بررسی ویژگی‌های مورفولوژیک، درصد و عملکرد اسانس گیاه داروییThymus kotschyanus Boiss. در تراکم‌های مختلف، تحت شرایط دیم پنج استان کشور
محورهای موضوعی : گیاهان داروییمحمد حسین لباسچی 1 , ابراهیم شریفی عاشورآبادی 2 , مریم مکی زاده 3 , امیر حسین طالب پور 4 , خلیل کریم زاده اصل 5
1 - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور،سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ،تهران ایران.
2 - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور،سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 - کارشناس پزوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
4 - کارشناس پزوهشی بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.
5 - عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در این تحقیق به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss.) در شرایط دیم، آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در پنج منطقة دیم کشور طی دو سال اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تراکم (8، 6 و 4 بوته در مترمربع)، زمان (سال اول و دوم پس از کشت) و مکان (آذربایجان‌شرقی، کردستان، کرمانشاه، گیلان و تهران) بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع، قطر تاج پوشش، عملکرد ماده خشک اندام هوایی، بازده اسانس و عملکرد اسانس در مرحله گلدهی کامل بود. نتایج تجزیه واریانس اثر تراکم، مکان و زمان بر کلیه صفات نشان‌دهندة اثر معنی‌دار این عوامل و اثر متقابل آنها بود. براساس نتایج اثر متقابل تراکم در مکان بیشترین عملکرد مادة خشک (1289 کیلوگرم در هکتار) در تهران و در تراکم 8 بوته در متر مربع بدست آمد. بالاترین درصد اسانس (31/2 درصد) در کردستان در تراکم 6 بوته در مترمربع و بدون تفاوت معنی‌دار با تراکم 4 بوته در مترمربع مشاهده شد. بیشترین عملکرد اسانس در دماوند، گیلان و کرمانشاه در تراکم 8 بوته در متر مربع به‌ترتیب با 53/24، 76/24 و 87/23 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. عملکرد مادة خشک و عملکرد اسانس سرشاخه‌های آویشن کوهی در سال دوم به‌مراتب بیشتر از سال اول بود و درصد اسانس نیز در سال دوم حدود 30 درصد افزایش نشان داد. افزایش مقادیر صفات کمی و کیفی در سال دوم آزمایش نشان از سازگاری این گونة با ارزش در مناطق مختلف دیم کشور است و استان‌های گیلان، تهران و کردستان می‌توانند به‌عنوان مناطق مستعد کشت و تولید این گونة با ارزش معرفی گردند.
In order to find the plant density effects on quality and quantity yield of Thymus under dry farming conditions, a field experiment was performed in a randomized block design with three replications in five different dry farming regions of the country during 2 years. The experimental treatments were including plant density (4, 6 and 8 plant/m2), year (1 and 2 years after planting) and location (Azerbaijan e Sharghi, Kourdestan, Kermanshah, Guilan and Tehran). The measured traits comprised of plant height, canopy diameter, dry matter of aerial parts, essential oil yield and content, which were assessed during full flowering time. Analysis of variance of density, location and year showed significant main effects and interactions on all studied traits. Based on the results of density × location, the highest (1289 kg/h) dry matter yield was achieved in the samples of Tehran location at 8 plant/m2 density. The highest essential oil content (2.31%) was obtained in samples from Kurdistan at 6 plant/m2 density, although there was no significant difference between 6 and 4 plant/m2 density. The highest essential oil yield, 24.53, 24.76 and 23.87 kg/h, were obtained in Damavand, Guilan and Kermanshah at 8 plant/m2 density, respectively. The yield of dry matter and essential oil of aerial parts of Thymus in the second year were more that those of the first year, also, the content of essential oil in the second year were increased 30%. Enhancement of quality and quantity values of traits in the second year show high adaptation of this valuable specie under different dry farming conditions of the country, and Guilan, Tehran and Kurdistan could be introduced as prone regions for cultivation of this highly valuable medicinal plant.
