بررسی میزان سرب، جیوه و کادمیوم در اندام‌های ماهی شیربت (Barbus grypus) و بیاح (Liza abu) بومی رودخانه کارون منطقه اهواز در سال 1389

محورهای موضوعی : علوم و صنایع غذایی

علی قربانی رنجبری ¹ (دکترای حرفه‌ای دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کازرون، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، کازرون، ایران)
نازنین قربانی رنجبری ² (- دکترای حرفه‌ای دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کازرون، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، کازرون، ایران. 2- کارشناسی ارشد شیلات، دانشکده شیلات و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی خرمشهر، خرمشهر، ایران)
زهرا قربانی رنجبری ³ (کارشناسی ارشد شیلات، دانشکده شیلات و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی خرمشهر، خرمشهر، ایران)
محمد حسین مرحمتی زاده ⁴ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کازرون، دانشکده دامپزشکی، استادیار گروه بهداشت مواد غذایی، کازرون، ایران)
پریسا چراغی ⁵ (کارشناسی ارشد شیلات، دانشکده شیلات و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی خرمشهر، خرمشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1391/07/03 تاریخ پذیرش : 1392/06/05 تاریخ انتشار : 1391/12/01

کلید واژه: اهواز, شیربت, بیاح, عناصر سنگین, کارون,

چکیده مقاله :

تجمع فلزات سنگین در بدم ماهیان سبب تخریب بافت‌های نرم و تضعیف سیستم ایمنی شده و از طرف دیگر مصرف ماهیان آلوده عوارض متعددی در انسان ایجاد می‌کند. این بررسی با هدف تعیین میزان سرب، جیوه و کادمیوم در عضله، آبشش و کبد ماهیان شیربت (Barbus grypus)و بیاح (Liza abu) بومی رودخانه کارون منطقه اهواز انجام شد. در مجموع 80 نمونه ماهی شیربت و بیاح در زمستان سال 1389 از رودخانه کارون صید گردید. پس از آماده‌سازی و هضم شیمیایی نمونه‌های ماهی، جهت سنجش فلزات سنگین از روش اسپکتوفتومتری استفاده شد. طبق نتایج مطالعه، غلظت سرب در اندام‌های هر دو گونه ماهی نسبت به سایر عناصر بیشتر بود. همچنین غلظت عناصر سنگین در آبشش بیشتر از کبد و عضلات تعیین گردید. در ماهی شیربت میزان غلظت عناصر سنگین در نمونه‌های آبشش و کبد اختلاف معنی‌داری (05/0>p) داشت. در حالی که این اختلاف در ماهی بیاح معنی‌داری نبود. به طور کلی، آلودگی به فلزات سنگین در ماهی شیربت به‌ صورت معنی‌داری (05/0>p) بالاتر از ماهی بیاح بود.

چکیده انگلیسی:

   Accumulation of heavy metals in fish body causes the destruction of soft tissues and suppression of immune system. Moreover, consumption of contaminated fish causes several consequences in humans. This survey was conducted to determine the concentration of lead, mercury and cadmium in muscle tissue, gill as well as liver of Barbus grypus and Liza abu. These two species are native fishes of Karoon River in Ahvaz area. A total number of 80 sample was obtained during the winter of 2010. After preparation and chemical digestion of fish samples, the amounts of heavy metals were determined by spectrophotometer method. According to the results, the overall lead concentration in different organs of the two species was more than mercury and cadmium concentrations. Furthermore, the accumulation of heavy elements in gills was estimated higher than the other organs. Although a significant difference (P<0.05) was observed in heavy metal concentrations between gills and liver samples in Barbus grypus, such difference in the case of Liza abu was not significant. It was concluded that the overall contamination level of heavy elements in Barbus grypus was significantly (P≤0.05) higher than Liza abu.

منابع و مأخذ:

• امینی رنجبر، غلام‌رضا و علیزاده، محمد (1378). اندازه‌گیری مقادیر فلزات سنگین (Cr, Zn, Cu, Pb, Cd) در سه گونه از کپور ماهیان پرورشی، پژوهش و سازندگی، 40،41 و 42: 146-149.


