بررسی تأثیرپذیری سعدی از قرآن‌کریم و نهج‌البلاغه در تعالیم مربوط به عشق و محبت

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

بتول فخراسلام ¹ (استادیاروعضوهیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور- ایران)
رضا موسی آبادی ² (دانشجوی دکترای تخصصی زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور- ایران)

تاریخ دریافت : 1397/11/10 تاریخ پذیرش : 1398/04/05 تاریخ انتشار : 1398/05/15

کلید واژه: عشق, قرآن, سعدی, نهج‌البلاغه, محبت,

چکیده مقاله :

بی‌تردید عشق و محبّت، چه زمینی و چه آسمانی همواره هستة مرکزی اندیشة شاعران، نویسندگان، عرفا و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است، امّا نوع پرداخت و نحوة بیان در آن‌ها یکسان نیست. سعدی نیز به عنوان خداوندگار مسلّمِ غزل عاشقانه و برجسته‌ترین شاعر در حوزة ادبیّات تعلیمی زبان فارسی، بسیاری از مضامین اخلاقی مربوط به عشق و محبّت را در متعالی‌ترین حالت خویش در کلیّات سعدی با تأثیرپذیری از آموزه‌های دینی معرّفی نموده است.این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیرپذیری سعدی از آموزه‌های قرآن‌کریم و نهج‌البلاغه در تعالیم مربوط به عشق و محبت بپردازد. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش آن است که سعدی عشق زمینی و آسمانی را توأمان دارد و به جایگاهی می‌رسد که این دو به وحدت رسیده و در نهایت راه وصول به حقیقت می‌شوند. عشق در کلام سعدی از عشق به انسان فراتر رفته به تمام کائنات تسرّی پیدا می‌کند و سرانجام به عشق الهی منجر می‌گردد. هم‌چنین سعدی با الهام گرفتن از آموزه‌های دینی، از مفهوم عشق و محبت برای دستیابی به فضایل اخلاقی نیز بسیار بهره برده است.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly, love and affection, whether terrestrial or heavenly, have always been the core of the thoughts of poets, writers, mystics and scholars throughout history, but the type of payment and the way in which they are expressed are not the same. As the sovereign Lord of the romantic ghaza and the most prominent poet in the field of Persian language teaching literature, Sa'di has also embraced many moral themes related to love and affection in his most transcendental sense in the totality of Sadi through the influence of religious, eye-catching doctrines. This research seeks to investigate Sa'di's influence on the teachings of the Holy Qur'an and the Nahj al-Balaghah in the teachings of love and affection with a descriptive-analytical method. One of the most important findings of this research is that Sa'di has a coherent earthly and heavenly love, and it arrives at the position that the two have reached unity and ultimately become the way to reach the truth. Love in Sa'di's words goes beyond the love of man to all the universes and ultimately leads to divine love. Similarly, Sa'di has also benefited from the concept of love and affection for the achievement of moral virtues by inspiring religious teachings.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم

2. امام علیَ بن ابیطالب، (1384)، نهج‌البلاغه، محمَد دشتی(مترجم)، تهران: انتشارات الهادی.

3. ابوعلی عثمانی، (1388)، ترجمة رسالة قشیریه، بدیع‌الزمان فروزانفر (مصحح)، تهران: انتشارات علمی.

4. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1380)، دفترعقل و آیت عشق، تهران: طرح نو.

5. انصاری لاری، محمدابراهیم، (1383)، «عشق سعدی»، دفترهفتم، مجموعه مقالات سعدی‌شناسی، گردآوری کوروش کمالی­سروستانی، شیراز: بنیاد فارسی‌شناسی، صص14-9.

6. ترابی، علی اکبر، (1385)، جامعه شناسی و ادبیات، تهران: قطره.

7. حافظ، شمس‌الدین محمّد،(1380)، دیوان حافظ، محمدقزوینی و قاسم غنی(مصحح)، تهران: اقبال.

8. خمینی(ره)، روح‌الله، (1372)، فرهنگ دیوان اشعار امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

9. دامادی، سیَدمحمَد، (1379)، شرح عشق وعاشقی هم عشق گفت، تهران: نشر دانا.

10.. دشتی، علی، (1338)، در قلمرو سعدی، تهران: کیهان.

11. دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

12. رزمجو، حسین، (1382)، نقد و نظری برشعرگذشتة فارسی از دیدگاه اخلاق اسلامی، مشهد: دانشگاه فردوسی.

13. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1379)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

14. ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن، (1368)، انیس‌التائبین، علی فاضل(مصحح)، تهران: چاپخانة طهوری.

15. سجَادی، سیَدجعفر، (1354)، فرهنگ لغات واصطلاحات وتعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانة طهوری.

16. سعدی، مصلح بن عبداللَه، (1369)، کلیَات سعدی، محمَدعلی فروغی (مصحح)، تهران: امیرکبیر.

17. عطارنیشابوری، فریدالدین محمد، (1365)، منطق الطیر، سیدصادق گوهرین(مصحح)، تهران: علمی.

18. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، (1362)، اصول کافی، علی‌اکبرغفاری(محقق)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

19. مرتضوی، منوچهر، (1334)، «عشق از نظر مولانا»، مجلّةدانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز، دوره7، شماره33، صص80-67.

20. معین، محمَد، (1371)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

21. مولوی، جلال‌الدین محمّد، (1387)، مثنوی معنوی،  محمد استعلامی(مصحح)، تهران: سخن.

22. میرقادری، سیدفضل‌الله، (1384)، «بررسی تطبیقی ویژگی‌های عشق در شعر حافظ شیرازی و ابن فارض مصری»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره 44، صص184-165.

23. نجم‌رازی، نجم‌الدین دایه، (1352)، رسالة عشق و عقل، تقی تفضلی(مصحح)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

24. -----------------، (1366)، مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی، چاپ سوم.

25. نسفی، عزیزالدَین، (1341)، انسان کامل، ماژیران موله (مصحح)، تهران: چاپخانة تابان.