فهرست مقالات محمد رحیم عیوضی


  • مقاله

    1 - «شکاف حاکمیتی» در جمهوری اسلامی ایران و بازتاب در سیاست‌های منطقه‌ای آن
    سیاست‌پژوهیِ اسلامی‌ایرانی , شماره 5 , سال 1 , زمستان 1401
    شکاف حاکمیتی، از مهم‌ترین آسیب‌های سیاسی است که می‌تواند در یک نظام سیاسی به وجود بیاید. این شکاف‌ها بر اثر عدم وجود یک توافق کلان بر سر منابع قدرت و چگونگی توزیع آن به وجود می‌آید و برآمده از ناتوانی نخبگان سیاسی در ارائۀ درکی درست از این مسائل است. از این رو هنگامی که چکیده کامل
    شکاف حاکمیتی، از مهم‌ترین آسیب‌های سیاسی است که می‌تواند در یک نظام سیاسی به وجود بیاید. این شکاف‌ها بر اثر عدم وجود یک توافق کلان بر سر منابع قدرت و چگونگی توزیع آن به وجود می‌آید و برآمده از ناتوانی نخبگان سیاسی در ارائۀ درکی درست از این مسائل است. از این رو هنگامی که نظامی با این آسیب مواجه است در عرصه‌های مختلف، چه داخلی و چه خارجی، دچار اشکالات عمده می‌شود. در جمهوری اسلامی، با وجود ابرگفتمان انقلاب اسلامی در سال‌هایی نسبتاً طولانی، میان نخبگان سیاسی اجماعی در زمینه‌های مختلف وجود نداشته یا بسیار کم رنگ بوده است و همین موجب ایجاد خرده گفتمان‌های گوناگونی شده است. این خرده گفتمان‌ها در تضاد با یک‌دیگر راه را بر سیاست‌گذاری درست بسته و موجبات تشتت در سیاست‌های داخلی و خارجی را ایجاد کرده است. مقالۀ حاضر با روش گفتمان، ضمن اشاره به این خرده گفتمان‌ها به دنبال درک نتایج این شکاف حاکمیتی در سیاست‌های ایران در منطقه و جهان اسلام است با این فرضیه که: شکاف حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران، موجب کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه و این موضوع موجب تضعیف جایگاه کشورهای اسلامی همسو و تقویت رقبا می‌شود. پرونده مقاله

  • مقاله

    2 - اندیشۀ نومحافظه‌کاری در آمریکا و تأثیر آن بر دولت جورج دبلیو بوش پس از یازده سپتامبر 2001 میلادی
    مطالعات سیاسی , شماره 2 , سال 13 , تابستان 1400
    نومحافظه‌کاران طراح برنامه‌های گسترده جدیدی در سیاست خارجی آمریکا و نیز تحولات بسیار مهمی در سیاست‌های داخلی این کشور بوده‌اند که در مجموع چهرة سیاسی این کشور را در داخل و خارج متحول کرده است. آمریکا در دوران ریاست جمهوری جورج دبلیوبوش بر این نظر بوده که مداخله گسترده د چکیده کامل
    نومحافظه‌کاران طراح برنامه‌های گسترده جدیدی در سیاست خارجی آمریکا و نیز تحولات بسیار مهمی در سیاست‌های داخلی این کشور بوده‌اند که در مجموع چهرة سیاسی این کشور را در داخل و خارج متحول کرده است. آمریکا در دوران ریاست جمهوری جورج دبلیوبوش بر این نظر بوده که مداخله گسترده در مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهان نیازمند قدرت نظامی و خشونت است. پس از یازده سپتامبر،آمریکا با بزرگ‌نمایی خطر تروریسم توانست افکار عمومی را در مسیر سیاست‌های خود همراه نماید و رویکرد تهاجمی را دنبال کند. بنابراین پرسش اصلی تحقیق این است که چگونه تأثیر اندیشه نومحافظه‌کاری در آمریکا بر دولت جورج دبلیو بوش پس از یازده سپتامبر 2001 میلادی قابل ارزیابی است؟ در پاسخ به پرسش اصلی مطرح شده، فرضیه این است که تأثیر اندیشه نومحافظه‌کاری در آمریکا پس از یازده سپتامبر 2001 میلادی، منجر به داروینیسم اجتماعی، دولت‌‌گرایی، نخبه‌گرایی، نظامی‌گری، جنگ‌طلبی، امپریالیسم، جهانی‌سازی و نقض‌ حقوق‌بشر در سیاست‌های دولت جورج دبلیو بوش گردید و سیاست‌های این دولت در بُعد خارجی منجر به تشدید میزان آنارشی در نظام بین‌الملل شد. در این رابطه، اجرای سناریوی یازده سپتامبر 2001 میلادی، فرصت مناسبی را برای عملیاتی‌کردن طرح‌ها، برنامه‌ها و سیاست‌های دولت جورج دبلیو بوش در راستای هژمونی و نظم نوین جهانی موردنظر آمریکا فراهم نمود. در این پژوهش از چارچوب نظری رئالیسم و رئالیسم تهاجمی و از روش شناسی انتقادی استفاده شده است. پرونده مقاله

  • مقاله

    3 - مطالعة نسبت حاشیه‌نشینی و شکاف‌های اجتماعی در کلان‌شهر تهران (مطالعة موردی :خاتون‌آباد و حصار امیر)
    مطالعات جامعه شناختی شهری , شماره 1 , سال 12 , بهار 1401
    حاشیه‌نشینی درمورد شهرها، به‌ مثابة پدیده‌ای جامعه‌شناختی، عوارض و پیامدهای بی‌شماری را متوجه کشورها از جمله جوامع در حال‌ توسعه کرده است. جدا شدن مردم مناطق روستایی از متن فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی خود و حضور در فضای پیرامونی شهرها، علاوه بر آسیب زدن به مهاجران حاشیه‌ن چکیده کامل
    حاشیه‌نشینی درمورد شهرها، به‌ مثابة پدیده‌ای جامعه‌شناختی، عوارض و پیامدهای بی‌شماری را متوجه کشورها از جمله جوامع در حال‌ توسعه کرده است. جدا شدن مردم مناطق روستایی از متن فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی خود و حضور در فضای پیرامونی شهرها، علاوه بر آسیب زدن به مهاجران حاشیه‌نشین، به ظهور شکاف‌های متعدد در کلان‌شهرها منجر شده است. شناخت دقیق این وضعیت و ارائة راه‌ حل برای مقابله با پیامدهای مختلف آن، به ‌عنوان هدف این مقاله، مستلزم مطالعة نسبت حاشیه‌نشینی و شکاف‌های اجتماعی در این مناطق است؛ بنابراین، در پژوهش حاضر برای مطالعة میدانی، دو منطقة خاتون‌آباد و حصار امیر در جنوب شرقی کلان‌شهر تهران، به‌ عنوان جمعیت نمونه انتخاب و با شیوة خوشه‌ای ـ تصادفی، سه محله از هرکدام از آن‌ها مورد مطالعة پیمایشی قرار گرفته است. نحوة مطالعه نیز بر اساس پرسشنامة محقق‌ساخته بود. که طبق طیف لیکرت تهیه شده است. در پرسش‌های مطرح‌شده، انواع شکاف‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس تحلیل و ارزیابی پاسخ‌ها و استخراج آمارهای کمی با استفاده از Spss و Excel و... می‌توان گفت که تراکم نارضایتی حاصل از توسعة ناموزون و احساس محرومیت نسبی، مشکلات و ضعف‌های ساختاری در این مناطق، حدود 67 درصد است و این عدم رضایت، به ظهور انواع شکاف‌ها در مناطق حاشیه‌نشین منجر شده و این مناطق را مستعد کنش‌های اعتراضی کرده است. پرونده مقاله

  • مقاله

    4 - نقدی بر معرفت شناسی مطالعات مربوط به آینده، با تأکید بر عقلانیت آینده نگاری راهبردی
     پژوهشهای معرفت شناختی , شماره 1 , سال 6 , بهار 1396
    سرعت بالای تغییرات و افزایش عدم اطمینان و پیچیدگی در شرایط محیطی هزاره جدید، موجب پرهیز از برنامه ریزی و تصمیم گیری با پیش فرض خطی بودن تغییر در پارامترهای مختلف و روی آوردن هرچه بیشتر به آینده پژوهی در سطوح و حوزه های گوناگون شده است. اما مطالعات مربوط به آینده، همواره چکیده کامل
    سرعت بالای تغییرات و افزایش عدم اطمینان و پیچیدگی در شرایط محیطی هزاره جدید، موجب پرهیز از برنامه ریزی و تصمیم گیری با پیش فرض خطی بودن تغییر در پارامترهای مختلف و روی آوردن هرچه بیشتر به آینده پژوهی در سطوح و حوزه های گوناگون شده است. اما مطالعات مربوط به آینده، همواره با چالش های معرفت شناسی مواجه بوده اند. در این پژوهش، ابتدا به نقد نظریه وندل بِل در معرفت شناسی آینده پژوهی، به عنوان یکی از شهیرترین نظریه پردازان در این عرصه، پرداخته شده و سپس عقلانیت آینده نگاری راهبردی به عنوان رویکردی عملگرا در آینده پژوهی، مورد واکاوی قرار گرفته است؛ بدین معنا که گزاره هایی که با رویکرد آینده نگاری راهبردی از مطالعات مربوط به آینده مستخرج می شوند، چقدر عقلانی هستند. یافته های پژوهش، ضمن احصاء مهم ترین ایرادات وارد بر نظریه بِل، نشان می دهند که حلّ مسئله نمودن، دقت در پیش بینی، توازن بین موضوعات، سادگی، گستردگی و سازگاری در کنار ارزش گرایی معیارهایی هستند که آینده نگاری راهبردی را به عنوان رویکردی موجّه و معقول معرفی می نمایند که می تواند به موفقیت دراز مدت مطالعات مربوط به آینده کمک شایانی نماید. بر این اساس، پیشنهاداتی در راستای توسعه و بکارگیری آینده نگاری راهبردی به متصدیان امر در دانشگاه ها و صنایع و متولیان دولتی ارائه شده است. پرونده مقاله

  • مقاله

    5 - سناریوهای ساخت جامعه مطلوب اسلامی بر اساس حلقه های میانی پیشروی جمهوری اسلامی ایران
    گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی , شماره 9 , سال 3 , بهار 1403
    انقلاب اسلامی اکنون در مرحله جامعه سازی اسلامی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی قرار دارد. در جامعه اسلامی پیوند مردم با مردم در سایه اسلام و ولایت رشد فرد و جامعه را بدنبال دارد. ساخت چنین جامعه ای در گرو مشارکت آحاد مردم است و نقطه کانونی به صحنه آوردن مردم در جهت آرمان چکیده کامل
    انقلاب اسلامی اکنون در مرحله جامعه سازی اسلامی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی قرار دارد. در جامعه اسلامی پیوند مردم با مردم در سایه اسلام و ولایت رشد فرد و جامعه را بدنبال دارد. ساخت چنین جامعه ای در گرو مشارکت آحاد مردم است و نقطه کانونی به صحنه آوردن مردم در جهت آرمان ها، بر مبنای مدل نظری مقام معظم رهبری، جریان حلقه های میانی می باشد. لذا این مقاله با توجه با رسالت و کارکردهای حلقه های میانی، سناریوهای آینده ساخت جامعه مطلوب اسلامی را بر اساس جریان حلقه های میانی را به تصویر کشید. در این مسیر با جامعه آماری 12 نفر از خبرگان مرتبط با موضوع، از روش سناریو نویسی پیتر شوارتز استفاده شد. دو عدم قطعیت، عدم قطعیت اعتماد مردم به دولت و به رسمیت شناختن و اختیار دادن به گروه های مردمی منطق ترسیم سناریوها را ارائه کرد و در نهایت مشخص شد، سناریو مطلوب جمهوری اسلامی ایران، ظرفیت سازی های جدید برای بهره گیری از توان مردمی بر محور جریان حلقه های میانی و تحقق همه جانبه مردم سالاری، می باشد. برای تحقق این سناریو، در کنار افزایش به رسمیت شناختن و اختیار دادن به گروه های مردمی تمرکز بر افزایش اعتماد مردم به دولت با نقش آفرینی موثر و همه جانبه حلقه های میانی برای فتح قله در جمهوری اسلامی امری ضروری می باشد. پرونده مقاله

  • مقاله

    6 - مطالعه تجربه‌زیسته حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر تهران از چشم انداز شکاف سنت و مدرنیته
    تغییرات اجتماعی - فرهنگی , شماره 5 , سال 19 , زمستان 1401
    حاشیه‌نشینی در سطح جهان به‌ویژه در مناطق درحال‌توسعه، ارتباطی ناگسستنی با شهرنشینی مدرن دارد و در روند خود، به تکوین انواعی از شکاف‌های اجتماعی منتهی شده است. هدف این پژوهش بررسی حاشیه‌نشینی از منظر شکاف سنت و مدرنیته در پیرامون کلان‌شهر تهران است که به‌صورت توصیفی ـ تح چکیده کامل
    حاشیه‌نشینی در سطح جهان به‌ویژه در مناطق درحال‌توسعه، ارتباطی ناگسستنی با شهرنشینی مدرن دارد و در روند خود، به تکوین انواعی از شکاف‌های اجتماعی منتهی شده است. هدف این پژوهش بررسی حاشیه‌نشینی از منظر شکاف سنت و مدرنیته در پیرامون کلان‌شهر تهران است که به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با دو روش مطالعه کتابخانه‌ای و ثانویه از طریق کلان‌داده‌ها، انجام شده است. مبنای کلان‌داده‌ها، مطالعات پیمایشی در دو منطقه حاشیه‌نشین جنوب شرقی تهران (خاتون‌آباد و حصار امیر) بود که با تفسیر کلیت سبک زندگی رایج در منطقه، مظاهر تلاقی سنت و مدرنیته مورد توجه قرار گرفت. بر اساس یافته‌های پژوهش، زمینه‌های حاشیه‌نشینی در تهران با برچیده شدن حصارهای ناصری در دوره پهلوی اول فراهم شد و با رشد شهرنشینی مدرن، تکنولوژی‌های صنعتی و... در دهه‌های بعد، سیل مهاجران به پیرامون این شهر سرازیر شدند. با تحولات ادراکی ـ شناختی در میان ساکنان جدید، صورت‌بندی نوینی از شکاف‌ها با محوریت سنت و مدرنیته در کلان‌شهر تهران تکوین یافت. پرونده مقاله

  • مقاله

    7 - شناسایی پیشران های مولد اندیشه پان کردیسم در ارتباط با امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران
    علوم سیاسی , شماره 1 , سال 17 , بهار 1400
    زمینه و هدف: آینده نامعلوم است و سناریوها به ما می آموزند که درباره نامعلومی ها بیندیشیم و فرض های دست و پاگیر امروزی را از دست و پای ذهن باز کنیم و بتوانیم گسست هایی را که ممکن است جهان ما را دگرگون سازند، شناسایی کنیم. بر این اساس، برای پیش بینی وضعیت امنیتی کشور در س چکیده کامل
    زمینه و هدف: آینده نامعلوم است و سناریوها به ما می آموزند که درباره نامعلومی ها بیندیشیم و فرض های دست و پاگیر امروزی را از دست و پای ذهن باز کنیم و بتوانیم گسست هایی را که ممکن است جهان ما را دگرگون سازند، شناسایی کنیم. بر این اساس، برای پیش بینی وضعیت امنیتی کشور در سال های آتی و طراحی سناریوهای امنیتی مناسب توجه به وضعیت قومی و چالش های قومی کاملا ضروری است. هدف از انجام این تحقیق شناسایی پیشران های مولد اندیشه پان کردیسم در ارتباط با امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است.روش: این تحقیق از نظر ماهیت و هدف، کاربردی و از نظر نوع روش، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری آن با توجه به رویکرد آینده پژوهی به شکل پنل خبرگان است. شناسایی پیشران های این تحقیق به روش ماتریس متقاطع و با استفاده از نرم افزار میک مک صورت گرفت.یافته ها: یافته های حاصل از این تحقیق نشان داد هفت متغیر: دخالت عوامل بیگانه، فعالیت های شبکه های ماهواره ای کردزبان، توسعه شبکه های مجازی، توسعه نیافتگی، جایگزینی زبان فارسی به جای زبان بومی، رقابت های منطقه ای و تاثیرات کردستان عراق به عنوان متغیرهای کلیدی مستخرجه از نرم افزار میک مک، در قالب سه پیشران اقتصادی، سیاسی و فرهنگی شناسایی گردیدند.نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نیز مبین این مطلب هستند که هر هفت متغیر شناسایی شده توسط نرم افزار میک مک با واقعیت ها و وضعیت پان کردیسم در منطقه منطبق هستند. پرونده مقاله