متون اساطیری، یکی از متون پیشین است که پیوندی تنگاتنگ با شعر فارسی دارد. اسطوره‌ها ماهیت بینامتنیتی دارند، زیرا در متونِ زمان‌های گوناگون ادبیات زبانی و نوشتاری پی در پی بازگویی می‌شوند. بینامتنیت و اسطوره شناسی تطبیقی دو دانش پیوسته هستند. شاملو از شاعران ایرانی و برجسته پای بند به اجتماع در ادبیات فارسی است. او با بهره گیری از اسطوره‌های یونانی، دینی و ایرانی به بیان پرسمان‌های اجتماعی و سیاسی در شعر خویش پرداخته است. فرضیه پژوهش این است که شاملو دلباخته فرهنگ غربی، و متون مسیحی است؛ از این رو گفتمان بینامتنیت با متونی که از این فرهنگ ها سرچشمه می گیرد در شعر او کاربرد بیش‌تری دارد. در این پژوهش کوشیده شده است افزون بر شناسایی رهیافت بینامتنیت با تکیه بر نگاره‌های ژرار ژنت و اسطوره شناسی تطبیقی، به بیان چگونگی کاربرد آن در شعر شاملو پرداخته شود. بر پایه یافته‌های این پژوهش، بازگشت به پیش‌متن‌ها، پایستن وجود پیوند تاریخی میان اساطیر نخستین یونانی، مسیحی و ایرانی با سروده‌های شاملو و برون‌آوری رویکردهای شاعر از یک اسطوره، جستار و پایه پژوهش بینامتنیت اسطوره‌ای شعر شاملو را ساخته است. این پژوهش نظری، با روش واکاوی و توصیفی و با رویکرد تطبیقی انجام شده است. پرونده مقاله

رهروان طریقت در سلوک خود به ‌سوی حضرت دوست، برای رسیدن به پختگی و پالودگی، به ضرورت باید عقبات بازدارنده‌ای را از پیش روی بردارند. رستم در هفت‌ خوان و شیخ صنعان در منطق ‌الطیر عطار از جمله این رهروان‌اند که توانسته‌اند با جانفرسایی در عقبات نفس‌گیر، از فراز و فرودهای راه و گردنه‌های مهلک و سخت آن بگذرند و راه به حریم دوست برند. در این مقاله ابتدا با استناد بر شاهنامه(پهلوانی‌های رستم در هفت خوان) و داستان شیخ صنعان در منطق الطیر موانعی که بر سر راه این دو رهرو در هر دو پهنه عرفان و حماسه وجود دارد مشخص گردیده، سپس با روش تطبیقی و مقایسه‌ای این عقبات مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی که بیش‌تر با هدف نمایاندن دشواری‌های سلوک به رهروان طریق صورت گرفته است، این نتیجه کلی حاصل گردید که در هر دو مسیر، رهرو با عقبات ریز و درشت بسیاری روبه‌رو است که لازمه رسیدن سالک در عرفان و پهلوان در حماسه به مرز پختگی و کمال، گذز از این گردنه‌های دشوار است. هرچند این گریوه‌ها ممکن است در عنوان و شکل با یکدیگر متفاوت باشند اما در ذات و درونمایه و گمراه ساختن رهرو از راه راست سلوک، مشترک‌اند. پرونده مقاله

حافظ از معدود شاعرانی است که با گذشت زمان بیشتر مورد توجّه قرار گرفته و مقبولیّت عام یافته است؛ به‌خصوص در دوران اخیر، محقّقان داخلی و خارجی آثار متعدّد درباره جنبه‌های مختلف هنر او نوشته‌اند و صد البتّه شاخص‌ترین ویژگی شعر حافظ، جنبه عرفانی آن است. به‌طور طبیعی عرفان با مدح و ستایش و تملّق و چاپلوسی، منافات آشکار دارد. درعین‌حال وجود برخی مدایح در دیوان حافظ، انکارناپذیر است که با توجّه به مقام بلند معنوی شاعر، ممکن است برای بعضی ایجاد شبهه کند. مؤلف در این نوشتار، به‌بهانه پاسخ‌گویی به شبهات احتمالی، سعی کرده است در حد توان، درباره مدایح حافظ، به بیان واقعیّت امر و نه توجیه آن بپردازد. پرونده مقاله

