نقد کهنالگویی یکی از رویکردهای اصلی نقد ادبی معاصر است که به کشف ماهیت و ویژگی اسطورهها و کهنالگوها و نقش آنها در ادبیات میپردازد. در این مقاله قصه شهر سنگستان از دیدگاه نقد کهنالگویی، بررسی و براساس کهنالگوهای قهرمان، مرگ و تولد دوباره، پیر دانا، سایه و خویشتن، و چکیده کامل
نقد کهنالگویی یکی از رویکردهای اصلی نقد ادبی معاصر است که به کشف ماهیت و ویژگی اسطورهها و کهنالگوها و نقش آنها در ادبیات میپردازد. در این مقاله قصه شهر سنگستان از دیدگاه نقد کهنالگویی، بررسی و براساس کهنالگوهای قهرمان، مرگ و تولد دوباره، پیر دانا، سایه و خویشتن، و نمادهای کهنالگویی درخت، کوه، درّه، غار، چشمه، چاه و عدد هفت، تحلیل شده است. اساس کهنالگویی این شعر بر اسطوره قهرمان ـ منجی شکل گرفته و بقیه کهنالگوها و نمادها در ارتباط با آن معنا یافتهاند. از میان مراحل سهگانه تحول و رستگاری، رفتار قهرمان (شاهزاده) با مرحله دوم که پاگشایی نام دارد و دارای سه مرحله (حرکت و جدایی، تغییر و بازگشت) است، تطبیق داده شده است.
پرونده مقاله
چکیده
یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقهمندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه هایی است که نشان دهندة تمایلات و رغب چکیده کامل
چکیده
یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقهمندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه هایی است که نشان دهندة تمایلات و رغبت افراد به اندوختن سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته می باشد. براساس رویکرد نظری سرمایة فرهنگی پیر بوردیو، از عمده ترین گرایشهای فرهنگی مندرج در کتاب کلیله و دمنه، گرایش رجال فرهنگی آن به علم و دانش و تأکیدشان بر دانایی است که در این جستار به آن می پردازیم. گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانه ای بوده و شیوة بررسی از نوع مطالعات کیفی و تحلیل محتواست. نتایج تحقیق نشان می دهد که گرایش به کسب حکمت و دانش و ضرورت علم آموزی و افزایش سطح معلومات یکی از مهم ّترین شاخصه ها است. از نمونه های برجسته، دانش دوستی کسری انوشیروان، پادشاه ساسانی است. در بسیاری از منابع تاریخی، انوشیروان به عنوان چهرة فرهنگی معرّفی شده و کلیله و دمنه به پاس زحمات او و علاقه اش به علم و دانش و فرهنگ به ایران منتقل گردیده و نشر می یابد. از این رو، اهمّیّت علم و آگاهی نزد وی، نمودی از سرمایة فرهنگی تجسّم یافته به شمار میرود. همچنین می توان به جایگاه رفیع علم و دانش در بین برزویه طبیب، ابن مقفّع و نصرالله منشی اشاره نمود که بی گمان محصول انباشت سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته و برگرفته از نگرش های فرهنگی و اندیشه های متعالی آنها بوده است.
پرونده مقاله
چکیده
هر چند ابداع کنندة اصطلاح بینامتنیّت (Intertextualite)، ژولیا کریستوا (Julia Kristeva)بوده لیکن در ادامه نظریّه پردازان دیگری با خاستگاههای همسان یا متفاوت، به ابعاد حضور یک متن در متنهای دیگر پرداخته اند. رویکرد ژرارد ژنت ( Gerard Genette)، بر خلاف کریستوا و چکیده کامل
چکیده
هر چند ابداع کنندة اصطلاح بینامتنیّت (Intertextualite)، ژولیا کریستوا (Julia Kristeva)بوده لیکن در ادامه نظریّه پردازان دیگری با خاستگاههای همسان یا متفاوت، به ابعاد حضور یک متن در متنهای دیگر پرداخته اند. رویکرد ژرارد ژنت ( Gerard Genette)، بر خلاف کریستوا و در جبهه ای متفاوت، با قبول اثرگذاری و تأثیرپذیری، به عنوان پایة نظری این تحقیق برای بررسی دو نوعِ غیر لفظی تأثیرپذیری کتاب مقامات حمیدی از قرآن کریم انتخاب شده است. در این مختصر تلاش شده است وجوه معنوی بینامتنیّت قرآنی (الهامی و اشاره ای) در کتاب یاد شده استخراج شود. در بینامتنیّت الهامی به دنبال کشف خاستگاه مفاهیم و منشأ الهام گیری مؤلّف از قرآن و در بینامتنیّت اشاره ای، با واژگان مختصر اشاره شده به معانی و معارف مفصّل قرآنی رهنمون می شویم. جملة: دارندة خیر واصل نمی میرد، الهام گیری مؤلّف از آیة شهادت را نشان می دهد و همچنین اشاره به دو واژة کلیدی در عبارت حِکَم لقمانی، نصیحت های لقمان به فرزندش در سورة ای به همین نام را متداعی می شود. در این بررسی، متن مقامات حمیدی به صورت کامل مورد مطالعه و مداقه قرار گرفت و موارد تأثیرپذیری مؤلّف از قرآن کریم در انواع مذکور مشخص گردیده و فراوانی هر کدام مشخّص شده است. در نهایت با مقایسه فراوانی این بینامتنیّت ها، مشخّص گردید که بینامتنیّت الهامی به میزان قابل توجّهی بیشتر از بینامتنیّت اشاره ای، نقش آفرینی کرده است. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ فضای انجام کار کتابخانه ای می باشد.
