مضمون آفرینی، ایجاد و یا کشف رابطه و پیوند تازه میان امری ذهنی با عینی است که در ظاهر هیچ پیوندی میان آن‌ها نیست. مضمون و آفرینش مضمون، از عناصر اصلی سبک هندی است. سبک هندی به دلیل ظرفیت‌های زبانی و کاربردهای هنری که دارد، تلاش می‌کند تا پیوندی معنایی را میان یک امر ذهنی و عینی ایجاد کند و قصیده را از ابتذال جدا سازد؛ در این سبک، شاعر چاره‌ای جز آفرینش هنری و جلوگیری از تکرار را ندارد. مضمون از میانۀ قرن دهم به عنوان یک اصطلاح فنی شاخص در شعر فارسی شناخته شده و به کار رفته است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی، ضمن روش ن ساختن چیستی مضمون و مضمون سازی، شگردهای مضمون آفرینی را در قصاید مدحی ظهوری ترشیزی مورد بررسی قرار می‌دهد. کوشش ظهوری در قصاید مدحی همواره بر آن بوده تا ضمن کشف و ایجاد ارتباط تازه میان پدیدارها در طول بیت در محور هم نشینی واژگان، یکی از واژه ها ی طرفین اصلی صور خیال را که اغلب اضافۀ تشبیهی و استعارۀ مکنیّه از نوع تشخیص است؛ به عنوان رکن مضمون سازی، قرارداده و از این طریق شبکۀ مضامین و خوشه های خیال خود را بیافریند. پرونده مقاله

بررسی شعر از آغاز تا روزگار ما اغلب در دو محور موسیقی زبان و شیوۀ ارائۀ مطلب در شعر یعنی تخیلِ شاعر صورت گرفته است. تخیل از مهم‌ترین عناصر شعر به شمار می‌آید که حاصل آن صور خیال است. از میان انواع صور خیال، استعاره مهم‌ترین بحث بلاغت است که در این جستار، نوع پنهان آن یعنی استعارۀ بالکنایه یا مکنیه در قصاید ظهوری ترشیزی که یکی از پیشگامان سبک هندی است و تذکره‌نویسان و حتی شاعران و ادیبان هم‌عصر شاعر به برتری او در طرز تازه (سبک هندی) خستو شده‌اند، از زاویۀ تنوع موضوعی و تأثیر آن در سبک‌سازی قصاید وی مورد بررسی قرار گرفته است. سبک ادبی ظهوری تا اندازۀ زیادی مرهون نگاه استعاری او به واژگان کلام است. آگاهی شاعر به ارزش‌های معنوی و عاطفی واژه‌ها که بر اساس روحیه و احساسش صورت می‌گیرد، به ظهور هنری زنده و پویا منجر شده است. در شعر ظهوری، آنچه واژه‌ها را به هم پیوند زده و در کنار هم گرد آورده است، نه وزن بلکه تشخصی است که به واسطۀ استعارۀ مکنیه و تشخیص به کلمات اعطا شده است.

پرونده مقاله