-
مقاله
1 - سنجش آسیبپذیری لرزهای شهری(مطالعه موردی شهر اردبیل)مطالعات مدیریت شهری , شماره 1 , سال 15 , بهار 1402مقدمه و هدف پژوهش: نخستین گام برای کاهش مخاطرات لرزهای به عنوان شناختهشدهترین بلایای طبیعی، شامل درک خطر و سنجش و ارزیابی راهبردهای احتمالی، برای کاهش آن است. هدف اصلی این پژوهش سنجش آسیبپذیری شهر اردبیل در مقابل خطرپذیری لرزهای است. قلمرو جغرافیایی پژوهش چکیده کاملمقدمه و هدف پژوهش: نخستین گام برای کاهش مخاطرات لرزهای به عنوان شناختهشدهترین بلایای طبیعی، شامل درک خطر و سنجش و ارزیابی راهبردهای احتمالی، برای کاهش آن است. هدف اصلی این پژوهش سنجش آسیبپذیری شهر اردبیل در مقابل خطرپذیری لرزهای است. قلمرو جغرافیایی پژوهش، مناطق پنجگانه شهر اردبیل میباشد. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و روش اجرای آن توصیفی ـ تحلیلی است. بطوریکه برای واکاوی دادهها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) جهت وزندهی چهار معیار در قالب 19 زیرمعیار استفاده شده است. با ترکیب لایههای اطلاعاتی در نرمافزار Arc GIS و با تلفیق نقشه معیارهای مورد بررسی، نقشه پهنههای آسیبپذیری تهیه و طبقهبندی شده است. یافتهها: یافتهها حاکی از اهمیت بالای معیار برنامهریزی با 13 زیرمعیار و وزن کلی 480/0 و زیرمعیار کاربری اراضی با وزن کلی 072/0 در آسیبپذیری شهر اردبیل می باشد. معیار سازهای با چهار زیرمعیار کیفیت، قدمت، تعداد طبقات و گونهشناسی سازهای با وزن 408/0 و معیار طبیعی با دو زیرمعیار گسل و شیب زمین با وزن 035/0 در آسیبپذیری لرزهای شهر اردبیل نقش دارند. نتیجهگیری: نتایج نشان داد که بخشهای شمال، شمال باختری، خاوری و مرکز شهر اردبیل آسیبپذیرترین محدودهها در برابر خطر زمینلرزه میباشند و جنوب شهر نیز مقاومترین محدوده محسوب میگردد. نتایج تحلیل آسیبپذیری فضاهای شهر اردبیل، نشان میدهد که حدود 30 درصد از فضاهای شهری در برابر خطر زمینلرزه آسیبپذیری متوسط به بالا و حدود 50 درصد در معرض آسیبپذیری بالا قرار دارند و ساختار کالبدی مناسب و موزونی را برای مدیریت بحران ناشی از لرزهخیزی شهری ارائه نمیکنند. پرونده مقاله -
مقاله
2 - امکانسنجی اصول مدیریتی تابآوری در کلانشهرهای ایران با تأکید بر رویکرد هیوگو (HFA) (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)مطالعات مدیریت شهری , شماره 1 , سال 13 , بهار 1400مقدمه و هدف پژوهش: در رویکرد کاهش خطرپذیری سکونتگاهها، سیستمی تابآور است که بتواند مخاطرات موقت و دائم را جذب کرده و خود را با شرایط به سرعت در حال تغییر انطباق دهد، بدون اینکه کارکرد خود را از دست بدهد. در این راستا، نیاز به یک رویکرد مدیریتی پویا در راستای تحقق تاب چکیده کاملمقدمه و هدف پژوهش: در رویکرد کاهش خطرپذیری سکونتگاهها، سیستمی تابآور است که بتواند مخاطرات موقت و دائم را جذب کرده و خود را با شرایط به سرعت در حال تغییر انطباق دهد، بدون اینکه کارکرد خود را از دست بدهد. در این راستا، نیاز به یک رویکرد مدیریتی پویا در راستای تحقق تابآوری احساس میگردد. با توجه به اهمیت نقش شاخصهای مدیریتی در تحقق شهر تابآور، هدف از پژوهش حاضر امکانسنجی اصول مدیریتی تابآوری در کلانشهر تبریز با تأکید بر رویکرد هیوگو میباشد. روش پژوهش: روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی میباشد که بهمنظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. همچنین جامعهی آماری تحقیق شامل نخبگان دانشگاهی و مدیران و مسئولان حوزهی مدیریت بحران کلانشهر تبریز میباشد که حجم نمونه بر اساس روش دلفی هدفمند 100 نفر برآورد گردیده است. یافتهها: یافتههای تحقیق نشان میدهد که اصول 10گانهی مدیریتی تابآوری بر مبنای دیدگاه هیوگو مانند یکپارچگی و هماهنگی در تصمیمگیری و سیاستگذاری، نظارت و اقدامات بازرسی، ساختارها و قوانین، ارتقای ظرفیتهای سازمانی و محلی و رویکردهای مواجهه و بازتوانی در مواقع بحرانی و پس از آن در کلانشهر تبریز دارای وضعیت مطلوبی نمیباشد. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که 17 مؤلفه بر عدم تحققپذیری این رویکرد در کلانشهر تبریز تأثیرگذار میباشند که بر اساس مدل تحلیل عاملی در سه عامل اصلی ساختار مدیریتی و قوانین ناکارآمد، عدم ظرفیتسازی نهادی و تأکید بر دانشمحوری و نبود دیدگاه چندبعدی و سیستمی به ترتیب با ارزش ویژهی 452/6، 159/3 و 893/1 قابل طبقهبندی هستند. پرونده مقاله -