پرونده مقاله
چکیده
رمان صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز، یکی از زیباترین رمانهایی است که با درون مایهای از تقابل سنّت و مدرنیته به شیوۀ رئالیسم جادویی به نگارش درآمده است. چالش میان سنّت و مدرنیته به عنوان دو رخداد عظیم اجتماعی، در ادبیّات جهان بویژه در قالب رمان بازتاب یاف چکیده کامل
چکیده
رمان صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز، یکی از زیباترین رمانهایی است که با درون مایهای از تقابل سنّت و مدرنیته به شیوۀ رئالیسم جادویی به نگارش درآمده است. چالش میان سنّت و مدرنیته به عنوان دو رخداد عظیم اجتماعی، در ادبیّات جهان بویژه در قالب رمان بازتاب یافته است که رمان صد سال تنهایی مارکز، نمونۀ بارز این نوع آثار ادبی به شمار میآید. در این پژوهش ضمن بررسی پیامدهای مثبت و منفی مدرنیته در جامعۀ مورد نظر مارکز، به تقابل آن با سنّت در چهار حوزۀ فرهنگ، اجتماع، اقتصاد و سیاست با تکیۀ بر نظریّة جامعۀ شناختی گیدنز پرداختهایم. مارکز به عنوان یک ژورنالیست حرفهای و رمان نویس توانا در حوزة کشورهای آمریکای لاتین، به خوبی توانسته است که با آفرینش تصاویر بدیع و با بهرهگیری از شیوۀ نوین رئالیسم جادویی، مشکلات و گرفتارهای کشورش و سایر کشورهای همسان را در این رمان به نمایش بگذارد. به زعم مارکز، کشورهای جهان سوم نه تنها با حضور مدرنیته به مرز تعالی و ترّقی نرسیدهاند بلکه به میدانی وسیع برای رقابت کشورهای سرمایهداری و استعمارگر در غارت ذخایر مادّی و چپاول سرمایههای معنوی آنها تبدیل شدهاند. وی در این رمان برخلاف نظریّة گیدنز، به تصویرسازی یک جامعۀ سنّتی پرداختهاند که با نفود و گسترش روز افزون مدرنیته رو به نابودی و زوال مینهد.
پرونده مقاله
چکیده آشناسازی (پاگشایی، تشرّف، گذار، نوآموزی و سرسپاری) عبارت از آیینها و مراسم و مناسکی است که در راستای ایجاد تغییر و تحوّل در زندگی فرد انجام میگیرد و از آن به مرگ (از بین بردن جهالت و نادانی و وضع کفرآمیز کودکی) و تولّد دوباره (تعالی روحی و استعلای حیات) تعبیر م چکیده کامل
چکیده آشناسازی (پاگشایی، تشرّف، گذار، نوآموزی و سرسپاری) عبارت از آیینها و مراسم و مناسکی است که در راستای ایجاد تغییر و تحوّل در زندگی فرد انجام میگیرد و از آن به مرگ (از بین بردن جهالت و نادانی و وضع کفرآمیز کودکی) و تولّد دوباره (تعالی روحی و استعلای حیات) تعبیر میشود. با توجّه به اعتقاد برخی از محقّقان از جمله میرچاالیاده که اسطورهها و قصّههای پریان را سرچشمه گرفته از آیینهای آشناسازی و دیگر آیینهای گذار یا بیان نمادین آن آیینها میدانند. در این مقاله داستان بانوگشسپ نامه به عنوان یک اثر حماسی و اساطیری از این دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. فرض نگارندگان بر این بوده است که این داستان، آیینها و مراسم آشناسازی (پاگشایی) را در خود نمودار میسازد. مبتنی بر ایده مذکور و با تحلیل محتوایی داستان، قابل تطبیق بودن این داستان با مراسم آشناسازی اثبات شده است؛ همة اجزا و مراحل مراسم آشناسازی از قبیل انزوا، جداسازی، بردن نوآموز به بیشه (بیابان)،آزمون سخت و ... را میتوان در داستان مذکور مشاهده کرد. افزون بر این عناصر نمادین و کهن الگوهای دیگری نیز در متن وجود دارد که در ارتباط با مضمون اصلی (آشناسازی) هستند و بر این اساس تحلیل شدهاند.
