بررسی ترجمه تمییز در ترجمه حسین عماد زاده از نهج البلاغه با تاکید بر نظریه «تغییرات صوری» کتفورد
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگان
سید محمد رضی مصطفوی نیا
1
*
,
هاجر حیدری
2
,
مریم پاسوار
3
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.
2 - کارشناسی ارشد رشته تبلیغ با گرایش حج، جامعه الزهرا سلام الله علیها، قم ، ایران
3 - کارشناسی ارشد رشته مطالعات سیاسی مصر، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران ، تهران، ایران
کلید واژه: نهج البلاغه, ترجمه, تمییز, کتفورد, عمادزاده,
چکیده مقاله :
فرآیند ترجمه متون مقدسی مانند نهج‌البلاغه با ارزش ادبی - تاریخی، معمولا مترجمان را با چالش‌هایی روبرو می‌کند. یکی از این چالش‌ها، ترجمه ساختار «تمییز» است. «تمییز» با ایجاد ابهام برای اسم و سپس پرده برداری از آن مفهوم، معنای تأکیدی به آن واژه می‌بخشد ولی جزء ارکان جمله به شمار نمی‌آید. بنابراین مترجمان ناگزیرند برای انتقال معنا و حفظ روانی و رسایی ترجمه، دست به اعمال تغییراتی در سطوح مختلف واژگانی و دستوری بزنند. نظریه‌پردازان ترجمه، کیفیت این تغییرات را سنجه‌ای برای مقبولیت ترجمه یک اثر می‌دانند. یکی از نظریات برجسته در این زمینه، نظریه کتفورد(1965م) است. وی دو دسته تغییرات واژگانی و دستوری را جهت معادل‌یابی صحیح در ترجمه، ارائه کرده است. در این پژوهش با تکیه بر نظریه «تغییرات صوری کتفورد» و با روش توصیفی- تحلیلی، ترجمه حسین عمادزاده از ساختار «تمییز» در نهج البلاغه، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد؛ اگر چه بیشتر تمییزها، مطابق سطوح مختلف تغییرات صوری کتفورد: اعم از معادل‌یابی در سطح واژگانی، دستوری و ساختاری ترجمه شده‌اند ولی در برخی از فرازها، با افزوده‌های نابجا، درک ناصحیح مفهوم یا بار عاطفی- انگیزشی جمله، ترجمه‌ای نادرست و اشتباه ارائه شده و در پی آن، انسجام متن از بین رفته است.
The process of translation, usually causes a number of challenges to translators when it comes to holy texts, especially Nahj al-Balaghah, which also has a literary-historical aspect. One of these challenges is the translation of structures such as "tamyyiz" in Arabic, for which there is no equivalent in the Persian language. Tamyyiz by making the noun ambiguous and then revealing the ambiguous concept, it gives it a confirming meaning, however, it is not considered as a part of the sentence. In this regard, translators find it necessary to make changes in different lexical-grammatical parts - a rule given by translation theorists - so that, in addition to the fluency of the translation, it is a measure for the acceptability of a work. One of these prominent theories in this field is the theory of J.C. Catford (1965) which is considered a standard in two general groups of lexical and grammatical changes. We have tried, in this research, to criticize the structure of tamyyiz in Nahj al-Balaghah, in Hossein Emadzadeh's translation, by relying on the framework of this theory, in a descriptive-analytical method. The conclusions of this research show that although the translation has been successful in most of the cases, according to Catford's different levels of formal changes, including lexical, grammatical and structural equivalence. However, in some passages, due to misplaced additions, and incorrect understanding of the meaning of the sentence, or its emotional-motivational aspect, a proper translation has not been done, and hence, the coherence of the passage with the preceding and the following sentences has been lost.