مقاله
3 - ارزیابی اثرات مشارکت و تعهد جامعه محلی و امنیت پایدار بر تحقق توسعة متوازن و پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر نقده)برنامه ریزی و توسعه محیط شهری , شماره 4 , سال 2 , پاییز 1401یکی از مهمترین گامهای دستیابی به توسعه متوازن و پایدار شناسایی و تطابق ظرفیتهای شهر با ظرفیت توسعه متوازن و پایدار برای استفاده از حداکثر توان خدمتدهی ظرفیتهاست. توسعه نامتوازن شهر نقده فرایندی پویا و مداوم است و امروزه به یکی از معضلات فضاهای شهری تبدیل شده است ک چکیده کاملیکی از مهمترین گامهای دستیابی به توسعه متوازن و پایدار شناسایی و تطابق ظرفیتهای شهر با ظرفیت توسعه متوازن و پایدار برای استفاده از حداکثر توان خدمتدهی ظرفیتهاست. توسعه نامتوازن شهر نقده فرایندی پویا و مداوم است و امروزه به یکی از معضلات فضاهای شهری تبدیل شده است که طی آن محدودههای شهری و فضاهای کالبدی آنها در جهات عمودی و افقی باعث گسترده شدن شهر به خارج از محدوده شهر شده است. ازاینرو تعیین جهت و نحوه گسترش فیزیکی شهر برای پاسخگویی به نیازهای فعلی و پیشبینی برای نیازهای آینده امری ضروری برای برنامهریزان و مدیران شهری است. تحقیق حاضر باهدف بررسی تأثیر مشارکت و تعهد جامعه محلی و امنیت پایدار بر تحقق توسعة متوازن و پایدار شهر نقده در قالب یک طرح پژوهشی پیمایشی از نوع همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش حدود 127671 نفر از شهروندان زن و مرد شهرستان نقده بودند. باتوجهبه حجم جامعه آماری، نمونه موردنظر با روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای با استفاده از فرمول کو کوران با سطح اطمینان ۹۵ درصد محاسبه گردید که تعداد آن برابر با 383 نفر (253 مرد و 130 زن) تعیین گردید. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامههای توسعه متوازن، توسعه پایدار، مشارکت و تعهد جامعه محلی، امنیت پایدار استفاده شد. جهت تجزیهوتحلیل دادهها از روش معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرمافزار smartpls3 استفاده شده است .در راستای اهداف تحقیق این نتیجه حاصل شد که باتوجهبه ضریب مسیر 0.098و همچنین باتوجهبه میزان تی برای بخش اول فرضیه (مشارکت و تعهد جامعه محلی بر تحقق توسعه ی متوازن و پایدار) که برابر با 2.523است و با توجه به ضریب مسیر 0.809و میزان تی برای بخش دوم فرضیه (امنیت پایدار بر تحقق توسعة متوازن و پایدار) که برابر با 25.881است و بر اساس یافتههای تحقیق، میتوان ادعا کرد که مشارکت و تعهد جامعه محلی و امنیت پایدار بر تحقق توسعة متوازن و پایدار شهر نقده نقش اساسی دارد. پرونده مقاله -
مقاله
4 - پیمایش سلامت اجتماعی خانوارهای کلان شهر تبریززن و مطالعات خانواده , مقالات زودآیندسلامت اجتماعی عبارت است از توانایی انجام موثر و کارآمد نقشهای اجتماعی بدون آسیب رساندن به دیگران و در واقع ارزیابی شرایط و کار فرد در جامعه است . هدف کلی این بررسی پیش بینی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت اجتماعی خانوارهای شهر تبریز بود . سلامت اجتماعی فقط یک امر زیستشنا چکیده کاملسلامت اجتماعی عبارت است از توانایی انجام موثر و کارآمد نقشهای اجتماعی بدون آسیب رساندن به دیگران و در واقع ارزیابی شرایط و کار فرد در جامعه است . هدف کلی این بررسی پیش بینی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت اجتماعی خانوارهای شهر تبریز بود . سلامت اجتماعی فقط یک امر زیستشناختی نیست و عوامل اجتماعی نیز در تعیین سطح سلامت افراد نقش موثری میباشند. روش تحقیق ، پیمایش وابزار جمعآوری داده ها ، پرسشنامه بود. جامعه آماری ، خانوار های شهر تبریز که تعداد آنها برابر 428009 بود. با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه ، تعداد 326 خانوار نمونه تعیین گردید . شیوه نمونهگیری، خوشهای چند مرحلهای بود . نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد از بین متغیرهای پیش بین ، چهار متغیر اعتقادات دینی، احساس ناامیدی، اعتماد اجتماعی و گذران اوقات فراغت در مدل نهایی باقی ماندند و این متغیرها 22 درصد واریانس متغیر سلامت اجتماعی را تبیین نمودند. پرونده مقاله -
مقاله
