بررسی تطبیقی عقبات السلوک شیخ صنعان و هفت‌ خوان رستم

محورهای موضوعی : شعر

موسی الرضا حیدری گوگدره ¹ , اکبر شعبانی ² , پروین دخت مشهور ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
2 - دکتری تخصصی و استادیار پایه 19 و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور
3 - دکتری تخصصی و استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

تاریخ دریافت : 1398/04/22 تاریخ پذیرش : 1398/04/22 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

رهروان طریقت در سلوک خود به ‌سوی حضرت دوست، برای رسیدن به پختگی و پالودگی، به ضرورت باید عقبات بازدارنده‌ای را از پیش روی بردارند. رستم در هفت‌ خوان و شیخ صنعان در منطق ‌الطیر عطار از جمله این رهروان‌اند که توانسته‌اند با جانفرسایی در عقبات نفس‌گیر، از فراز و فرودهای راه و گردنه‌های مهلک و سخت آن بگذرند و راه به حریم دوست برند. در این مقاله ابتدا با استناد بر شاهنامه(پهلوانی‌های رستم در هفت خوان) و داستان شیخ صنعان در منطق الطیر موانعی که بر سر راه این دو رهرو در هر دو پهنه عرفان و حماسه وجود دارد مشخص گردیده، سپس با روش تطبیقی و مقایسه‌ای این عقبات مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی که بیش‌تر با هدف نمایاندن دشواری‌های سلوک به رهروان طریق صورت گرفته است، این نتیجه کلی حاصل گردید که در هر دو مسیر، رهرو با عقبات ریز و درشت بسیاری روبه‌رو است که لازمه رسیدن سالک در عرفان و پهلوان در حماسه به مرز پختگی و کمال، گذز از این گردنه‌های دشوار است. هرچند این گریوه‌ها ممکن است در عنوان و شکل با یکدیگر متفاوت باشند اما در ذات و درونمایه و گمراه ساختن رهرو از راه راست سلوک، مشترک‌اند.

چکیده انگلیسی:

Tariqat seekers hould obviate all obstacles and obstructives to reach maturity and innocence toward Lord. Rostam in seven labours and Sheikh Sana'an in Attar's Speech of the Birds are the seekers who could pave the breath taking path and reach their Lord. The present article initially distinguishes the obstacles on mysticism and epic way by citing Shahnameh and Sheikh Sana'an's "Speech of the Birds" and then studies Aqabat (continuation) comparatively. In this research which mainly aims to show the difficulties for the seekers, the general achieved outcome is that the necessity of reaching mystic is to pass the troublesome paths and defiles. Although those ways may be similar in type and format, are common in nature and spirit.

منابع و مأخذ:

پورنامداریان، تقی. 1364ش، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. 1369ش،دیوان، به اهتمام قزوینی و غنی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات زوار.

رستگار فسایی، منصور. 1388ش، پیکر گردانی در اساطیر، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

زرین کوب، عبد الحسین. 1377، ارزش میراث صوفیه، چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

ستاری، جلال. 1378ش، پژوهشی در قصه شیخ صنعان و دختر ترسا، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.

سرامی، قدمعلی. 1373ش، از رنگ گل تا رنج خار، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

عطار، شیخ فرید الدین محمد بن ابراهیم نیشابوری. 1384ش، منطق الطیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.

عطار، شیخ فرید الدین. 1338ش، مصیبتنامه، به اهتمام و تصحیح نورانی وصال، چاپ پنجم، تهران: انتشارات زوار.

غنی، قاسم. 1386ش، تاریخ تصوف در اسلام، چاپ سوم، تهران: انتشارات هرمس.

فردوسی، ابوالقاسم. 1375ش، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ سوم، تهران: نشر قطره.

فردوسی، ابوالقاسم. 1379ش، شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو، چاپ دوم، تهران: انتشارات پیمان.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1389ش، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین عطار نیشابوری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آسیم.

کزازی، میرجلال الدین. 1376ش، پارسا و ترسا، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطـبایی.

کزازی، میرجلال الدین. 1381ش، نامه باستان، چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

گوهرین، سید صادق. 1374ش، شیخ صنعان(پیر سمعان)، چاپ دوم، تهران: انشارات امیرکبیر.

مالکی، هرمز. 1387ش، راز درون پرده(هرمنوتیک داستان شیخ صنعان)، چاپ سوم، تهران: نشر انتشار.

مسکوب، شاهرخ. 1389ش، تن پهلوان و روان خردمـند، چاپ چـهارم، خرمشـهر: انتـشارات طرح نو.

معین، محمد. 1385ش، فرهنگ فارسی، چاپ بیست و سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

مقالات

پیشکار کیان و ناصری نوشین. 1396ش، «بررسی تطبیقی نیک سرشتان و بد سرشتان در بهشت گمشده و شاهنامه»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، س 11، ش44، صص132-103.

Pournamdarian, T. (1364). Mystery and Mystic stories in Persian Literature,  second Edition. Tehran: Elmi & Farhangi Pub

 

Hafez, 1369, 7^th edition, Tehran, Zavar Pub.

Rastegar Fasaei. M (1388), configuration in Myths, 3^rd edition, Institute for Humanities and Cultural Studies

Zarrin Koob, Ab (1377), Value of Sufi's heritage, 8^th edition, Tehran, Amirkabir Pub

Sattari, J (1378), a research on Sheikh Sana'an's Story and Christian girl, 4^th edition, Tehran

Sarami, Q (1373), from flower's color to barb's suffer

.

Attar. Faridedin Mohammad Ibrahim (1384), The Conference of the Birds, introduction and edition by kadkani, Tehran, Sokhan Pub.

.

Qani, Q (1386), history of mysticism in Islam, 3^rd edition, Tehran, Hermes Pub

Forouzanfar, B (1389), an analysis on Attar's works, 5^th edition, Tehran, Asim Pub

Kazzazi, J (1381), Ancient letter, 6^th edition, Tehran, SAMT Pub

Goharin, S (1374), Sheikh San'an, second edition, Tehran, Amirkabir Pub

Maleki, H (1387), wrapped mystery, third edition, Tehran, edition, Tehran, Enteshar Pub

Meskoub, SH (1389), hero body and wise psycho, fourth edition, Khorramshahr, Tarh – e no Pub

Moein, M (1385), Persian culture, 23^rdedition, Tehran, Amirkabir Pub

 

Articles

Pishkar and Naseri, (1396), comparative study of good and evil doers in lost paradise and Shahnameh, comparative Literature Studies Quarterly, Islamic Azad University, Jiroft Branch, year 11, No. 44, Pp.103-132