مکان‎های ناپایدار شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرم‎آباد)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

سعید امان پور ¹ , محمدعلی فیروزی ² , محمد حسین شاکرمی ³

1 - (عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
2 - (عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
3 - (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/07/08 تاریخ پذیرش : 1397/09/19 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: زلزله, آسیب پذیری, بافت فرسوده, ناپایداری, خرم‎آباد,

چکیده مقاله :

کشور ایران به دلیل قرار گیری روی کمربند زلزله‌خیز جهان به طور مکرر با زلزله مواجه می‎شود. به تبع شهر خرم‎آباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به وجود گسلهای اصلی و فعال در منطقه در پهنه خطر زلزله خیزی بالا قرار گرفته است. بافت قدیم شهر خرم‎آباد نیز بر اثر قدمت بناها، فرسودگی بافت و دسترسی نامناسب و عرض کم معابر، ضعف زیرساخت‎ها، به عرصه‎های آسیب پذیر در برابر حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساخت تبدیل شده است.هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل عناصر تأثیرگذار بر میزان ناپایداری بافت‎های فرسوده در راستای افزایش ایمنی این بافت‎ها جهت ارتقاء شرایط سکونت و در واقع توسعه پایدار آن بافت‎ها می‎باشد.ماهیت تحقیق، نظری-کاربردی و نوع مطالعه، توصیفی ـ تحلیلی است. از این رو در این پژوهش، میزان آسیب پذیری و ناپایداری بافت فرسوده شهر خرم‎آباد در مقابل زلزله بررسی شده است و با دیدگاه کل نگر شاخص‎های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، خدمات اضطراری، درجه زلزله خیزی و... بررسی و با مدل AHP میزان ناپایداری شاخص‎های مذکور اولویت‌بندی و تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان می‎دهد که در اکثر شاخص‎های مورد بررسی بویژه در زمینه شاخص‎های کالبدی مانند؛ سطح اشغال، اندازه قطعات، مصالح ساختمانی، قدمت ابنیه، وضعیت دسترسی، دسترسی به خدمات اضطراری و... بافت فرسوده شهر خرم‎آباد آسیب پذیر بوده و ناپایدار می‎باشد و کارایی لازم را در مقابل بحران احتمالی ندارد.

چکیده انگلیسی:

 Iran is frequently faced with earthquakes due to its location on the earthquake-prone belt of the world. Consequently, the city of Khorramabad is no exception to this rule and due to the existence of major and active faults in the region is in the high seismic hazard zone. Lack of roads, weak infrastructure, has changed the areas vulnerable to natural and man-made accidents.The main objective of this study was to investigate and analyze the elements influencing the rate of instability of worn-out tissues in order to increase the safety of the tissues to enhance the conditions of residence and its sustainable development. The nature of research is theoretical-applied and the type of study is a descriptive-analytical one. Therefore, in this study, the degree of vulnerability and instability of the worn-out tissue of Khorramabad against earthquakes has been investigated and with a holistic view of social, economic, physical indicators, emergency services, and seismicity. The AHP model has been used and the degree of instability of these indicators has been prioritized and analyzed. The results show that in most of the studied indicators, especially in the field of physical indicators such as occupancy level, part size, building materials, building age, access status, access to emergency services, the worn-out tissue of Khorramabad is vulnerable and unstable and does not have the necessary efficiency against a possible crisis.

منابع و مأخذ:

 

• احدنژاد روشتی، م .1389. ارزیابی آسیب پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله نمونه موردی: شهر زنجان، فصلنامه مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه ای، 2(7): 90-71


• اذانی، م، .1381.وسعه پایدار شهری (شهر اصفهان)، رساله دکتری، دانشگاه اصفهان،249 صفحه.


• امیدعلی،ا.1388.بهسازی بافتهای فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (نمونه موردی: محله صوفیان شهر بروجرد) پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه هنر اصفهان،235 صفحه.


• تقوایی،م،کیومرثی،‎ح.1392.کاربرد تکنیک‎ها و مدل‎ها در برنامه‎ریزی و مدیریت توریسم،نشر معظمی،چاپ اول،اصفهان،216 صفحه.


• تیزدل، ا،تنر،ا،تیم،ه .1379. ارزیابی مجدد کیفیت محله‎های تاریخی شهر،ترجمه خادمی،ح، مجله هفت شهر (2):29-6.


• داوود پور، ز؛نیک نیا، م.139.بهسازی و نوسازی بافت‎های فرسوده راهبردی به سوی ابعاد کالبدی توسعه پایدار(نمونه موردی کوی سجادیه)مجله آمایش محیط،(15): 61-31.


• زیاری، ک .1388. مکتب‎ها، نظریه‎ها و مدلهای برنامه و برنامه‎ریزی منطقه‌ای، چاپ سوم، موسسه انتشارات دانشگاه تهران،250صفحه.