فهرست منابع:
نهج البلاغه
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1402ش)، شرح نهج البلاغة ، http://www.ghbook.ir
ابن منظور، محمد بن مکرم،(1375ش)، لسان العرب، چاپ دوم، بیروت: نشر داربیروت
ابن هشام، محمد بن یوسف،(۱۳۷۸ش)، مغنی الادیب، چاپ دوم، قم : نشر نهاوندی
انجمن عربی و فارسی ، (1956م)، فرهنگ عربی به فارسی، دانشگاه پنجاب: نشرلاهور
آذرنوش-آذرتاش(1391ش)، فرهنگ معاصرعربی-فارسی، چاپ سوم، تهران: نشرنی
پنام، انور،( 1398ش)، الدروس فی علم الترجمه، چاپ اول، قم: نشر جام جوان
الجاحظ، ابو عثمان عمرو بن بحر، (1423ق)، البیان والتبیین، بیروت: دار والمکتبة الهلال http://www.eshia.ir
خالقیان، ام البنین،(1391ش)، معجم اعراب نهج البلاغة، چاپ اول، تهران: نشر بنیاد نهج البلاغة
دشتی، محمد (1380 ش)، ترجمه نهج البلاغة، چاپ دوم، قم: نشرطلیعه نور
دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه «ترجمه»
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1404ق)، مفردات الفاظ القرآن، چاپ چهارم، قم: نشر الکتاب
سیبویه، عمرو بن عثمان، (1408ق)،الکتاب لسیبویه، قاهره، چاپ الخانجي http//: noorlib.ir
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر (۱۳۶۳ش) البهجة المرضیه علی ألفیة إبن مالک ، چاپ نوزدهم، قم: انتشارات اسماعیلیان
صفایی بوشهری، غلامعلی، (1384 ش)، بدایة النحو، چاپ یازدهم، قم: نشر حوزه علمیه قم
صفوی،کوروش،(1402ش)،هفت گفتار درباره ی ترجمه،چاپ دوم، تهران: نشر مرکز
عباس، حسن، (۱۳۸۰ش) النحو الوافی مع ربطه بالاسالیب الرفیعه والحیاه اللغویه المتجدده، چاپ دوم، تهران: نشرناصرخسرو
عبده، محمد، بی تا، شرح نهج البلاغة، قاهرة: نشرالإستقامة، https://www.noorlib.ir
عماد زاده اصفهانی، حسین (1387ش)، ترجمه نهج البلاغه http://www.tebyan.net
فرهنگ فارسی عمید، http://www.ghbook.ir
مبرّد، محمد بن یزید،(۱۳۸۲ق)،المقتضب، بیروت: عالم الکتب، http//:shamela.ws
مطهری، مرتضی،(1398ش) سیری در نهج البلاغة، بی چا، تهران: انتشارات صدرا
معجم المعانی، لغت نامه عربی به فارسی، http://www.ghbook.ir
مترادف و متضاد، لغت نامه عربی به فارسی، http://www.ghbook.ir
مهدوی، مصلح الدین، تح: نصراللهی، غلام رضا (۱۳۸۶ش)، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، http//:lib.eshia.ir
دهقانی ، محمد (6مهر 1398، 17دی 1402)، «رعایت لحن و سبک در ترجمه» http://www.irna.ir
سلیمانی راد،المیرا ومسعود خوش سلیقه،(1397ش)، «بررسی همآیندها در شفافیت و روانی متن ترجمه شده» فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، دوره 51، شماره اول، صص66-91
نورا، محبوبه و هاشمی، سید محمدرضا، (۱۴۰۲ش)، «واژه گزینی درون متنی یا برون متنی»: مورد پژوهی رمان «کودک سرراهی»»، مجله مطالعات زبان و ترجمه دانشگاه فردوسی مشهد، دوره56، 15 مرداد ۱۴۰۲ش، صص1-38
Catford J. C., (1965), A Linguistic Theory of Translation, Oxford University Press.
Mirza Suzani, S. M.(2018), Applying Catford’s catgory shifts to the Persian, Translation of three English romantic poems, Journal of Language and Translstion,8(2), 25-37
Munday Jeremy, ( 2012), Introducing Translation Studies, Rautledge , London-Newyork.
Venuti Lawrence, ( 2003), Translstion Shifts in The Studies Reader, London-Newyork.