پرونده مقاله
چکیده
اساس رئالیسم جادویی بر واقعیّت بنا شده است، امّا نویسندة این گونة ادبی، پدیدههای فرا واقعی را چنان با مهارت، در بافت واقعی داستان میگنجاند که بهآسانی برای خواننده، باورپذیر میشود. در مقالة حاضر به روش تحلیلی و با نگاهی تطبیقی به مطالعه و بررسی عناصر مهمّ رئ چکیده کامل
چکیده
اساس رئالیسم جادویی بر واقعیّت بنا شده است، امّا نویسندة این گونة ادبی، پدیدههای فرا واقعی را چنان با مهارت، در بافت واقعی داستان میگنجاند که بهآسانی برای خواننده، باورپذیر میشود. در مقالة حاضر به روش تحلیلی و با نگاهی تطبیقی به مطالعه و بررسی عناصر مهمّ رئالیسم جادویی در رمان طوبا و معنای شب نوشتۀ شهرنوش پارسی پور و مجموعه داستانهای کوتاه باغ گذرگاههای هزار پیچ اثرِ بورخس پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان میدهد که از بینِ مؤلّفههای مورد مطالعه، اغراق و غٌلٌو و پیوند و دوگانگی بیشترین سهم را به خود اختصاص دادهاند. همچنین، در مقایسة دو نوشته، میتوان گفت که خاموشی و سکوت در طوبا و معنای شب نسبت به باغ گذرگاههای هزار پیچ بیشتر به کار رفته است. در عین حال، کاربست مؤلّفههای دوگانگی و تلفیق و نیز طعنهآمیزی و کنایه در باغ گذرگاهها، پررنگتر از رمانِ پارسیپور است و به نظر میرسد نبودِ جوهرِ طنز و کنایه در برخی قسمتهای رمان مذکور، باورپذیری رویدادها را به مخاطره انداخته است.
پرونده مقاله
چکیده
نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخصترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانهای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و چکیده کامل
چکیده
نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخصترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانهای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و تجلّی این نماد در کلّیّات اشعار شوکت بخارایی به دلیل استفاده او از این نمادها برای بیان مکنونات رمزآلود قلبی و دقایق عرفانی شعر خود، از بسامد بالایی برخوردار است، و با عنایت به اینکه 114 بیت در خصوص موجودات افسانهای و اساطیری در شعر شوکت آمده است، احتمال عمدی بودن این ویژگی و خصیصه حتّی به عنوان ویژگی خاصّ تقویت میشود و چون تا به حال آن گونه که لازم است در دیوان شعر شاعری به این موضوع پرداخت نشده است؛ لذا شعر او را مورد کندوکاو قرار داده و صحت و سقم این موضوع را در این مقاله نمایاندهایم. باشد که این مقاله مقدّمهای برای نگرش اهل فضل وادب به این موضوع از زاویة دیدی نو و دیوان شاعر بزرگی دیگر از این مرز و بوم باشد.