• میرسنجری، میرمهدی.، غلامی، زهرا و نگهبان، معصومه (1380). بررسی اثرات آلودگی فلزات سنگین (جیوه و سرب)  بر روی آبزیان دریای مازندران، چهارمین همایش کشوری بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی یزد، صفحه 745-736.


• جعفری، محمدباقر (1380). نقش ماهی و روغن ماهی در تغذیه انسا ن ماهنامه استاندارد. 123: 27-25.


• کلارک رابرت برنارد " آلودگی دریا"  ترجمه محمدعلی زاهد و زینب محمدی دشتکی (1379). انتشارات نسق و نقش، صفحه 138-105.


• سازمان بین المللی کار and safety   Encyclopaedia of Occaptional Health (ILO)دائرۀ المعارف ایمنی و بهداشت. جلد سوم. ترجمه معاونت تنظیم روابط کار (1380). انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صفحه 2939-2932.


• سبزعلیزاده، سارا (1376). گزارش نهائی بررسی آلودگی فلزات سنگین در خوریات ماهشهر، مرکزتحقیقات شیلاتی خوزستان.


• دادالهی، سهراب.، نبوی، سید محمدباقر و خیرور، ندا (1387). ارتباط برخی مشخصات زیست سنجی با تجمع فلزات سنگین در بافت عضله و آبشش ماهی شیربت (Barbus grypus) در رودخانه اروند رود. مجله علمی شیلات ایران، 17(4): 34-27.


• عسکری ساری، ابوالفضل (1388). بررسی عناصر سنگین سرب، جیوه و کادمیوم در ماهیان بومی شیربت و بیاه رودخانه‌های کارون و کرخه در فصل زمستان. مجله بیولوژی دریا، 1(4): 108-95.


• فاضلی، محمدشریف.، ابطحی، بهروز و صباغ کاشانی، آذر (1384). سنجش تجمع فلزات سنگین سرب، نیکل و روی در سواحل جنوبی (Liza aurata) اندام‌های ماهی کفال طلایی دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 14(1): 65 - 7.


• نیک رو، یدالاه.، صدوق نیری، علی.، یاوری، وحید و رجب زاده، ابراهیم (1385). تجمع زیستی فلزات سنگین در بافت عضله ماهی صبور (Tenualosa ilisha) رودخانه کارون در ارتباط با برخی مشخصات زیست سنجی (طول استاندارد و وزن کل) و مقایسه آن با استانداردهای جهانی .اولین همایش تخصصی محیط زیست. تهران 1385.


• واردی، ابراهیم (1376). بررسی و تعیین میزان فلزات سنگین در رودخانه چالوس. مرکز تحقیقات شیلاتی استان مازندران، صفحه 60.

 

• APHA, AWWA, WEF (1992). Standard methods for the examination of water and wastewater. 18th Edn. American public health association. Washington, 10600A. 3-13.


• Amini Ranjabar, Q. and Alizadeh, M. (1999). Heavy metals vakues measurement, Cd, Pb, Cu, Zn, in three carp fish species of fish breeding. Research and Construction, 40-42: 146-149 [In Farsi].


• Arbi, k. (2000). sea pollution. Translators; mohammadi, M.A., dashtaki,Z., nasgho naghsh press.42-38[In Farsi].


• Askari sari, A. (2008). study of heavy elements, lead, mercury, cademium in sherbet (bal) and biah domestic fishes of karoon and karkhe rivers in winter, sea biology journal, 1th year, number 4, 95-108[In Farsi].


• Berlin, M. (1985). Handbook of the toxicology of metals. Elsevier Science Publishers, London, UK. 2^nd Edition, 2: 376-405.


• Dadollahi, S., Nabavi, S.M.B. and Kheirvar, N. (2008). Relationship of some biologiy features with heavy metal aggregation in musle tissue and gill of bal fish in Arvand river, Iran Scientific Fishery Journal, 17(4): 27-34 [In Farsi].