5 - سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی در انواع فضاهای عمومی کلانشهرتبریزمطالعات جامعه شناسی , شماره 4 , سال 14 , پاییز 1400با توسعه شهرنشینی و تراکم شهری، نیاز به برنامهریزی و طراحی فضاهای عمومی برای تشویق ساکنین برای استفاده مناسب از ایننوع فضاها بیش از پیش ضرورت دارد. هدف تحقیق سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی در انواع فضاهای عمومی کلانشهرتبریز میباشد. این تحقیق به لحاظ ماهیت از نوع کاربرد چکیده کاملبا توسعه شهرنشینی و تراکم شهری، نیاز به برنامهریزی و طراحی فضاهای عمومی برای تشویق ساکنین برای استفاده مناسب از ایننوع فضاها بیش از پیش ضرورت دارد. هدف تحقیق سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی در انواع فضاهای عمومی کلانشهرتبریز میباشد. این تحقیق به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی بوده و از لحاظ روش، پیمایشی میباشد. ابزار سنجش، پرسشنامه بوده است. جامعۀآماری پژوهش بازدیدکنندگان از فضاهای عمومی شهر تبریز می باشد؛ که حجم نمونهی پژوهش شامل 245 نفر است که به روش نمونهگیری در دسترس از بین بازدیدکنندگان از سه طبقه فضای عمومی شهر تبریزانتخاب گردیدند. ضریب آلفایکرونباخ بهدست آمده (868/0) در سطح قابل قبولی بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل واریانسچندمتغیری (MANOVA) و آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد به غیر از سرزندگی فرهنگی میزان سرزندگی اجتماعی، سرزندگی اقتصادی و سرزندگی کالبدی در هر سه طبقه فضاهای عمومی تفاوت معناداری دارد. به طوریکه در بین فضاهای عمومی مورد بررسی، از نظر سرزندگی اجتماعی فضاهای عمومی فعال از گذشته تاکنون دارای بیشترین میزان و فضاهای عمومی فعال درگذشته دارای کمترین میزان است. ازنظر سرزندگی اقتصادی فضاهای عمومی فعال از گذشته تاکنون دارای بیشترین میزان و فضاهای عمومی فعال درگذشته دارای کمترین میزان و از نظر سرزندگی کالبدی فضاهای عمومی فعال از گذشته تاکنون دارای بیشترین میزان و فضاهای عمومی فعال درگذشته دارای کمترین میزان است. همچنین با اطمینان 99 درصد می توان بیان کرد چهارمؤلفه سرزندگی در سطح برابری نیستند؛ به طوریکه سرزندگی کالبدی دارای بیشترین رضایت میباشد. پرونده مقاله -
مقاله
6 - توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری در راستای توسعه پایدار کلان شهر تبریز از منظر جامعه شناسی شهرمطالعات جامعه شناسی , شماره 2 , سال 14 , تابستان 1400کلان شهر تبریز ، با پدیده اسکان غیر رسمی و نقاط حاشیه نشین و ناکارامد شهری مواجه است . تحقیق حاضر با هدف توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری در راستای توسعه پایدار کلان شهر تبریز از منظر جامعه شناسی شهر به انجام رسید . چهار محلۀ ناکارآمد در سطح کلان شهر تبریز شامل محلات چکیده کاملکلان شهر تبریز ، با پدیده اسکان غیر رسمی و نقاط حاشیه نشین و ناکارامد شهری مواجه است . تحقیق حاضر با هدف توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری در راستای توسعه پایدار کلان شهر تبریز از منظر جامعه شناسی شهر به انجام رسید . چهار محلۀ ناکارآمد در سطح کلان شهر تبریز شامل محلات چوخورلار، قازان داغی، ملاحسین باغی و شمس آباد جهت نمونه یه شیوه تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . ابزار گرد آوری اطلاعات ، پرسشنامه و از روش دلفی برای سنجش متغیرهای استخراج شده استفاده شد . نتایج بدست آمده ، حکایت از وجود مشکلات و نارضایتی هایی در محلات مورد مطالعه دارد. محلۀ چورخولار دارای کمترین رضایت مندی از اصلی ترین شاخص های توسعۀ شهری شامل پایداری شهری، تاب آوری شهری و حکمروایی اجتماعات محلی است. میانگین بدست آمده برای پرسشنامۀ پایداری شهری 01/2، پرسشنامۀ تاب آوری شهری 15/2 و حکمروایی اجتماعات شهری 05/2 است که کم ترین مقدار در بین محلات انتخابی است. پس از چورخولار، شمس آباد در متغیر پایداری شهری با میانگین 39/2، کم ترین میانگین را داراست و پس از آن محلۀ قازان داغی با 42/2 و ملاحسین باغی با 86/2 در رده های بعدی قرار دارند. پرونده مقاله -
مقاله
