در آثار ادبی، متون کهن و قصه ها زنان به عنوان بخشی از جامعه نقش ها و ویژگی های گوناگونی داشته اند. تالیف و نوشته شدن این آثار توسط مردان و پرداختن به زن و جایگاه اواز دیدگاه آن ها از مهم ترین ویژگی های این متون است. هزارویک شب و کلیله و دمنه به عنوان دو اثرداستانی بازگو کنندۀ بسیار خوبی برای بیان جایگاه زنان و موقعیت آنان در جوامع کهن هستند. زنان در قصه های این دواثر ویژگی، نقش و جایگاه گوناگونی داشته و بیان خصوصیات منفی و مثبت در مورد آن ها زیاد است. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی، به مقایسه و بیان خصوصیات، جایگاه و نقش اجتماعی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه پرداخته شده است. نتایج این پژوهش گویای آن است که توجه هرچه بیشتر به خصوصیات منفی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه نشان دهندۀ نوع نگاه نویسندگان مرد دریک جامعه مردسالار نسبت به زنان و جایگاه آن هاست. در قصه های هزارویک شب خیانتگری زنان حتی در برترین جایگاه و مقام یعنی ملکه و همسر پادشاه موضوع اصلی و آغاز کننده داستان ها بوده است، اما در داستان های کلیله و دمنه این ویژگی به زنان در طبقات دیگر جامعه اختصاص داده شده است. سایر خصوصیات مثبت و منفی همچون تدبیر، دانش، خرد، شجاعت، حیله گری و نیرنگ بازی همه از مواردی است، که در داستان های دو کتاب هزارویک شب و کلیله و دمنه به زنان نسبت داده شده است. پرونده مقاله

حکومت صفویّه توانست با رسمی کردن مذهب شیعه و ایجاد زمینه‌های مساعد اجتماعی و فرهنگی در قلمرو خویش، هویّتی مستقل برای خود ایجاد کند که نقش قابل توجّهی در گسترش تشیّع و آیین‌های مذهبی شیعه داشت. پادشاهان صفوی برای مشروعیّت بخشیدن به حکومت خود به حفظ ظواهر شرع و انجام آیین‌ها و مراسم مذهبی پرداختند و مردم نیز از این روش پیروی می‌کردند. در این دوره شیعیان فرصت یافتند آزادانه و به دور از بیمِ مخالفان، به برگزاری آیین‌های مذهبی شیعه اقدام کنند. این باورها و آیین ها در دیوان صائب که بزرگترین شاعر عصر صفوی است به خوبی انعکاس یافته است. صائب تحت تأثیر آیین‌ها و باورهای شیعی زمان خود، ابیات زیادی را به موضوع آیین های مذهبی شیعه در قالب‌ گذار و تقویت اختصاص داده است. در این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته می‌شود، به بررسی نمود انواع آیین‌های مذهبی شیعه در عصر صفوی در شعر صائب پرداخته خواهد شد و بازتاب آیین‌های مذهبِ تشیّع را با توجّه به تقسیم بندی آیین‌های مذهبی در انسان‌شناسی فرهنگی، به دو گروه آیین‌های گذار و آیین‌های تقویت دسته بندی می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بازتاب این آیین‌های مذهبی در شعر صائب بر پایة تعالیم و باورهای شیعی متأثّر از سیاست‌های مذهبی صفویان و شرایط اجتماعی مردم است. پرونده مقاله