 

• Dogan, M. and Yilmaz, A.B. (2007). Heavy metals in water and in tissues of himri(Carasobarbus luteus) from Orontes (Asi) River Turkey. Environment Monitoring and Assessment, 53: 16 -161.


• Eboh, L., Mepba, H.D. and Ekpo, M.B. (2005). Heavy metal contaminants and processing effects on the composition, storage stability and fatty acid profiles of five common commercially available fish species in Oron Local Government, Nigeria. Food Chemistry, 97(3): 490-497.


• Farkas, A., Salanki, J. and Specziav, A. (2003). Age  and  size  specific  pattern  of  heavy  metals  in  the organs of freshwater  fish Abramis brama L. Populating a low-contaminated size. Water  Research, 37: 946-959.


• Fazeli, M.SH., Abtahi, B., and Sabagh Kashani. (2005). Study of heavy metal aggregation zink, lead and nickel in liza auratus body limbs of southern seashores of Caspian sea. Iran Scientific Fishery Journal. 14: 65-78 [In Farsi].


• Hulya karadede, E. (2000). Concentration of heavy metals in water, sediment and fish species from the Ataturk Dam Lake Turkey. Chemosphere, 41: 1371-1376.


• International labor organization. (2001). encyclopedia of occupational, health, and safety, third volume, translation by deputy of work relation regulation, Islamic culture and education press, 2932-2939 [In Farsi].


• Jaffar, M., Ashraf, M. and Rasoal, A. (1998). Heavy metal contents in some selected local freshwater fish and relevant waters. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research, 31(3): 189-193.


• Jafari, M.M. (2001). Fish and fish oil function in human nutrition, standard journal, 123: 25-27 [In Farsi].


• Jill C.M., Hoseph J.P.M. and Stephan D.S., Metals. In: Wallace A. (2001). Hayes, principles and Methods of Toxicology, 4^th Edition. Taylor and francis, philiadelphia, pp. 469-683.


• Kalay, M. and Canli, M. (2000). Elimination of essential (Cu, Zn) and nonessential (Cd, Pb) metals from tissues of a freshwater fish Tilapi zillii following an uptake protocol. Turkish Journal of Zoology, 24: 429–436.


• Okoye, B.C.O. (1991). Heavy metals and organisms in the Lagos Lagoon. International Journal of Environmental Studies, 37, 285-292.


• Mirsenji, M. (2001). Study of heavy metal pollution effects (mercury and zink) on Caspian sea aquaculture. 4^th Environmental National Conference, Yazd Medical School, 745-736 [In Farsi].


• Moopam. (1999). Manual of oceanographic observations and pollutant analysis methods. ROPME. Kuwait, V1: 20.


• Nickro, E., Sadoogh niri, A. and Rajab Zadeh, A. (2006). Heavy metal aggregation in ilishia tenualosa of Karoon river in relation with some biology features (standard length and total weight) in contrast with global standard. Tehran 1^st Environmental Professional Conferenc, 1385 [In Farsi].


• Sabzali, S. (1987). Final report of study of heavy metal pollution in mahshahr khoriat, Khozestan Fishery Research Centre [In Farsi].


• Sankar, T.V., Zynudheen, A.A., Anandan, R. and Nair, P.G.C. (2006). Distribution of organochlorine pesticides and heavy metal residues in fish and shellfish from Calicut region, Kerala, India. Chemosphere, 65: 583- 590.


• Vardim, S.A. (1997). Study and determination of heavy metal rate in chaloos river, Mazandaran Fishery Research Centre, 60. [In Farsi].


• Wang, Z.J. and tang, H.X. (1998). The chemical, toxicological and ecological studies in assessing the heavy metal pollution in le an river, China. Water Research, 32(2): 510-518.


• Yılmaz, A.B. (2003). Levels of heavy metals (Fe, Cu, Ni, Cr, Pb and Zn) in tissue of Mugil cephalus and Trachurus mediterraneus from Iskenderun Bay, Turkey. Environmental Research, 92: 277–281.