7 - تحلیل فضایی تابآوری مناطق شهری در برابر مخاطرات محیطی با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)مطالعات جامعه شناسی , مقالات زودآیندیکی از مخاطراتی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، شیوع ویروس کرونا (کووید-19) میباشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری (سلامتی افراد، اجتماعی و اقتصادی) در مناطق مختلف و شرایط زیست شهرها، هدف از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل فضایی مناطق شهر تبریز از منظر تا چکیده کاملیکی از مخاطراتی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، شیوع ویروس کرونا (کووید-19) میباشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری (سلامتی افراد، اجتماعی و اقتصادی) در مناطق مختلف و شرایط زیست شهرها، هدف از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل فضایی مناطق شهر تبریز از منظر تابآوری در برابر پاندمی کرونا، بهمنظور شناخت نارسایی موجود و ارائهی راهکارهایی در راستای افزایش تابآوری فضاهای مختلف شهر بهویژه مناطق آسیبپذیر میباشد. در این راستا، روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوهی اجرا، پیمایشی و از نظر زمانی، مقطعی است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل جمعیت مناطق 10گانهی شهر تبریز (1773033 نفر) میباشد که حجم نمونه بر اساس مدل کوکران 383 نفر محاسبه گردیده است. همچنین بهمنظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تصمیمگیری چندمعیارهی VIKOR و مدل وزندهی آنتروپی شانون استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که از منظر تابآوری در برابر پاندمی کرونا منطقه 2 شهر در وضعیت کاملاً مطلوب، مناطق 3، 6 و 10 در وضعیت مطلوب، مناطق 1 و 5 در وضعیت مطلوبیت نسبی، منطقه 7 در وضعیت نامطلوب و مناطق 4، 8 و 9 نیز در وضعیت کاملاً نامطلوب قرار دارند. پرونده مقاله -
مقاله
8 - شناسایی مؤلفههای تأثیرگذار سرمایهی اجتماعی بر ارتقاء نظام مدیریت بحران و تحقق تابآوری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)مطالعات جامعه شناسی , مقالات زودآینددر عصر حاضر مفهوم تاب آوری شهری به یک اجماع جهانی برای دستیابی به توسعهی پایدار شهری تبدیل گردیده است. با توجه به اهمیت تابآوری شهری، هدف از تحقیق حاضر شناسایی مؤلفههای تأثیرگذار سرمایهی اجتماعی بر ارتقاء نظام مدیریت بحران و به تبع آن تحقق تابآوری در کلانشهر تبری چکیده کاملدر عصر حاضر مفهوم تاب آوری شهری به یک اجماع جهانی برای دستیابی به توسعهی پایدار شهری تبدیل گردیده است. با توجه به اهمیت تابآوری شهری، هدف از تحقیق حاضر شناسایی مؤلفههای تأثیرگذار سرمایهی اجتماعی بر ارتقاء نظام مدیریت بحران و به تبع آن تحقق تابآوری در کلانشهر تبریز میباشد. در این راستا، روش تحقیق از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی بوده، که بهمنظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلسازی معادلات ساختاری در نرمافزار Amos استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان مسائل مدیریت بحران شهری و همچنین نخبگان دانشگاهی میباشد که با استفاده از فرمول کوهن، حجم نمونهی آماری 200 نفر برآورد گردیده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که تأثیرگذاری متغیرهای سرمایهی اجتماعی یعنی هم پیوندی (درون سازمانی)، اتصالی (بین سازمانی) و مربوط کننده بر ارتقاء سازمانی و تحقق تابآوری به ترتیب 71/0، 65/0 و 58/0 بوده است. همچنین در بین متغیرهای فرعی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به متغیرهای میزان آگاهی لازم برای مواجهه با بحرانها، میزان هم فکری درونسازی در مواجهه با بحرانها و وجود هماهنگی میان مراکز اخذ تصمیمها و فعالیتهای اجرایی میباشد که به ترتیب ارزش مدل ساختاری برای آنها 92/0، 89/0، 83/0 و 81/0 محاسبه شده است. پرونده مقاله -
مقاله
9 - بررسی تطبیقی مؤلفههای تبیینکنندهی توسعهی پایدار شهری در مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرهای مریوان ایران و کلار اقلیم کردستان عراق)مطالعات بین رشته ای در تعالی معماری و شهرسازی , شماره 2 , سال 1 , پاییز-زمستان 1401در جهان امروز، شهرها به مکان اصلی سکونت و فعالیت و به شیوهی برتر زندگی تبدیل شدهاند. در این راستا برخی شهرها جاذب جمعیت و برخی دیگر نیز همچون مناطق مرزی دافع جمعیت میباشند. با توجه به نقش شهرهای مرزی در راستای تأمین امنیت داخلی کشورها نیاز به برنامهریزی مناسب در راس چکیده کاملدر جهان امروز، شهرها به مکان اصلی سکونت و فعالیت و به شیوهی برتر زندگی تبدیل شدهاند. در این راستا برخی شهرها جاذب جمعیت و برخی دیگر نیز همچون مناطق مرزی دافع جمعیت میباشند. با توجه به نقش شهرهای مرزی در راستای تأمین امنیت داخلی کشورها نیاز به برنامهریزی مناسب در راستای ارتقای شاخصهای توسعهی پایدار این مناطق به شدت احساس میگردد. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف بررسی مؤلفههای توسعهی پایدار شهری در مناطق مرزی (شهرهای مریوان ایران و کلار عراق) و ارائهی راهکارهایی در جهت دستیابی به وضعیت مطلوب نگارش شده است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت اکتشافی-تطبیقی بوده که برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلسازی معادلات ساختاری در نرمافزار Amos استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل شهروندان شهرهای مریوان و کلار بوده که بر مبنای فرمول کوکران 383 نفر بهعنوان حجم نمونه برای هر شهر تعیین گردیده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که بیشترین میزان تحققپذیری ابعاد توسعهی پایدار در شهر کلار به ترتیب مربوط به اجتماع و فرهنگ پایدار، محیطزیست و کالبد پایدار، امنیت پایدار و اقتصاد پایدار با ضرایب 57/0، 52/0، 45/0 و 37/0، و در شهر مریوان به ترتیب مربوط به محیطزیست و کالبد پایدار، اجتماع و فرهنگ پایدار، امنیت پایدار و اقتصاد پایدار با ضرایب 61/0، 54/0، 48/0 و 46/0 بوده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که وضعیت ابعاد امنیت پایدار و اقتصاد پایدار در این دو شهر مناسب نبوده و شهر مریوان دارای مطلوبیت جزئی در شاخصهای پایداری نسبت به شهر کلار میباشد. پرونده مقاله -
مقاله
10 - آسیبشناسی نظام برنامهریزی مسکن گروههای کمدرآمد در رویکرد آمایش سرزمین (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)جغرافیا و مطالعات محیطی , شماره 4 , سال 11 , پاییز 1401امروزه برنامهریزی و سیاستگذاری در بخش مسکن در رویکرد فضایی و منطقهای بهویژه مسکن قابل استطاعت برای گروههای کمدرآمد از اصلیترین و مهمترین مباحث مطالعات اقتصادی، جمعیتی و اجتماعی بهشمار میآید. در این راستا، تأکید بر رویکردهای جامع و سیستمی در برنامهریزی و سیاست چکیده کاملامروزه برنامهریزی و سیاستگذاری در بخش مسکن در رویکرد فضایی و منطقهای بهویژه مسکن قابل استطاعت برای گروههای کمدرآمد از اصلیترین و مهمترین مباحث مطالعات اقتصادی، جمعیتی و اجتماعی بهشمار میآید. در این راستا، تأکید بر رویکردهای جامع و سیستمی در برنامهریزی و سیاستگذاری فضایی مسکن در راستای تأمین مسکن قابل استطاعت ضرورتی اجتنابناپذیر میباشد. با توجه به اهمیت برنامهریزی مسکن گروههای کمدرآمد بر مبنای رویکردهای جامع و دیدگاه فضایی، هدف از تحقیق حاضر آسیبشناسی نظام برنامهریزی مسکن گروههای کمدرآمد با تأکید بر رویکرد آمایش سرزمین در استان آذربایجان شرقی بهمنظور شناسایی وضعیت موجود و ارائهی راهکارهای اجرایی برای دستیابی به وضعیت مطلوب میباشد. در این راستا، روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی میباشد که بهمنظور تحلیل دادهها از روش کیفی تحلیل عاملی کیو Q استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل مدیران شهری و کارشناسان آشنا به مسائل برنامهریزی مسکن میباشد که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی هدفمند و با توجه به کیفی بودن تحقیق و بهرهمندی از روش مصاحبهی عمیق 14 نفر تعیین شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که مهمترین نارساییهای برنامهریزی مسکن گروههای کمدرآمد استان آذربایجان شرقی با تأکید بر رویکرد آمایش سرزمین در سه عامل سیاستهای اقتصادی بازار مسکن، سیاستهای عمران، شهرسازی و ساخت مسکن و همچنین سیاستهای کلان (ساختاری) قابل بیان بوده که در مجموع 841/77 درصد از واریانس کل را تبیین میکنند. همچنین سیاستهای برنامهریزی مسکن در مراحل فرایند آمایش سرزمین سازماندهی مطالعات، بررسی وضع موجود و قابلیتسنجی و آیندهنگری نیز دارای کاستیهای اساسی میباشد. پرونده مقاله -
مقاله
11 - تحلیل اثرات مخاطرات محیطی بیولوژیکال بر فضاهای شهری با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)جغرافیا و مطالعات محیطی , شماره 1 , سال 11 , بهار 1401طی دورههای تاریخی مخاطرات بیولوژیکال و بیماریهای همهگیر متعددی همچون مالاریا، آنفولانزا و غیره در عرصهی جهانی موجبات آسیبهای جبرانناپذیری در سکونتگاههای انسانی گردیدهاند. در این بین، یکی از مخاطرات بیولوژیکالی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، و چکیده کاملطی دورههای تاریخی مخاطرات بیولوژیکال و بیماریهای همهگیر متعددی همچون مالاریا، آنفولانزا و غیره در عرصهی جهانی موجبات آسیبهای جبرانناپذیری در سکونتگاههای