نمادها اغلب از طبیعت، آیین‌های ملی و اساطیری و دین و مذهب سرچشمه می‌گیرند و یکی از شیوه‌های ارتباط و انتقال مفاهیم‌اند. در ادبیات فارسی از نام‌ انواع جانوران در موارد متعدّد و در معانی متنوّع استفاده شده است. جانورانی که نامشان گاه در معنای واقعی و گاه در معنای غیرواقعی و نمادین به کار رفته‌ است. در پژوهش حاضر به بررسی نمادین چارپایان و پرندگان در کتاب نگارستان جوینی پرداخته شده و از جهت معنای نمادین و معنای واقعی دسته‌بندی شده، سپس بسامد هر مورد نیز آورده شده است. نگارستان معین‌الدین جوینی کتابی است که به تقلید از گلستان سعدی در قرن هشتم نوشته شده است. روش تحقیق بر پایۀ مبانی نظری و به شیوۀ توصیفی‌ ـ تحلیلی است و ابزار تحقیق، کتاب و کتابخانه و منابع اطلاعاتی در این زمینه بوده است. هدف از نگارش تحقیق این بوده که جانوران در نگارستان معین‌الدین جوینی در چه مفاهیم نمادینی به کار رفته‌اند و بسامد هرکدام را مشخص کند. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد جوینی در کتاب نگارستان به ترتیب فراوانی از حیوانات و پرندگان، در مفهوم نمادین و مفهوم حقیقی استفاده کرده است. تعداد کاربرد مفاهیم حقیقی در همۀ گونه‌ها بیشتر از مفاهیم نمادین است. پرونده مقاله

ادبیات داستانی گسترة مناسبی برای بررسی‌های گفتمانی در ترکیب روایت وگفتمان است، روایت‌شناسی درک مناسبات و ترکیب درونی اثر ادبی به منظور دست‌یابی به ساختار نهایی یک روایت است و روایت متکی بر زیبایی‌شناسی گام نوینی در گسترۀ ادبیات داستانی ‌است. برای شناخت و درک یک روایت باید پی‌رفت‌ها و قاعده‌های مختص به زبان داستان را مشخص کرد و از آن‌روی که در فرایند تحلیل گفتمان با تقطیع ساختارهای دلالت، نظام معنایی کشف می‌شود می‌تواند پهنه مناسبی برای استخراج کنش‌ها و شوش‌هایی باشد که معنای تازه‌ای را خلق می‌کنند. از دیگر سوی شرایط حاکم بر جریان سیال ذهن می‌تواند نشانه‌های عینی را که در گذر زمان به روزمرگی رسیده‎اند در فصل جدیدی از انفصال معنایی قرار دهد و با ایجاد معنای تازه گفتمان بوشی گرمسی را با آفرینش پیش‌تنیدگی‌ها و پس‌تنیدگی‌های جریان حادث شده توسط راوی در موقعیت‌های بوشی شکل دهد. این جستار به واکاوی نظام گفتمانی بوشی در رمان پیکر فرهاد از عباس معروفی با رویکردی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای می‌پردازد. در این جستار گفتمان بوشی محصول جریان سیال ذهن راوی از خلال چاله‌های معنایی حاصل شده نمایان می‌شود. شوش‌گر ِگفتمان‌ها با خروج از موقعیت‌های سلبی در جهت رسیدن به استعلای معنای بودن، گفتمان بوشی را خلق و در جهتی حسی-ادراکی در نموداری پر جهش از سلب به ایجاب، به خلق نشانه‌های جدید و متفاوت می‌پردازد. پرونده مقاله

کارناوالها، جشنهای عامیانه و عمومی هستند که در آن ها، طبقات اجتماعی واژگونه میشوند . دلقکها، پادشاه؛ احمق ها ،خردمند ومقدّسین، مسخره می شوند . به این ترتیب،نسبی بودن همۀ ادعاها با طنزی شیرین به نمایش گذاشته میشود.میخائیل باختین، منتقد بزرگ قرن بیستم،نخستین بار،نظریۀ کارناوال گرایی را که زیر مجموعۀ فرهنگ عامه و طنز می شود، در ادبیات مطرح کرد.با این فرض که می توان خوانشی دیگر مبتنی بر نظریۀ کارناوال گرایی در ادبیات بر شعر حافظ داشت؛ محقق در این مقاله کوشیده است به ردیابی مؤلفه های کارناوال از جمله: حضور محتوای فلسفی،غیر مذهبی بودن،وجود شخصیتی بهلول وار،قلمرو آرمان شهری،و گروتسک ،در شعر حافظ بپردازد.به این منظور، با روشی تحلیلی پس از توضیح دربارۀ نظریۀ کارناوال گرایی باختین و مؤلفه های آن به بررسی و تحلیل این مؤلفه ها با ذکر شواهد در شعر حافظ،پرداخته می شود. پرونده مقاله

