شگردهای مشترک در اشعار سبک هندی و کاریکلماتور در ایجاد مفاهیم طنزگونه

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

لیلا محمدنژاد کلکناری ¹ , حسین پارسایی ² , حسام ضیایی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/10/07 تاریخ پذیرش : 1404/06/31 تاریخ انتشار : 1404/06/13

کلید واژه: کاریکلماتور, طنز, سبک هندی, بازی‌های زبانی, صنایع ادبی.,

چکیده مقاله :

کاریکلماتور یکی از جریان‌های نوظهور ادبیات معاصر است که از زیرمجموعه‌های طنز و مطایبه به شمار می‌رود. پیروان این جریان برای ایجاد فضاهای طنزآمیز، از بازی‌های زبانی به مثابه شگردی ویژه بهره می‌برند. عده‌ای پیشینة کاریکلماتور را به ادبیات غرب ارتباط داده‌اند و رواج جملات کوتاه طنزآمیز در روزنامه‌ها و مجلات عصر پهلوی دوم، این استدلال را تقویت کرد. اگر ویژگی‌ها و شگردهای ساخت کاریکلماتور را تحلیل کنیم، می‌توان این احتمال را مطرح کرد که ریشۀ آن را شاید بتوان در متون تعلیمی و عرفانی و اشعار سبک هندی جست. ما در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی شگردهای مشترک ساخت طنز را در اشعار سبک هندی و کاریکلماتور یافتیم و نشان دادیم که این شاعران و نویسندگان چگونه از این شگردها برای فضاسازی طنزآمیز بهره برده‌اند. پس از تحلیل نمونه‌ها به این نتیجه دست یافتیم که از صنایعی چون ایهام، کنایه، حسن تعلیل، اغراق و متناقض‌نما برای رسیدن به این هدف استفاده کرده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Karikalamator is one of the emerging currents of contemporary literature; which is one of the subcategories of humor and comparison. Followers of this trend use language games as a special trick to create humorous atmospheres. Some people have related the background of Karikalamator to western literature. The prevalence of short humorous sentences in newspapers and magazines of the second Pahlavi era strengthened this argument. If we analyze the characteristics and methods of making Karikalamator; this possibility can be raised; the root of which can be found in educational and mystical texts and Indian style poems. In this article, we found the common techniques of making humor in Hindi style poems and caricature. And we showed how these poets and writers have used these tricks to create a humorous atmosphere. After analyzing the samples, we came to the conclusion that they have used techniques such as ambiguity, irony, good explanation, exaggeration, and paradox to achieve this goal.

منابع و مأخذ:

اکسیر، اکبر (1387). نیم‌نگاهی به مجموعه طرح و کاریکلماتور ماه نگران زمین است. روزنامۀ اطلاعات. 83، شمارۀ 24314.
آرین‌پور، یحیی (1375). از صبا تا نیما. تهران: زوار.
آزادیخواه، محمدعلی (1390). خوشمزه‌ترین میوۀ درخت. تهران: آموت.
آملی، طالب (1346). کلیات اشعار طالب آملی. تصحیح طاهری شهاب. تهران: کتابخانه سنایی.
بهرام‌پورعمران، احمدرضا (1397). رفتنت برایم آمد نداشت. تهران: مروارید.
بیدل، میرزاعبدالقادر (1341). کلیات بیدل. پوهنی: مطبعه اسد.
تبریزی، صائب (1384). دیوان صائب تبریزی. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
تنها، امیر (1390). کاریکلماتور بالای 18 سال. تهران: افرا.
حسینی، سیدحسن (1387). بیدل، سپهری، سبک هندی. تهران: سروش.
الحموی، ابوبکر علی (1304). خزانه الدب و غایه الارب. قاهره: المطبعه الخیریه.
راستگو، سیدمحمد (1368). خلاف‌آمد. کیهان فرهنگی. 6 (9)، 29-33.
سادات‌اشکوری، کاظم (1378). یادی از پرویز شاپور، تلاشی برای راهیابی به دنیای طنز. ماهنامۀ آزما. 5، 56-55.
سلیم تهرانی، محمدقلی (1349). دیوان کامل سلیم تهرانی. تصحیح رحیم رضا. تهران: ابن سینا.
شاپور، پرویز (1386). قلبم را با قلبت میزان می‌کنم. تهران: مروارید.
شمیسا، سیروس (1381). نگاهی تازه به بدیع. تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله (1382). تاریخ ادبیات ایران. ج. 5. تهران: فردوس.
طالبیان، یحیی؛ تسلیم‌جهرمی، فاطمه (1391). کاریکلماتور در گستره ادبیات فارسی. تهران: فصل پنجم.
علی‌خان، سراج‌الدین (1383). تذکرۀ مجمع‌النفایس. به کوشش زیب‌النسا علی‌خان. اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
فتوحی، محمود (1379). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
کرهانی‌شیرازی، روح‌الله (1395). نان گرسنه. تهران: ماه باران.
کشمیری، غنی (1362). دیوان غنی کشمیری. به کوشش احمد کرمی. تهران: پارت.
کلیم کاشانی، ابوطالب (1336). دیوان کلیم کاشانی. تصحیح پرتو بیضایی. تهران: خیام.
کهنمویی‌پور، ژاله و دیگران (1381). فرهنگ توصیفی نقد ادبی. تهران: دانشگاه تهران.
گلچین معانی، احمد (1369). کاروان هند. ج. 1. مشهد: آستان قدس رضوی.
گلکار، عباس (1398). قفس خالی پر از آزادی است. تهران: نیلوفر.
گل‌هاشم، سهراب (1395). قلم کم‌حرف. تهران: افراز.
مخلص کاشانی، میرزامحمد (1379). دیوان مخلص کاشانی. تصحیح حسن عاطفی. تهران: میراث مکتوب.
نصرآبادی، میرزامحمدطاهر (1317). تذکرۀ نصرآبادی. تهران: ارمغان.
واعظ کاشفی سبزواری، کمال‌الدین حسین (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. ویرایش میرجلال‌الدین کزازی. تهران: مرکز.
وحیدیان کامیار، تقی (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی. تهران: نیل.
همایی، جلال الدین (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.