انسانی گردیدهاند. در این بین، یکی از مخاطرات بیولوژیکالی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، ویروس کرونا (کووید-19) میباشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری (سلامتی افراد، اجتماعی و اقتصادی) در مناطق مختلف و شرایط زیست شهرها، هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات این مخاطره در فضاهای شهری تبریز و ارائهی راهکارهایی برای بهبود وضعیت و مواجهه با سایر بیماریهای همهگیر میباشد. بنابراین، تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی میباشد که بهمنظور تحلیل دادهها از مدل کیفی تحلیل عاملی کیو Q استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق شامل مدیران و کارشناسان شهری و نخبگان دانشگاهی است که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی 15 نفر تعیین شده است. بر مبنای مدل تحلیل عاملی کیو و واریانس استخراجشده میتوان عنوان کرد که سه عامل یا اثر اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی-فردی در راستای اثرات ویروس کرونا در شهر تبریز بیان گردیدهاند که در مجموع 822/76 درصد از واریانس کل را تبیین میکنند. همچنین مهمترین اثرات ناشی از شیوع ویروس کرونا مربوط به مؤلفههای اقتصادی همچون تضعیف ساختار اقتصادی شهر، از بین رفتن امنیت شغلی، پایین آمدن میزان درآمد و پسانداز و افزایش بیکاری و تعدیل نیرو در برخی بخشهای اقتصادی میباشد. پس از اثرات اقتصادی نیز به ترتیب اثرات زیستمحیطی و اجتماعی-فردی بیشترین آسیبهای واردشده به شهر تبریز ناشی از شیوع ویروس کرونا را به خود اختصاص دادهاند. پرونده مقاله -
مقاله
12 - بررسی تطبیقی مؤلفههای امنیت پایدار شهری در مناطق مرزنشین (مورد پژوهی: شهرهای مریوان ایران و کلار اقلیم کردستان عراق)جغرافیا و مطالعات محیطی , شماره 51 , سال 13 , پاییز 1403یکی از دغدغههای اصلی حکومتها بهویژه در کشورهای درحال توسعه، تأمین امنیت در مناطق مرزنشین میباشد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت مؤلفههای امنیت پایدار شهری با تأکید بر شهرهای مرزی مریوان ایران و کلار اقلیم کردستان عراق نگارش شده است. روش پژوهش در مطال چکیده کاملیکی از دغدغههای اصلی حکومتها بهویژه در کشورهای درحال توسعه، تأمین امنیت در مناطق مرزنشین میباشد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت مؤلفههای امنیت پایدار شهری با تأکید بر شهرهای مرزی مریوان ایران و کلار اقلیم کردستان عراق نگارش شده است. روش پژوهش در مطالعهی حاضر کمی-کیفی با ماهیت کاربردی-توسعهای بوده که بهمنظور جمعآوری اطلاعات از روش میدانی-پرسشگری (پیمایشی) استفاده شده است. در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق نیز با توجه به رویکرد توصیفی-تحلیلی از مدلسازی معادلات ساختاری در نرمافزار Amos استفاده گردیده است. همچنین جامعهی آماری تحقیق شامل شهروندان شهرهای مریوان و کلار بوده که بر مبنای فرمول کوکران 383 نفر بهعنوان حجم نمونه برای هر کدام از شهرها تعیین شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که میزان تحققپذیری ابعاد امنیت پایدار یعنی امنیت فردی و اجتماعی، امنیت کالبدی-زیستمحیطی، امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی و مدیریت حمایتکننده بر اساس مدل ساختاری در شهر کلار به ترتیب 72/0، 51/0، 64/0، 47/0 و 39/0 و در شهر مریوان به ترتیب 64/0، 55/0، 27/0، 46/0 و 31/0 بوده است. نتایج نیز حاکی از آن است که ابعاد امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی و مدیریت حمایتکننده در شهر مریوان و ابعاد امنیت سیاسی و مدیریت حمایتکننده در شهر کلار دارای وضعیت نامطلوبی هستند. بنابراین تنها تفاوت این دو شهر در وضعیت نامطلوب مؤلفههای امنیت اقتصادی در شهر مریوان و وضعیت مطلوب آنها در شهر کلار بوده است. پرونده مقاله -
مقاله
13 - تحلیل شبکه ای جریان های فضایی شهرستان زنجانجغرافیا و مطالعات محیطی , شماره 2 , سال 12 , تابستان 1402طی چند دهۀ گذشته شاهد تغییر نگاه برنامه ریزان و جغرافی دانان از نگاه مبتنی بر مکان و صفت مبناء، به طرف رویکرد شبکه محور و تعامل مبناء هستیم. از این رو نمیتوان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه ریزیها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. و نیازمند بررس چکیده کاملطی چند دهۀ گذشته شاهد تغییر نگاه برنامه ریزان و جغرافی دانان از نگاه مبتنی بر مکان و صفت مبناء، به طرف رویکرد شبکه محور و تعامل مبناء هستیم. از این رو نمیتوان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه ریزیها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. و نیازمند بررسی به صورت شبکهای میباشد. بر این اساس هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی بین روابط شهر و روستایی شهرستان زنجان میباشد. پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی – تحلیلی است. دادهها و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه و اطلاعات دستگاههای مختلف اجرایی شهرستان جمعآوری شده است. در مرحله بعد دادهها و اطلاعات گردآوری شده در محیط نرم افزاری NodeXL تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان داد که شهر زنجان در سطح شهرستان زنجان به دلیل دارا بودن سطح بالای خدمات، بازار خرید و فروش و ... در جایگاه نخست جذب جریانهای درون و برون شهرستانی قرار دارد به گونهای که کلیه جریانها به طرف شهر زنجان حالت قطبی پیدا کرده و قویترین جریان در سطح شهرستان میباشد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل جریانها بیانگر آن است که الگوی جریانها به صورت روابط یکسویه و به سمت شهر زنجان است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم افزا در سطح شهرستان شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد است و هنوز با الگوی شبکه منطقهای فاصله زیادی دارد. پرونده مقاله -
مقاله
14 - تحلیلی بر زمینهها و فرایندهای تأثیرگذار در سازمانیابی فضایی فقر شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی , شماره 4 , سال 18 , پاییز 1402مقدمه: فقر شهری یکی از بزرگترین چالشها هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای توسعهیافته محسوب میگردد که مانع اساسی اکثر دولتها در راستای تحقق شاخصهای توسعهی پایدار میباشد. از اینرو، شناسایی دقیق پهنههای فقیرنشین و همچنین زمینهها و فرایندهای تأثیرگذار بر ش چکیده کاملمقدمه: فقر شهری یکی از بزرگترین چالشها هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای توسعهیافته محسوب میگردد که مانع اساسی اکثر دولتها در راستای تحقق شاخصهای توسعهی پایدار میباشد. از اینرو، شناسایی دقیق پهنههای فقیرنشین و همچنین زمینهها و فرایندهای تأثیرگذار بر شکلگیری و گسترش فقر از ضرورتهای برنامهریزی و مدیریت شهرها برای مقابله با گسترش این پدیده محسوب میشود.هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی پهنههای فقر شهری و همچنین تحلیل زمینهها و فرایندهای تأثیرگذار در سازمانیابی فضایی فقر در کلانشهر تبریز است.روششناسی تحقیق: روش تحقیق در مطالعهی حاضر آمیخته (کمّی-کیفی) با ماهیت تحلیلی- اکتشافی بوده که بهمنظور گردآوری دادههای تحقیق از اطلاعات موجود در بلوکهای آماری سال 1375 و 1395 شهر تبریز و همچنین پرسشگری از مدیران و نخبگان دانشگاهی متخصص حوزه فقر شهری (15 نفر بر مبنای روش دلفی هدفمند) و برای تجزیه و تحلیل دادهها از مدل تحلیل عاملی کیو Q و شاخص نزدیکترین همسایه (NNI) در نرمافزار GIS استفاده شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل مناطق 10گانهی کلانشهر تبریز محسوب میگردد.یافته ها: یافتههای تحقیق نشان میدهد که زمینهها و فرایندهای گسترش و سازمانیابی فضایی فقر در کلانشهر تبریز شامل سه عامل اصلی ناکارآمدی ساختار مدیریتی و نظام اقتصادی کلان، ساختار مدیریتی و نظام اقتصادی تبعیضگرا و ویژگیهای افراد مهاجر و کمدرآمد میباشد که در مجموع 536/83 درصد از واریانس کل را تبیین میکنند.نتایج: نتایج حاکی از آن است که در سال 1375 بیشتر مناطق حاشیهای شهر در وضعیت نامطلوب قرار داشتهاند، در حالیکه در سال 1395 سازمانیابی و توزیع فضایی بلوکهای فقیرنشین در کل سطح شهر بوده و از توزیع خوشهای پهنههای فقیرنشین طی این بازه زمانی 20ساله کاسته شده است. پرونده مقاله -
مقاله