چالش اصلی ادبیات، متوجه کردن انسان به موضوعات و مطالبی است که از آن غفلت دارد. در میان صد‌ها حوزه مطالعاتی مربوط به ادبیات ، داستان یا رمان این فضا را فراهم می‌کند که وارد فضا‌های مسکوت بشویم. یکی از موضوع‌هایی که کمتر به آن توجه شده ،نقش و جایگاه ادبیات _خصوصاً رمان_ با اندیشه‌های اقلیت‌های مذهبی در ایران است. زویا پیرزاد نویسنده رمانهای چراغ ها را من خاموش می کنم و عادت می کنیم از جمله نویسندگان موفق ایران است که توانسته جایگاه مناسبی در میان خوانندگان و منتقدان به دست آورد. این رمان‌ها علاوه بر ارزش‌های ادبی و هنری خود، از این نظر نیز شایسته بررسی‌اند که نخستین رمان‌های فارسی‌اند که به دست نویسنده‌ای ارمنی نوشته شده؛ ماجراهایشان در محیطی ارمنی زبان می‌گذرند و یکی از تم‌هایشان مناسبات یک جامعه قومی بسته با جامعه بزرگ محاط بر آن است. در این جستار سعی می‌شود که نقش رمان‌های پیرزاد در آشنایی مردم با زندگی اقلیت‌ها خصوصاً جامعه زنان آن‌ها، بیشتر و بهتر نمایان گردد. در این راستا پایه کار بر اساس بررسی دو رمان ذکر شده گذاشته شده و در لابلای آن از دیگر آثار این نویسنده هم بی‌بهره نخواهیم بود. پرونده مقاله

Fereidoddin Attar Neishaboori is a mystic and famous poet whose glorious position and magnificence in Gnosticism and poetry are appreciated by everyone. His poetry and works enjoy appropriate research capabilities in Persian literature due to the frequency and the extent of contents. His poetry can be investigated on a variety of perspectives. Nostalgic look to his poetry is an example. In fact, Nostalgia means sentimentality for the past or irrecoverable condition. When a poet discusses such issues as death, human's mortality and its subsequent grief and expresses his hatred of the Existence, the theme used in his/her poetry is Philosophical Nostalgia. This kind of attitude is manifested in the poetry of some poets and scholars such as the Sage of the Secrets, Attar Neishabouri. This study has been conducted employing a descriptive- analytical methodology aiming at investigating Attar's poetry in the area of Philosophical Nostalgia so that, finally, his look to the philosophy of death and human's mortality and his pessimistic look to the world will be further clarified. پرونده مقاله

چکیده رئالیسم جادویی اگرچه سبکی نو در داستان‌نویسی محسوب می‌شود، امّا در ایران سابقه‌ای هزار ساله دارد و در آثار ادبی ما ریشه دوانده ‌است. بدون تردید گنجینة وسیع اساطیر که در دنیای منطق گریز شاهنامه انعکاس یافته، می‌تواند سهم بزرگی در اثبات این موضوع باشد. فردوسی واقع‌گرایی است که با بهره‌مندی از بن مایه‌های رئالیسم جادویی داستان‌هایی چون هفت‌خان را خلق کرده است، او واقعیّت روزگارش را در بستر حوادثی فرامنطقی طرح می‌کند تا دریچه‌ای از معرفت را به سوی خوانندگان خود بگشاید. این پژوهش بر آن است که به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی بن‌مایه‌های رئالیسم جادویی بپردازد، با رسیدن به این هدف که جادو طیف گسترده‌ای از اساطیر و باورهای باستانی را در داستان هفت خان انعکاس می‌دهد. در عین حال از واقعیّتی به نام شورش در برابر آزمون‌های دشوار زندگی سخن می‌گوید. پس تلاش می‌شود با واکاوی بن‌مایه‌های رئالیسم جادویی در هفت‌خان به ارتباط این پیوند همّت گمارد. برآیند پژوهش، گواه آن است که هفت خان رستم با هفت آیین مهر گره خورده و با بهره‌گیری از عنصر خیال، این اثر حماسی خیال‌انگیز می‌نماید و همین ویژگی‌ بر رئالیسم جادویی تأکید می‌کند. سراسر هفت خان بازتاب اندیشه‌های یونگ است. نکتة آخر این که روند داستان بر خرد سیاسی ایران باستان که در آن پادشاه رکن اساسی است، پافشاری می‌کند. پرونده مقاله

