إنّ الصور البصريّة لها قيمة کبيرة في المشاهد الشعريّة. الصورة الکاريکاتيريّة هي صورة بصريّة تستهدف نقد المجتمع عبر تشويه للصورة الموجودة للواقع وتضخيم عيوبه لکي تهاجم بطريقة غير مباشرة علی الواقع الذي غير قادر علی تلبية متطلبات المجتمع واحتياجاته. لهذا، يعدّ الکاريکاتير من أهمّ وسائل التعبير وأکثرها قوة علی التأثير والنفاذ في ذهن المتلّقي. وبما أنّ الصور الکاريکاتيريّة تبطن عادةً السخرية المريرة اللاذعة، کانت نتيجة هذا المزج المتشابک لوناً بديعاً في الشعر يسمّی السّخرية الکاريکاتيريّة. فالسّخرية الکاريکاتيريّة هي نسج فنيّ مبتكر يجمع الجدّ والفکاهة بطريقةٍ بارعةٍ حيث یختلط الجدّ والفکاهة اختلاطاً يزيل الفواصل بينهما هادفةً إلی دفع النّاس ليصيبوا کبد الحقيقة عبر تصوير إعوجاج الحياة وتضخیمه. فهذا اللون من البيان، يفرض صوراً جديدة بارعة في البنية الشعريّة تتضاعف حاجتنا الماسّة إلی دراسته. وبما أنّ أبا دلامة، الشاعر العبّاسي الشهير، مشهور في المحافل بشاعر السخريّة الکاريکاتيريّة، فهذه الدراسة، معتمدة علی المنهج الوصفيّ-التحليليّ في عرض المادة ونقدها، تهدف إلی إبراز صور السّخرية الکاريکاتيريّة، من خلال أشعار أبي دلامة. وأخيراً وصل البحث إلی أنّ السخرية الکاريکاتيريّة تشكّل خصوصية متفردة لأشعار أبي دلامة. فأصبح هذا النمط، في شعره، إلی جانب الفکاهة والظرف، آليةً دفاعيّةً يستغلّها الشاعر لمواجهة النقائض الاجتماعيّة الموجودة في المجتمع ومحاربة اعواجها ومكافحة سلبياتها حتّی ولو تجاوز الخطوط الحمراء في بعض الأحيان. پرونده مقاله

جلوههای نوآوری مطلع در سرودههای ابونواسابونواس از نامدارترین شاعران نوگرا در عصر عباسی است که در برابر سنت شعرسرایی جاهلی موضعگیری و صفآرایی کرد و سرودن شعر به سبک و شیوة پیشینیان را بیحاصل و بیهوده دید. وجه تمایز ابونواس از همنوعانش در این عرصه، نه فقط توجّه شاعر به مضمونهای جدید و در افکندن طرحی نو در ساختمان ایستا و کالبد فروهشتة شعر عربی بود؛ بلکه ابونواس با صدای رسا و به شکل کاملاً آشکار با تمام میراث جاهلیت اعلام انزجار و مبارزه کرد. این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، علاوه بر تبیین ابعاد فراخوان این کودتای شعری ابونواس، به تحلیل و بررسی جلوههای نوآوری شاعر در مطلع شعر عربی میپردازد.یافتههای پژوهش نشان میدهد که ابونواس در مقدمههای طللی، گاه به ترک آغاز شعر به این سبک و اسلوب جاهلی دعوت میکرد و پیروانش را به وصف مجالس شراب فرا میخواند، گاه نیز نام مکانهایی که در شعر جاهلی به وفور مورد استفاده قرار میگرفت را کنایهوار ذکر میکرد و از دیگر شاعران که این شیوة کهن شعرسرایی را کنار بگذارند و گاهی دیگر به به مقایسه و موازنه حیات جاهلی و زندگی مرّفه در عصر عباسی میپردازد و رفاه و راحتی موجود در این زندگی را بر میشمارد. شاعر در مقدمههای غزل بیشتر آرایههای ادبی را در تصاویر شعری خود وارد میکرد تا معانی را عمیقتر به مخاطب برساند. در مقدمههایی نیز که به توصیف کجاوة معشوق پرداخته میشد؛ شاعر الگوی ویژة خود را پی گرفت و به توصیف سفر خود و ماجراها و رویدادهای شخصیاش پرداخت.کلید واژگان: عصر عباسی، شعر، نوآوری مطلع، ابونواس. پرونده مقاله