15 - آسیبشناسی نظام برنامهریزی فضایی با تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی , شماره 2 , سال 18 , تابستان 1402مقدمه: کلانشهر تبریز بهعنوان بزرگترین مرکز جمعیتی شمال غرب ایران، در سالهای اخیر شاهد رشد فزایندهی فیزیکی و جمعیتی بسیاری بوده و با تراکم و توسعهی طرحهای اقتصادی و زیرساختی از یکسو و گسترش بافتهای مسئلهدار از سوی دیگر و همچنین ناتوانی نظام مدیریت شهری در نظمد چکیده کاملمقدمه: کلانشهر تبریز بهعنوان بزرگترین مرکز جمعیتی شمال غرب ایران، در سالهای اخیر شاهد رشد فزایندهی فیزیکی و جمعیتی بسیاری بوده و با تراکم و توسعهی طرحهای اقتصادی و زیرساختی از یکسو و گسترش بافتهای مسئلهدار از سوی دیگر و همچنین ناتوانی نظام مدیریت شهری در نظمدهی به این مسائل، این شهر را با مشکلات عدیده و آسیبپذیری در مواقع بحرانی مواجه ساخته است. در این راستا نیاز است تا با تأکید بر رویکردهایی همچون پدافند غیرعامل در برنامهریزی فضایی و نظمدهی به نظام و ساختار جمعیتی-کارکردی به تحقق توسعهی پایدار نائل آمد.هدف: با توجه به اهمیت برنامهریزی فضایی و بهرهمندی از رویکردهایی همچون پدافند غیرعامل در راستای تحقق توسعهی پایدار، هدف از پژوهش حاضر آسیبشناسی نظام برنامهریزی فضایی کلانشهر تبریز با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل و ارائهی راهکارهایی برای دستیابی به الگوی مطلوب در نظام برنامهریزی فضایی و تحقق توسعهی پایدار میباشد.روششناسی تحقیق: روش تحقیق کمی با ماهیت کاربردی–توسعهای میباشد که بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرمافزار Warp-PLS استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان شهری تبریز (حدوداً 1500 نفر) میباشد و حجم نمونه بر اساس مدل اصلاحشده کوکران 340 نفر برآورد شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل کلانشهر تبریز میباشد.یافته ها: یافتههای تحقیق نشان میدهد که از بین شش مؤلفهی مورد تأکید نظام برنامهریزی با تأکید بر پدافند غیرعامل، تنها مؤلفهی جمعیت با ضریب 51/0 در سطح اطمینان 95 درصد در کلانشهر تبریز تحقق یافته و پنج مؤلفهی زیرساختهای حیاتی، زیرساختهای فیزیکی، فضاهای باز، جادهها و معابر و کاربری زمین و عملکردها تحقق نیافتهاند که ضرایب حاصل از مدل ساختاری برای این مؤلفهها به ترتیب برابر با 23/0، 38/0، 32/0، 27/0 و 42/0 میباشد.نتایج: نتایج حاکی از آن است که عدم تحقق پدافند غیرعامل در برنامهریزی فضایی تبریز، ناشی از نارساییها در نظام تصمیمگیری (یکپارچگی و سیستمی)، محتوای طرحها (واقعیتگرایی، انعطافپذیری و آیندهنگری) و اجرا (تعهد و شفافیت) میباشد. پرونده مقاله -
مقاله
16 - تحلیل اثرات مکان های سوم در ارتقای زیست پذیری اجتماعی منطقه 6 کلانشهر تهرانمطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی , شماره 4 , سال 19 , پاییز 1403مقدمه: مکانهای سوم به معنای فضاهای عمومی در شهر هستند که علاوه بر کارکردهای اصلی خود، برای انجام فعالیتهای تفریحی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع، این فضاها به عنوان مکانهایی با کاربردهای گوناگون، در اختیار شهروندان قرار میگیرند. هد چکیده کاملمقدمه: مکانهای سوم به معنای فضاهای عمومی در شهر هستند که علاوه بر کارکردهای اصلی خود، برای انجام فعالیتهای تفریحی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع، این فضاها به عنوان مکانهایی با کاربردهای گوناگون، در اختیار شهروندان قرار میگیرند. هدف اصلی از ایجاد چنین مکانهای، ایجاد فضاهایی مناسب و پایدار برای جذب شهروندان و افزایش پایداری و تعاملات اجتماعی، هویت سازی برای فضاهای شهری است.هدف: هدف از تدوین این مقاله، بررسی میزان اثرگذاری و اثرگذاری مکانهای سوم بر زیست پذیری فضاهایی شهری است.روششناسی تحقیق: این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربری است. جامعه آماری در این پژوهش شامل 30 نفر از تمامی کارشناسان، خبرگان جامعه، مدیران شهری است که این تعداد با استفاده از نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند و با استفاده از روش دیمتل فازی داده های تحقیق مورد تحلیل قرار گرفتند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: : قلمرو جغرافیایی این پژوهش منطقه 6 کلانشهر تهران می باشد.یافتهها: نتایج تحقیق نشان میدهد در مکانهای سوم عامل اجتماعی در ارتقای زیست پذیری بسیار اثرگذار بوده است و عامل اقتصادی نیز با تاثیرپذیری از سایر ابعاد مختلف، جز عوامل معلول شناسایی شد. از سوی دیگر عامل مدیریتی-نهادی از اهمیت بیشتری جهت بهبود فضاهای عمومی و ارتقاء زیست پذیری شهری برخوردار بوده است. نتایج: توجه به عوامل اثرگذار و اثرپذیر برای سیاست گذاران و مدیران شهری در راستای ارتقاء شرایط زیستی فضاهای عمومی و توسعه مکانهای سوم می بایستی به عنوان یک الزام و ضرورت مورد توجه قرار گیرد. پرونده مقاله