پرونده مقاله
ادبیّات هر کشور چون آیینه ای است که بازتاب مسائل و مشکلات زنان آن جامعه است و از این جهت تفاوتی در مکان و زمان و زبان و فرهنگ ملّت ها و امّت ها وجود ندارد؛ لذا هر کدام از این آثار، در دل خود پرده از مشکلات زنان در برهه ای از زمان برداشته است. پژوهش حاضر که به روش تو چکیده کامل
ادبیّات هر کشور چون آیینه ای است که بازتاب مسائل و مشکلات زنان آن جامعه است و از این جهت تفاوتی در مکان و زمان و زبان و فرهنگ ملّت ها و امّت ها وجود ندارد؛ لذا هر کدام از این آثار، در دل خود پرده از مشکلات زنان در برهه ای از زمان برداشته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته، به بررسـی مؤلّفـههای فمنیستی بر اساس دو رمان عادت میکنیـم از زویا پیـرزاد و دفترچۀ ممنـوعه از آلبا دسس پدس (از دو کشور ایران و ایتالیا) می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دفاع از حقوق زن، مسألة آزادی در انتخاب شغل و تلاش برای حفظ آن، تلاش برای کسب هویّت جدید، ایستادگی در برابر تهدید و تحقیر و مبارزه با مردسالاری، بیتوجّهی و خشونت علیه زنان و... از مؤلّفه های فمینیستی رمان های یاد شده است و زنان در این آثــار با انــواع بی مهری ها، ستم و نادیده گرفتن حق انسانی مواجه بوده و برای رسیدن به حقوقی موازی با مردان، ناگریز از شکستن تبعیضات و نابرابری های جنسی می شوند، امّا سرانجامِ خیلی مثبت و اثرگذاری ندارند.
پرونده مقاله
چکیدهیکی از شیوههای ادامه حیات اسطورهها، تغییر یافتن آنها به صورت قصه و داستان، بویژه قصههای عامیانه است. در این میان برخی داستانها بیانگر اسطورههای مربوط به طبیعت (باروری) هستند؛ اهمیت این اسطورهها به حدّی است که جیمز فریزر از آنها به عنوان یکی از پایههای بنیادی چکیده کامل
چکیدهیکی از شیوههای ادامه حیات اسطورهها، تغییر یافتن آنها به صورت قصه و داستان، بویژه قصههای عامیانه است. در این میان برخی داستانها بیانگر اسطورههای مربوط به طبیعت (باروری) هستند؛ اهمیت این اسطورهها به حدّی است که جیمز فریزر از آنها به عنوان یکی از پایههای بنیادین همه اساطیر و مهرداد بهار به عنوان یکی از ارکان اصلی اسطورهها یاد میکنند. اسطورههای طبیعت (باروری)، اسطورههایی هستند که به شیوههای گوناگون با مرگ و رستاخیز طبیعت در پیوند هستند. در ادبیات فارسی، در ژرف ساخت برخی داستانها میتوان ردّ پای اساطیر مربوط به طبیعت و آیینهای باروری را مشاهده کرد که در این مقاله، داستان بیژن و منیژه بر این اساس و به روش تحلیل محتوایی بررسی شده است. فرض نگارندگان بر این بوده است که در ژرف ساخت این داستان میتوان ردّ پای عناصر اسطورههای طبیعت و آیینهای باروری را مشاهده کرد. براساس این فرضیه و با تحلیل محتوای این داستان، قابل تطبیق بودن آن با اسطورة طبیعت و آیینهای باروری اثبات شده است؛ به گونهای که در این داستان مرگ و رستاخیز طبیعت را که به صورت نمادین در وجود قهرمان نمود یافته است میتوان مشاهده کرد. علاوه بر این، عناصر نمادین و کهن الگویی دیگری در این متن وجود دارد که در ارتباط با مضمون اصلی (اسطورههای طبیعت و باروری) هستند و بر این اساس تحلیل شدهاند.
پرونده مقاله
چکیده
کاتبی نیشابوری یکی از بزرگترین شاعران قرن نهم در عصری زندگی میکرد که تقلید و نظیرهگویی از ویژگیهای بارز آن بود. اکثر شاعران این دوره مضامین شاعران پیشین را با کمترین خلاقیّت تکرار میکردند. هدف این پژوهش یافتن پاسخ به این پرسشهاست که: آیا کاتبی نیشابوری نیز چکیده کامل
چکیده
کاتبی نیشابوری یکی از بزرگترین شاعران قرن نهم در عصری زندگی میکرد که تقلید و نظیرهگویی از ویژگیهای بارز آن بود. اکثر شاعران این دوره مضامین شاعران پیشین را با کمترین خلاقیّت تکرار میکردند. هدف این پژوهش یافتن پاسخ به این پرسشهاست که: آیا کاتبی نیشابوری نیز در غزل بدون هیچ ابتکاری راه شاعران معاصر خود را در پیش گرفته و از شاعران دورههای قبلی تقلید کرده است؟ به طور کلّی سبک او در غزلهایش چه ویژگیهایی دارد؟ در این مقاله غزلهای کاتبی از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری و با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای بررسی شده است. بر اساس یافتههای این تحقیق، کاتبی دست کم در غزلهایش تا حدّ زیادی از تقلید دور مانده و نوآوریهای زیادی دارد. از جمله او به نکتهیابی، مضمون آفرینی، حسن تعلیل، اسلوب معادله و از نظر فکری غمپرستی که از ویژگیهای سبک هندی محسوب میشوند، بیش از دیگر شاعران قرن نهم توجّه کرده که با استناد به این ویژگیها میتوان او را یکی از پیشروان سبک هندی نامید. با این حال از دیدگاه زبانی و ادبی، بعضی از ویژگیهای سبک عراقی و خراسانی نیز در غزلهای کاتبی مشهود است.