• زیاری، ک، داراب خانی، ر .1389. بررسی آسیب پذیری بافتهای شهری در برابر زلزله (مورد مطاله، منطقه 11 شهرداری تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 25(4): 25-48.


• سرور،ه، کاشانی اصل،ا.1395. ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله،فصلنامه آمایش محیط(34)108-78.


• -شیخ الاسلام، ع، کریمی، ب، اقبالی، ر .1388. ارزیابی توسعه پایدار شهری کلان شهر شیراز، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، (2):51-31.


• ضرابی، ا، بابانسب،ر، علیزاده اصل،ج، بریانیان،س. 1392. توسعه پایدار شهری، چارچوب و پیش نویس‎های ارزیابی محیط زیست، چاپ اول، انتشارات علم آفرین، اصفهان،‎362صفحه.


• طرح نوسازی و بهسازی بافت فرسوده شهر خرم‎آباد.1390. مهندسین مشاور بهاوند مهراز، اداره کل راه و شهرسازی لرستان،387 صفحه.


• عبدالهی، م .1382. مدیریت بحران در نواحی شهری(زلزله وسیل) انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، تهران،‎136 صفحه.


• فلاحی، ع، خدابنده لو، آ .1390. برنامه‎ریزی مقابله با زلزله در مجموعه‎های مسکونی شهری نمونه مطالعاتی: فاز یک شهرک اکباتان، فصلنامه معماری و شهرساز (8) 121-103.


• قاسمی، ی،دیو سالار،ا، شکری فیروزجاه،پ، کشاورز م.1397. شاخص‌های استراتژی توسعه شهری و پهنه‎های فرسوده شهر‎های میانی استان مازندران، فصلنامه آمایش محیط(40)234-205.


• کامران، ح، حسینی،‎ا، پریزادی، ط، .1390. تحلیل ساختارهای شهریار و راهبردهای پدافند غیر عامل، فصلنامه جغرافیا (فصلنامه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران) 90(30)37-5.


• کرمی، م.1391.ارزیابی خطر زلزله و آسیب پذیری شهرها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی: شهر تبریز، رساله دوره دکتری، دانشگاه تبریز،245 صفحه.


• کلانتری،خ.1391. مدل‎های کمی در برنامه‎ریزی شهری، نشر فرهنگ صبا،356 صفحه.


• ملکی، س.1390.در آمدی بر توسعه پایدار شهری، چاپ اول، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز،432 صفحه.


• هجرتی، ع، رفیعیان، م.1385. بررسی تطبیق سیاست­های پیشگیری کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیر مترقبه،دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیر مترقبه طبیعی،1595 صفحه.


• Alessandro G, Gordana D, Laurel H, Jelena K.2018. Think globally, act locally: Implementing the sustainable development goals in Montenegro, Environmental Science and Policy 84 (2018) 159–169.


• Barbara L,. 2014 . Multicultural approaches to disaster and cultural resilience. How to consider them to improve disaster management and prevention: the Italian case of two earthquakes, Science Direct, Procedia Economics and Finance 18(2014) 151 – 156.


• R, Baiquni. M, Sartohadi, J. and. Rijanta, R. 2012. Urban Vulnerability in Bantul District, Indonesia—Towards Safer and Sustainable Development, 4, 2022-2037.


• Giovanni I,Mario A. R, Triassi. M, Giuseppe ,C,Teresa .M, Liberatina .C.2018. Use of the AHP methodology in system dynamics: Modelling and simulation for health technology assessments to determin the correct prosthesis choice for hernia diseases, Mathematical Biosciences 299 (2018) 19–27.


• I, Stefania. V, Strigaro. D, Mattavelli. M, Mattia De A, Mugnano. S, Mario Boffi. 2016. A GIS-based approach to identify the spatial variability of social vulnerability to seismic hazard in Italy, Applied Geography, Volume 74, September 2016, Pages 12–22.


• Lixiong Liu Yanliu Lin, Wang. S .2015. urban design for post-earthquake reconstruction: A case study of Wenchuan County, China, Habitat International 41 (2014) 290-299.


• Li-YinShena. OchoaaMona. J, N. Zhanga. S.2011. he application of urban sustainability indicators – A comparison between various practices, Habitat International, Volume 35, Issue 1, January 2011, Pages 17-29.


• Parés. M. 2013. Urban Geography and the Production of Socio-Environmental Inequalities, International Journal of Geosciences, 2013, 4, 44-52.


• Z و Xiang L,. 2016. Regional risk assessment for urban major hazards based on GIS geoprocessing to improve public safety, Safety Science 87( 2016) 18–24.


• Moe , Tun lin and Pathranakul , P. 2006. An Integrated Approach to Natural Disaster prevention and management, vole 15 ,No3, Emerald Group Publishing limited.


• Saaty,T. L .2008. Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors-The Analytic Hierarchy/Network Process,Vol102.


• Smith, k .1969.,Environmental Hazards, second Edition, Routledge, London and New York.