از شگردها و شیوه های برجسته سازی کلام در بین صاحبانِ آثار ادبی، هنجارگریزی و خروج از زبان معیار(نُرم)آن عصر می باشد.هنجارگریزی یکی از معیارهای زیبایی شناسی ادبی محسوب می شود،و همچنین به کاربردن واژگان و ساختاری است که در گذشته متداول بوده است؛ودارای انواع گوناگونی است. ازجمله: هنجارگریزی آوایی، نوشتاری ،زمانی و غیره. این تحقیق به بررسی هنجارگریزی زمانی(باستانگرایی) در مجموعه داستان های غزاله علیزاده در کتاب با غزاله تا ناکجا پرداخته است.هنجارگریزی زمانی دارای زیرمجموعه های نحوی و واژگانی است؛ برآیند پژوهش در این مقاله نشان می دهد که هنجارگریزی زمانی در مجموعه داستان های کوتاه این نویسنده به شکل: کاربرد واژگان کهن و کم کاربرد،کاریرد نام شغل ها بصورت کهن،تضمین شعری، ضرب المثل،افعال کهن وکم کاربرد،حذف فعل، وجه وصفی و سجع و تقدیم فعل منعکس است.روش تحقیق در این مقاله بصورت تحلیلی – تو صیفی بوده و مؤلف پس از بیان مبانی نظری مرتبط با موضوع به بررسی موارد هنجارگریزی زمانی در سبک این نویسنده پرداخته است. پرونده مقاله

اللغة هي أهمّ وسيلة للتواصل بين البشر، وقد اعتُبرت موضوعاً مهمّاً يستحقّ الاهتمام ومن ثمّ البحث والدراسة. کما أن العديد من المفکّرين درسوا اللغة، واعتبرت مجموعة من اللغويين أن اللغة هي نظام من الأدلّة، بينما يرى آخرون أنها مجموعة من العلامات التقليدية. وضع منظّرو اللغويات الاجتماعية وکذلک النقاد النسويون، وخاصة النسويات ما بعد الحداثة مثل سارة ميلز، نظرياتٍ حول السمات اللغوية في أعمال النساء وبيّنوا وجوه افتراقها عن أعمال الرجال؛ وقد درسوها بشکل دقيقٍ ما أدى إلى تبيين أن الاختلافات بين الجنسين، والعرق، والطبقة، وما إلى ذلک، تؤثر بشکل جليّ في طريقة استخدام اللغة عند کلا الجنسين. قام هذا البحث أولاً بدراسة نظريات النقد النسوي ثم النظرية اللغوية لـ "سارة ميلز" وتحليلها في روايات "بلقيس سليماني" في ثلاثة مستويات معجمية ونحوية وخطابية، معتمداً المنهج التحليلي الوصفي اللغوي. تظهر نتائج البحث أن لغة الشخصيات في روايات سليماني متأثرة بشدة بجنس الکاتبة، وتمکّنت الکاتبة من ابتکار لغة تتناسب مع جنس الشخصيات في رواياتها. پرونده مقاله

تعتبر المحاکاة الساخرة إحدی أنواع الأدب الساخر، وهی تتعامل مع إعادة تعریف الکلمات والأنماط والمواضیع الخاصة بأعمال أدبیة أخرى. تحاول المؤلفة فی هذه العجالة، دراسة مظاهر هذا النمط الأدبی فی روایة ألف لیلة ولیلة الجدیدة لمؤلفها محمد علی علومی. ولهذا الغرض، تطرقت الدراسة بعد تعریف المحاکاة الساخرة واستعراض جوانبها، إلی علاقتها بأفکار میخائیل باختین، بما فی ذلک التناص والحوار بین النصوص. کما درست بعد ذلک عبر الاستعانة بالمنهج التحلیلی المقارن تجلی المحاکاة الساخرة فی روایة ألف لیلة ولیلة الجدیدة. وتبین نتائج البحث أن روایة ألف لیلة ولیلة الجدیدة تتضمن نصوصاً ثانویة ضمنیة وفقا لنظریة التناص، حیث تقوم بإعادة بناء الشخصیة والموضوع واللغة، لتنشئ علاقة ساخرة وهادفة مع النص الأصلی، وهو روایة ألف لیلة ولیلة القدیمة. پرونده مقاله

"سرگذشت ‌حاجی ‌بابای ‌اصفهانی" اثر معروف "جیمز موریه" و کتاب "‌سیاحت ‌درویشی ‌دروغین" از "آرمینیوس وامبری" از جهات بسیاری به هم شبیه اند. شباهت های دو اثر مربوط به ویژگی های نوعی از رمان اروپایی به نام پیکارسک است. بر این اساس نویسنده این مقاله با این فرض که حضور مؤلفه های پیکارسک حلقۀ ارتباط این دو اثر را محکم کرده است، به روشی تحلیلی در حوزۀ مطالعات تطبیقی بدون توجه به نظریۀ تأثیر، از زاویۀ رویکرد بینامتنی این ویژگی‌ها را در هر دو اثر بررسی نموده است. بررسی های حاصل از تحقیق نشان می دهد که عناصری همچون: سفر که در هر دو اثر تمام حوادث و وقایع را در خود جای‌داده است، توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی و عادات و رسوم مردم جامعه، اتخاذ شیوۀ درویشی هر دو شخصیت اصلی، انتقاد از خرافات و جهل و تعصبات مذهبی و درویشان، حیله و فریب و شیادی، داشتن هوش و ذکاوت و زیرکی شخصیت در هر دو اثر و تکدی گری که از مؤلفه های پیکارسک به شمار می آیند، از ارتباط این دو متن سخن می گوید. پرونده مقاله

رئالیسم جادویی به عنوان یک مکتب ادبی از زیر مجموعه‌های مکتب رئالیسم بوده و مؤلّفه‌‌های این نوع ادبی را در درون خود دارد. در رئالیسم جادویی واقعیّت و خیال همراه با عناصری چون اسطوره، باورهای شگفت‌انگیز و امور توجیه‌ناپذیر چنان در کنارهم قرار می‌گیرد که تشخیص و جداسازی آن از یکدیگر دشوار و به گونه‌ای ناممکن است. در این مقاله ابتدا مهم‌ّترین مؤلّفه‌‌های رئالیسم جادویی بیان وسپس با روش توصیفی و تحلیلی در قصّه‌های هزار و یک شب مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که وجود مواردی چون همراهی خیال و واقعیّت، اسطوره و نماد و همچنین سحر و جادو سبب شده است که برخی قصّه‌های هزار و یک شب خصوصیّات این مکتب ادبی را در درون خود داشته باشند. پرونده مقاله

نقد اسطوره‌ای از آن نظر که با زمینه‌های متنوع و گوناگونی مانند: مردم‌شناسی، مطالعات تاریخ تمدن، ادیان، روان‌شناسی جمعی و روان‌شناسی یونگ و مطالعات کهن‌الگویی، مرتبط است؛ روی‌کردی میان رشته‌ای به حساب می‌آید. منتقد در این نقد به تحلیل و بررسی تمامی نشانه‌های کهن‌الگویی موجود در متن می‌پردازد که خودآگاه یا ناخودآگاه در آفرینش اثر ادبی، مؤثر بوده‌اند. با توجه به کاربرد این شیوه در شناخت ارزش‌های ناخودآگاهانۀ متن و تحلیل سطوح نمادین آن، به نظر می‌رسد متونی که حاوی نشانه‌های اسطوره‌ای هستند؛ برای تحلیل با این شیوه، قابلیت بیش‌تری دارند. از جملۀ این متون، رمان پریباد نوشتۀ محمدعلی علومی است. این رمان، سرشار از بن‌مایه‌های اسطوره‌ایست که مؤلف آن، خودآگاه یا ناخودآگاه به آن توجه کرده است. محقق در این مقاله بر آن است تا با روشی تحلیلی به بررسی اسطوره‌های شاخص این رمان هم‌چون اسطورۀ پری و باد و تطبیق آن با شاهنامۀ فردوسی بپردازد. بررسی‌های حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که این مفاهیم در شاهنامه به‌عنوان پیش‌متن، بیان شده است و نویسندۀ رمان سعی در خوانش دوبارۀ این اسطوره‌ها در رمان پریباد دارد. پرونده مقاله