پرونده مقاله
چکیده
مناسک گذر که – مجموعۀ آداب و رسوم در مراحل گذر زندگی است – شامل مراحل مختلف زندگی انسان ازجمله: تولّد، بلوغ، ازدواج، مرگ و... است. در ساختار مناسک ملّتها و فرهنگهای مختلف، رسوم مشترکی وجود دارد که ریشه در باورها و اعتقادات وجهان بینی باستانی ملّت چکیده کامل
چکیده
مناسک گذر که – مجموعۀ آداب و رسوم در مراحل گذر زندگی است – شامل مراحل مختلف زندگی انسان ازجمله: تولّد، بلوغ، ازدواج، مرگ و... است. در ساختار مناسک ملّتها و فرهنگهای مختلف، رسوم مشترکی وجود دارد که ریشه در باورها و اعتقادات وجهان بینی باستانی ملّتها و اقوام، نسبت به خلقت آغازین جهان و انسان دارد؛ که شناخت آن میتواند، عامل وحدت ملّتها بشود. پژوهنده در این پژوهش با بهرهگیری و الگوسازی، نظریه وان ژنب (Van Gennep) و پژوهشهای انجامیافته، خانمها، مینو امیر قاسمی و حاجیلو، نیز آثار میرچا الیاده و شاخه زرّین جیمز فریزر، نشانههای مناسک گذر دوران زندگانی فرد (تولّد، بلوغ، ازدواج و مرگ) و انزوا و جدایی، عبور و بازگشت، موجود در داستان گل و نوروز خواجوی کرمانی را مورد بررسی و فحص قرار داده و برخی تشابهات و مشترکاتی که با آیین سایر ملّتها، مخصوصاً با مناسک اقوام کشورهای آفریقایی، امریکای شمالی و استرالیایی مطرحشده، دارد؛ بیان کرده است. قصد پژوهنده، علاوه بر تشریح تلفیق اندیشه و رفتار، تعیّن بخشی به تفکّر انتزاعی بشر، ایجاد فهم تازهای از ساختار درونی مناسک است؛ که شناخت این امر میتواند به عامل وحدت و گفتگوی فرهنگی و تمدّنها بینجامد.
پرونده مقاله
ریختشناسی قصههای عامیانه در سال 1928م. توسط فرمالیست روسی ولادیمیر پراپ آغاز شد. اساس کار وی بر پایۀ اعمال شخصیّتهای قصه نهاده شده و در سالهای اخیر، یکی از شیوههای رایج در تحلیل ساختاری قصهها بودهاست. در این مقاله، هفت&zwn چکیده کامل
ریختشناسی قصههای عامیانه در سال 1928م. توسط فرمالیست روسی ولادیمیر پراپ آغاز شد. اساس کار وی بر پایۀ اعمال شخصیّتهای قصه نهاده شده و در سالهای اخیر، یکی از شیوههای رایج در تحلیل ساختاری قصهها بودهاست. در این مقاله، هفتخوان رستم که از جمله قصههای پرماجرای شاهنامۀ فردوسی بشمار میرود و موضوع آن یاری رساندن رستم به کیکاووس برای رهایی از بند دیو سپید است، مورد بررسی قرارگرفته است. برای این منظور ابتدا مقدمهای دربارۀ تعریف و تبیین ریختشناسی، پیشینۀ تحقیق و معرّفی هفتخوان رستم مطرح شده، سپس قصه بر اساس الگوی پراپ مانند: وضعیت آغازین، غیبت، کسب خبر و . . . مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت فرم داستانی شامل: پیرنگ، زاویۀ دید، زمان و مکان و . .. بررسی شده است. این پژوهش بیانگر این است که هفتخوان رستم تا حدودی زیاد دارای ویژگیهای قصههای عامیانه است و الگوی ساختاری موافق با الگوی پراپ نیز در آن دیده میشود.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد