تمیّزت الصور الشعریة بألوان ومظاهر شتى فی ظلّ العصور الأدبیة المختلفة. وتلک الصور الشعریة التی تتجلى فی الأشعار ما هی إلا ولیدة سببین رئیسین: 1- المجتمع والظروف السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة السائدة آنذاک. 2- أفکار الشاعر ومخیّلته. أما الصور الشعریة فی أشعار بیدل فإنها ذات أفق خیالی واسع. وعلى ما یبدو إن الشاعر کان یمزج بین التجربتین الحسیة والخیالیة معاً حیث یعجز القارئ عن الحصول على المعنى المقصود والدلالة الموحیة والصریحة لتلک الصورة، ما یمکن القول إن الجانب المعرفی والثقافی لدى القارئ هو ما یعینه فی إدراک المفاهیم الشعریة. تناول البحث دراسة منشأ الصور الشعریة ونوعیتها فی شعر بیدل دهلوی، معتمداً على مصادر المکتبات، متوصلاً إلى أن الصورة الشعریة التی تکوّنت لدى الشاعر تختلف عن صور الشعر الکلاسیکی الفارسی من حیث المبدأ والمنشأ، ذلک لأن مبدأ الصور الشعریة فی الأشعار الکلاسیکیة مستوحى من عناصر وأشیاء محسوسة قریبة من الفهم والإدراک، بینما الصور الشعریة التی تجلّت فی شعر بیدل نشأت من خلال الأفکار الفلسفیة والصوفیة التی تتجسد فی لغة خاصة بها. وهذه اللغة تعرف بـ"لغة الرؤیا" وهی لغة تتسم بالتعقید والغموض وفی النهایة تسبب تضییقا فی تحدید الصورة المعینة للمعنى المقصود. پرونده مقاله

تصاویر شعری در زمینۀ عناصر اجتماعی – سیاسی از جمله تصاویری است که در دوره‌های مختلف رنگ و جلوه-ای متفاوت داشته‌است. مقالۀ حاضر از جایگاه تصاویر اجتماعی –سیاسی که بسامد بالایی در شعر صائب دارد، سخن می‌گوید؛ تصاویری که حاصل خیال دورپرداز صائب، حول عنصری واحد است که از این طریق تجربه‌های ذهنی و حسی خویش را به تصویر می‌کشد. شاعر در دوره‌ای از ادب فارسی قرار دارد که برای دست یافتن به معنی و مضمون‌‌های بدیع و بیگانه به ناچار نیازمند داشتن گسترۀ وسیعی از واژگان است؛ بنابراین هر عنصر و واقعه‌ای را دست مایۀ کار و هنر خویش قرار می‌دهد. از آنجایی که ارتباط مستقیمی با حکومت و دربار داشته، تأثیری پذیری او از شرایط حاکم دور از انتظار نخواهد بود؛ او از نزدیک به طور ملموس و عینی با امور و وقایع اجتماعی – سیاسی در ارتباط است، او این تجربه‌های حسی را با تجربه‌های ذهنی خویش می‌آمیزد و تداعی‌های دور و نزدیک را شکل می-دهد. و به این ترتیب مسئلۀ تأثیر و تأثر پذیری از جامعه و شرایط حاکم بر آن، در شعر او امری کاملاً طبیعی خواهد بود. پرونده مقاله

نوع عناصری که شاعر حول موتیف (Motif) یا بن‌مایه‌های تصویرساز فرامی‌خواند، تا صورت‌های ذهنی (Image) را ترسیم کند، بستگی به قدرت و وسعت خیال شاعر دارد. بیدل از جمله شاعرانی بود که توانست با قدرت خیال خویش، عناصری پیرامون بن‌مایه‌های تصویرساز فراخواند، که در ظاهر ارتباطی میان آن عناصر و تداعی‌ها وجود نداشت؛ ولی در قلمرو خیال شخصِ بیدل، سبب خلق تصویرهای بدیع می‌شد؛ تجربه‌هایی که بیدل از عرفان و تصوف داشت، زمینۀ تصویرهای دور از ذهن را فراهم ساخت؛ و شاعر را در عصری که یافتن مضامین و معانی بیگانه هنر محسوب می‌شد، یاری کرد. حیرت حالتی بود که از راه تصوف و تفکر در دل شاعر عارف درآمد و راه را برای خلق مضامین بدیع و تداعی‌های دور و غریب هموار کرد. چنین حالتی برای بیدل چنان ارزشمند بود که رمز دو جهان را در متحیّر شدن خلاصه‌ کرد. مقالۀ حاضر که با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی است، درصدد آن است تا با آوردن تداعی‌ها حول محورعنصر تصویرساز حیرت، صورت‌های ذهنی بیدل را در رابطه با این عنصر نشان دهد و خواننده را در یافتن معنایی واحد یاری کند. پرونده مقاله