‌کوشش ‌عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر.

۷. سیپک، ییری، (۱۳۸۹)، ادبیات فولکلور ایران، ترجمۀ محمد اخگری، تهران: سروش.

۸. فضیلت، محمود، (۱۳۷۸)، آهنگ شعر فارسی، تهران: سمت.

۹. فقیری، ابوالقاسم،  (۱۳۴۲‌)، ترانه‌های محلی فارس، شیراز: بی‌نا.

۱۰. کرمی، محمدحسین، (۱۳۸۰)، عروض و قافیه در شعر فارسی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۱۱. ــــــــــــــــــــ ، (۱۳۹۰)، «وزن شعر عامیانه و نقش آموزش در آن»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی‌سرایان ایران زمین، صص ۶۲۴-۶۲۹، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی.

۱۲. کمرپشتی، عارف، (۱۳۹۰)، «وزن و قافیه در دوبیتی‌های مازندرانی»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی‌سرایان ایران زمین، صص ۴۷۷-۴۸۴، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی.

۱۳. مرادی، محمد، (۱۳۹۰)، «بررسی گونه‌های اصلی وزن و تحول آن‌ها در شعر گویش شیرازی»، فصل‌نامۀ ادبیات محلی و زبان‌های محلی ایران‌زمین، ش ۱، صص ۱۶۹-۲۰۰، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی.

۱۴. میرنیا، سیدعلی،( ۱۳۶۹)، فرهنگ مردم، تهران: پارسا.

۱۵. ناتل خانلری، پرویز،(۱۳۲۷)، تحقیق انتقادی در عروض فارسی و چگونگی تحول اوزان غزل، تهران: دانشگاه تهران.

۱۶. ــــــــــــــــــــ ،(۱۳۶۱)، وزن شعر فارسی، تهران: توس.

۱۷. نوابی، ماهیار، (۱۳۵۵، مجموعه مقالات، جلد ۱، به‌کوشش محمود طاووسی، شیراز: مؤسسه آسیایی دانشگاه پهلوی.

۱۸. وحیدیان‌کامیار، تقی، (۱۳۵۷)، بررسی وزن شعر عامیانه، تهران: آگاه.

۱۹. ــــــــــــــــــــ ، (۱۳۶۷)، وزن و قافیۀ شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

۲۰. همایونی، صادق، (۱۳۴۵)، ترانه‌هایی از جنوب، بی‌جا: ادارۀ فرهنگ عامه.

۲۱. ــــــــــــــــ ، (۱۳۴۸)، یک‌هزاروچهارصد ترانۀ محلی، شیراز: کانون تربیت.

 ۲۲. ـــــــــــــــ ، (۱۳۷۹)، ترانه‌های محلی فارس، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی