پیوند مضمون و مضمون آفرینی با ساختار بلاغی در قصاید مدحی ظهوری ترشیزی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

فرج‌اله فکوری ¹ , محمد علی گذشتی ² , علی ‌اصغر باباسالار ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/17 تاریخ پذیرش : 1399/12/06 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: عناصر خیال, مضمون, قصاید مدحی, مضمون سازی, ظهوری ترشیزی,

چکیده مقاله :

مضمون آفرینی، ایجاد و یا کشف رابطه و پیوند تازه میان امری ذهنی با عینی است که در ظاهر هیچ پیوندی میان آن‌ها نیست. مضمون و آفرینش مضمون، از عناصر اصلی سبک هندی است. سبک هندی به دلیل ظرفیت‌های زبانی و کاربردهای هنری که دارد، تلاش می‌کند تا پیوندی معنایی را میان یک امر ذهنی و عینی ایجاد کند و قصیده را از ابتذال جدا سازد؛ در این سبک، شاعر چاره‌ای جز آفرینش هنری و جلوگیری از تکرار را ندارد. مضمون از میانۀ قرن دهم به عنوان یک اصطلاح فنی شاخص در شعر فارسی شناخته شده و به کار رفته است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی، ضمن روش ن ساختن چیستی مضمون و مضمون سازی، شگردهای مضمون آفرینی را در قصاید مدحی ظهوری ترشیزی مورد بررسی قرار می‌دهد. کوشش ظهوری در قصاید مدحی همواره بر آن بوده تا ضمن کشف و ایجاد ارتباط تازه میان پدیدارها در طول بیت در محور هم نشینی واژگان، یکی از واژه ها ی طرفین اصلی صور خیال را که اغلب اضافۀ تشبیهی و استعارۀ مکنیّه از نوع تشخیص است؛ به عنوان رکن مضمون سازی، قرارداده و از این طریق شبکۀ مضامین و خوشه های خیال خود را بیافریند.

چکیده انگلیسی:

Thematic creation is the creation or discovery of a new relationship and connection between a mental thing and an objective thing, which apparently has no connection. The "theme" and the creation of the theme are the main elements of the Indian style. This  style, due to its linguistic capacities and artistic applications, tries to create a semantic connection between a subjective and an objective thing and separate the ode from vulgarity; In this style, the poet has no choice but to create art and prevent repetition. The theme has been known and used as a prominent technical term in Persian poetry since the middle of the tenth century. The present study, with a descriptive-analytical method, while clarifying the nature of the theme and thematicization, examines the thematic-creation techniques in Tarshizi's emergent euologies. An emerging effort in praise poems has always been to discover and create a new connection between phenomena along the verse in the axis of vocabulary, one of the words as one of the main aspects of imagery and often has the additional role of synecdoche as a pillar of thematization, in order to create a network of themes and clusters of imagination.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

اوحدی، تقی‌الدّین محمد (1389) عرفات العاشقین و عرصات العارفین، با تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد و نظارت علمی محمد قهرمان، تهران: میراث مکتوب.

بیدل، میرزا عبدالقادر (1389) دیوان، به کوشش علیرضا قزوه، تهران: انتشارات تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.

تبریزی، صائب (1366) دیوان، تصحیح، محمد قهرمان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

خان‌آرزو، سراج‌الدین (1381) عطیة کبری و موهبت عظمی، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.

خان‌بهادر، سید‌محمد صدیق حسن (1386) تذکرة شمع انجمن، تصحیح و تعلیقات محمدکاظم کهدویی، یزد: دانشگاه یزد.

خرمشاهی، بهاءالدین (1373) حافظ‌نامه، جلد1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

شاهنوازخان، میرعبدالرزاق صمصام‌الوله (1388) بهارستان سخن، تصحیح و تعلیق از عبدالمحمد آیتی و حکیمه دست رنجی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

شمیسا، سیروس (1377) فرهنگ انتشارات ادبیات فارسی، جلد1، تهران: انتشارات فردوسی.

شمیسا، سیروس (1380) سبک‌شناسی شعر، تهران: انتشارات فردوسی.

شمیسا، سیروس (1381) بیان، تهران: انتشارات فردوسی.

صفا، ذبیح‌الله (1366) تاریخ ادبیات، جلد4، تهران: انتشارات فردوسی.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (1390) دیوان، تصحیح و تحقیق، علی اصغر باباسالار، تهران: انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (1394) ساقی‌نامه، مقدمه و تصحیح و تعلیقات علی اصغر باباسالار و سیده پرنیان دریاباری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (بدون راقم) کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ گلپایگانی، شمارۀ 13/9.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (کتابت 1070) کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ سلطنتی (موزۀ کاخ گلستان)، شمارۀ 411.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (کتابت 1077) کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شمارۀ 4700.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (کتابت قرن 11) کلیات، نسخۀ خطی، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شمارۀ 4701.

کاشانی، میر تقی‌الدّین (1393) خلاصة الأشعار و زبدة الأفکار، بخش خراسان، تصحیح عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنموی، تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.

لودی، شیرعلی خان (1377) تذکرۀ مرآت الخیال، به اهتمام حمید حسنی با همکاری بهروز صفرزاده، تهران: روزنه.

نهاوندی، عبدالباقی (1381) مآثر رحیمی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

نیشابوری، نظیری (1379) دیوان، تصحیح و تعلیقات محمدرضا طاهری، تهران: انتشارات رهام.

مقالات

حاجیان، خدیجه. (1396). تأملی زبانی در مضمون و شگردهای مضمون‌سازی در شعر فارسی، جستارهای زبانی، 8(2)، 249-275.

دیانت‌خواه، مریم، رادفر، ابوالقاسم. (1398). نقش احجار کریمه در مضمون‌سازی شعر شاعران سبک خراسانی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(39)، 99-124.

وحیدیان کامیار، تقی .(1385). مضمون‌آفرینی و نکته‌پردازی در غزل. شعر، 13(46)، 45-47.

پایان‌نامه

فکوری، فرج‌اله (1397) قصاید، مقدمه، تصحیح و تعلیقات، رسالۀ دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

Books

Bidel, Mirza Abdul Qadir (2009) Divan, by Alireza Qazouh, Tehran: Cooperative Publications of Entrepreneurs of Culture and Art.

Kashani, Mir Taqi-al-Din (2013) Summary of Poems and zubda al-afkar, Khorasan section, edited by Abdul Ali Adib Borumand and Mohammad Hossein Nasiri Kohnamoi, Tehran: Written Heritage Research Center.

Khan Bahadur, Seyyed Mohammad Sediq Hassan (2006) Tazkira Shama Anjuman, corrections and annotations by Mohammad Kazem Kahdooi, Yazd: Yazd University.

Khanarzo, Sirajuddin (2002) Atiya Kobri and Mohabat Azami, corrected by Siros Shamisa, Tehran: Ferdous.

Khorramshahi, Bahauddin (1994) Hafez Nameh, Volume 1, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Lodi, Shir Ali Khan (1998) Marat Al-Khiyal Tadzker, by Hamid Hosni in collaboration with Behrouz Safarzadeh, Tehran: Rozana.

Nahavandi, Abdul Baghi (2011) Rahimi's Works, under the care of Abdul Hossein Navaei, Tehran: Association of Cultural Artifacts and Treasures.

Neishabouri, Naziri (2000) Diwan, corrections and annotations of Mohammad Reza Taheri, Tehran: Reham Publications.

Ohadi, Taghiuddin Mohammad (2009) Arafat al-Ashqin and Arsat al-Arifin, edited by Zabihullah Sahibkari and Amina Fakhr Ahmad and supervised by Mohammad Kahraman, Tehran: Heritage.

Safa, Zabihullah (1987) History of Literature, Volume 4, Tehran: Ferdowsi Publications.

Shahnawaz Khan, Mir Abd al-Razzaq Samsam al-Woleh (2008) Baharestan Sokhn, corrected and suspended by Abdul Mohammad Aiti and Hakimeh Dast Ranji, Tehran: Association of Cultural Heritage and Cultural Heritage.

Shamisa, Siros (1998) Dictionary of Persian Literature Publications, Volume 1, Tehran: Ferdowsi Publications.

Shamisa, Siros (2001) Poetry Stylology, Tehran: Ferdowsi Publications.

Shamisa, Siros (2011) Bayan, Tehran: Ferdowsi Publications.

Tabrizi, Saeb (1366) Diwan, Sahih, Mohammad Kahraman, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Zohouri Tarshizi, Nooruddin Mohammad (1070 edition) Koliat, Royal Library manuscript (Golestan Palace Museum), No. 411.

Zohouri Tarshizi, Nooruddin Mohammad (1077 edition) Koliat, Manuscript of Astan Quds Razavi Library, No. 4700.

Zohouri Tarshizi, Nooruddin Mohammad (without number) Koliat, Golpayegani Library manuscript, number 9/13.

Zohouri Tarshizi, Nooruddin Muhammad (11th century script) Koliat, manuscript, Astan Quds Razavi Library, No. 4701.

Zohouri Tarshizi, Nouruddin Mohammad (2014) Saqinameh, introduction, corrections and notes by Ali Asghar Babasalar and Seyida Parnian Daryabari, Tehran: University of Tehran Press.

Zohouri Tarshizi, Nuruddin Mohammad (2013) Diwan, proofreading and research, Ali Asghar Babasalar, Tehran: Publications of the Library, Museum and Documents Center of the Islamic Council.

Articles

Dianatkhah, M., Radfar, A. (2019). The Role of the Crimean Prince in the Content-making of Poetry of Khorasani Style Poets. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(39), 99-124.

Hajiyan, K. (2017). Linguistic Thinking on Theme and Theme making Techniques in the Persian poetry. LRR, 8(2) :249-275 .

Vahidian Kamiyar, T. (2005). Thematic Creation and Commenting in Ghazal. Poetry, 13(46), 45-47.

Thesis

Fakuri, Faraj Elah (2017) Poems,Introduction, Correction and Notes, doctoral thesis of Islamic Azad University, central Tehran branch.