بحران فرایند دولت -ملت‌سازی و نقش آن بر شکل‌گیری و تکوین بنیادگرایی دینی در خاورمیانه (مطالعه موردی عراق و سوریه)

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

صدیقه مرادزاده ¹ , احسان شاکری خوئی ²

1 - کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز- ایران.
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز- ایران (نویسنده مسئول).

تاریخ دریافت : 1396/01/28 تاریخ پذیرش : 1396/01/28 تاریخ انتشار : 1395/05/01

کلید واژه: خاورمیانه, سوریه, عراق, دولت- ملت‌سازی, ناسیونالیسم, قرارداد سایکس- پیکو, بنیادگرایی دینی,

چکیده مقاله :

مقاله حاضر به مطالعه نقش فرایند دولت ملت سازی بر شکل گیری و تکوین بنیادگرایی دینی در خاورمیانه، به صورت مطالعه موردی عراق و سوریه پرداخته است. تبیین نقش فرایند دولت ملت سازی بر شکل گیری و تکوین بنیادگرایی دینی در خاورمیانه به خصوص جوامع عراق و سوریه، تبیین مولفه های مربوط به فرایند دولت ملت سازی در جوامع خاورمیانه، تبیین صورت بندی و ساختار اجتماعی جوامع عراق و سوریه، تبیین خاستگاه اجتماعی پیدایش داعش، ازاهداف این تحقیق می باشد. دولت- ملت سازی ناقص درخاورمیانه (عراق و سوریه) باعث شکل گیری و تکوین بنیادگرایی دینی شده است؛ ساختارمتنوع و متکثر قومی، مذهبی و موزائیکی بودن جوامع عراق و سوریه و انجام دولت- ملت سازی ناقص و مصنوعی بر مبنای قرارداد سایکس- پیکو در کشورهای خاورمیانه و از طرفی فرایند دولت ملت سازی باعث انباشت مطالبات و عدم تحقق آن در جوامع عراق و سوریه، به عنوان فرضیه های تحقیق درنظر گرفته شده است. مطالعه موردی دراین تحقیق در ارتباط با بنیادگرایی دینی درعراق و سوریه صورت گرفته است. بازه زمانی تحقیق مربوط به پس از اشغال عراق و سرنگونی رژیم صدام حسین در سال 2003 تا به حال و تحولات سیاسی و اجتماعی سوریه، پس ازمرگ حافظ اسد در سال 2000 و روی کارآمدن بشار اسد در نظر گرفته شده است.

چکیده انگلیسی:

The aim of the present study is the process of the government and nation building and its role on the formation of religious fundamentalism in Middle East, as the case study of Iraq and Syria. Explanation of the components of nation building in Middle East communities, explanation of the formation and social structure of Iraqi and Syrian communities and explanation of the social origin of the emergence of ISIS are also among the aims of this study. The research hypotheses are: Incomplete government and nation building in the Middle East (Iraq and Syria) that caused the formation of religious fundamentalism, diverse structure and plural ethnic, religious and mosaic communities of Iraq and Syria, incomplete and artificial government- nation building on the basis of the Sykes-Picot agreement in Middle East countries and the process of government- nation building that caused the accumulation of debts and lack of its realization in Iraq and Syria. Case study in this research is in connection with the religious fundamentalism in Iraq and Syria. The timeframe of the research is related to the period after the occupation of Iraq and toppling Saddam Hussein’s regime in years 2003 up to now, and also social-political developments in Syria after the death of Hafez al-Assad in years 2000 and coming to power of Bashar al-Assad. 

منابع و مأخذ:

احمدی، ح. (1395). توافق نامه سایکس- پیکو پس از صد سال هم­چنان پابرجاست بحران دولت- ملت در خاورمیانه. فصلنامه سیاست­نامه. شماره­های 5-4.

اسپوزیتو، ج؛ و واتربوری، ج. (1391). جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه. ترجمه: م، ت، دلفروز. تهران: نشر فرهنگ جاوید.

اعتمادی فرد. (1386). موقعیت دین در عصر جهانی شدن. پایگاه اینترنتی  دین و جامعه اطلاعاتی.

السید، ر. (1385). اسلامگرایان و جهانی شدن: جهان در آیینه هویت. ترجمه: م، م، خلجی. فصلنامه نقد و نظر. شماره 19.

جهانبگلو، ر. (1370). دموکراسی و روشنفکران. تهران: نشر مرکز.

خلیل، س. (1370). جمهوری وحشت. تهران: نشر طرح نو.

دکمجیان، ه. (1390). جنبش­های اسلامی معاصر. ترجمه: ح، احمدی. تهران: نشر کیهان.

روا، ا. (1379). تجربه اسلام سیاسی. ترجمه: م، مدیرشانچی؛ و دیگری. تهران: انتشارات بین­المللی الهدی.

زرگر، ا. (1386). مدل­های دولت– ملت­سازی: از مدل اروپایی تا مدل اوراسیایی. مجله علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی کرج. شماره هفتم، صص 160-97.

سیدقطب. (1381). نشانه­های راه. ترجمه: م، م، محمودی. تهران: نشر احسان.

شیرودی، م. (1388). پروژه اسرائیل؛ بازخوانی مؤلفه­های سازنده رژیم صهیونیستی. فصلنامه رواق اندیشه. شماره 37.

صالحی نجف­آبادی، ع؛ و دیگری. (1388). مبانی جنبش­های اسلامگرایانه: نظریات و دیدگاه­ها. فصلنامه مطالعات سیاسی. شماره 5.

گیدنز، آ. (1382). فراسوی چپ و راست. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

غرایاق زندی، د. (1389). فرایند ملت- دولت­سازی، شکل­گیری هویت ملی و بازسازی در عراق: تجارب تاریخی و دورنمای آینده. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال سیزدهم، شماره اول، بهار 1389. صص 35-5.

قوام، ع؛ و دیگری. (1391). ملی­گرایی و دولت- ملت­سازی در خاورمیانه. مجله مطالعات خاورمیانه. شماره 71.

هی­وود، ا. (1383). درآمدی بر ایدئولوژی­های سیاسی. ترجمه: م، ر، مهرآبادی. تهران: نشر دفتر مطالعات بین­المللی وزارت امور خارجه.

هی­وود، ا. (1389). سیاست. ترجمه: ع، ا، عالم. تهران: نشر نی.