چکیده پس از انقلاب مشروطه و ترجمۀ متون داستان‌های غربی به زبان فارسی، شاهد حضور و نفوذ مکتب های ادبی در داستان نویسی فارسی بوده ایم. در این بین، رئالیسم با بیشترین اقبال روبه رو بوده و دوره های گوناگون انتقادی، سوسیالیستی، اقلیمی و روان شناختی را تجربه کرده است. از نمایندگان برجستۀ رئالیسم در داستان نویسی فارسی، بزرگ علوی است. او در گیله مرد با نگرشی واقع گرایانه به تبیین اوضاع جامعۀ ایران پرداخته و مبادی نظام حاکم را به چالش کشیده است. دغدغه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نویسنده در این داستان به طرز برجسته ای قابل مشاهده است. به این دلیل، در مقالۀ حاضر، با استناد به روش توصیفی- تحلیلی، مهمّ ترین مؤلّفه های رئالیستی داستان مذکور بررسی و کاویده شده است. به نظر می رسد بزرگ علوی در بازنمایی مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، توجةه به زمان و مکان، شخصیّت پردازی، صحنه پردازی و توصیف وقایع و مناظر، رویکردی رئالیستی داشته و بر بنیاد مبانی نظری این مکتب عمل کرده و به رسالت ادبی خود جامۀ عمل پوشانده است. پرونده مقاله

چکیده یکی از دگرگونی هایی که در رباعی معاصر نسبت به گذشته رخ داده، توجّه بیشتر به جنبه‌های رسانه‌ای و ارتباطی این قالب کوتاه ادبی است. رباعی سرایان معاصر با عنایت به این موضوع که فرصت چندانی برای شرح و طرح مسایل گوناگون ندارند، کوشیده اند با استفاده از ظرفیّت های رسانه ای صور خیال و آرایه های ادبی با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند و مفاهیم خــرد و کلان را به آن ها انتقال دهنــد. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی کارکرد ارتباطی و رسانه ای صنایع مذکور در رباعی های جلیل صفربیگی به عنوان یکی از برجسته ترین رباعی سرایان معاصر، بررسی و کاویده خواهد شد. او با تکیه بر صورت های خیالِ استعاره و تشبیه و آرایه های جناس، مراعات نظیر، تلمیح، تکرار و اغراق، موفّق به بازگویی و انتقال موضوعات عاشقانه، دینی و اعتقادی، احوالات شخصی، فلسفی و اندیشه‌ای، سیاسی و اجتماعی، اخلاقی و حبّ وطن به مخاطبان خود شده است. بنابراین، صنایع ادبی در رباعی های صفربیگی بخش عمده ای از فرآیند انتقال پیام به گروه هدف را بر عهده دارند. پرونده مقاله

چکیده پژوهش‌گران آموزشی بر این باور هستند که شالودۀ فکری، ملی، فرهنگی ، مذهبی و ادبی هر نسلی در دورۀ کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و بخش مهمّی از آن بر عهدۀ نظام آموزشی هر کشوری است. کتاب‌های درسی یکی از مهمّ‌ترین ابزارهای این شکل‌گیری به شمار می‌رود و از این میان کتاب‌های فارسی به سبب توجّه به ادبیّات داستانی، محملی برای روایت اندیشه‌ها و تخیّلات انسانی است. در این پژوهش عناصر داستانی در داستان‌های معاصر کتاب‌های فارسی پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم با روش تحلیل محتوا بررسی شده است. چنین به نظر می‌رسد که مؤلّفان به رمان‌ها و داستان‌های بلند بیشتر گرایش دارند. غالب عناصر داستانی به شیوه‌ای تکراری مورد استفاده قرار گرفته است. تلخیص داستان‌های کوتاه در مقایسه با رمان‌ها و داستان‌های بلند با آسیب کمترِ عناصر داستانی و محتوایی همراه بوده است. در داستان‌های کتاب‌های درسی تنوّع موضوعی وجود ندارد. از این‌رو تنوّع داستانی نیز به چشم نمی‌خورد. پرونده مقاله