نظریة «حیث التفاتی» «ادموند هوسرل» و تحلیل تطبیقی دیدگاه های «هوسرل» و «عین القضاة همدانی» دربارة نفس
محورهای موضوعی : تطبیقی (با ویژگی ادبی و هنری)هایده احمدی 1 , شهرزاد شیدا 2 , آذر دانشگر 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
کلید واژه: نفس, پدیدارشناسی, حیث التفاتی, عین القضاه همدانی, ادموند هوسرل.,
چکیده مقاله :
از مباحث مهم در عرفان اسلامی، نفس، انواع و اطوار آن است. مساله نفس به حدی حایز اهمیت است که تقریباً تمام عرفا به طرح آن پرداختهاند. چنانکه از زوایای مختلفی مانند منشأ خلقت نفس، درجات نفس و عملکرد آن، مورد بحث واقع شده است. به نظر میرسد که بزرگان عرفان اسلامی، اگرچه در برخی موضوعات درباره نفس یکسان عمل کردهاند اما گاهی نیز به مبحثی خاص پرداختهاند که نشان از نحوه نگرش ویژه آنها به موضوع نفس دارد. «عینالقضاة همدانی» که از عرفای صاحبنظر در عرفان اسلامی محسوب میشود. درباره نفس سخنانی بیان کرده که در نوع خود دارای تازگی و اهمیت است و میتوان مشابهت فراوانی میان گفتههای وی و «ادموند هوسرل» فیلسوف بزرگ پدیدارشناس یافت. یکی از مصادیق مطالعات تطبیقی بیان شباهتهای فکری میان دواندیشمند است که الزاما از هم تأثیرنپذیرفتهاند. در این مقاله به شیوه تحلیلی_تطبیقی، بنابر نظریه «حیث التفاتی» از «هوسرل» به بررسی دیدگاههای خاص وی درباره نفس انسانی پرداخته شده و از آنجا که میان وی و «عینالقضاة» در پارهای از مباحث مربوط به نفس انسان تشابهات جالب توجهی وجود دارد. نظریه «هوسرل» با دیدگاه «عینالقضاة همدانی» مطابقت داده شده و براساس چهار مبحث مهم و کلی به بیان دیدگاههای مشابه آنان پرداخته. یکی ازدستاوردهای این مقاله، تبیین رابطه میان عقل و نفس در هنگام شهود عرفانی است که هر دو اندیشمند معتقدند: عقل درآن لحظه، حضور دارد اما از تحلیل نوع و کیفیت آن عاجز است.
One of the important subjects in Islamic mysticism is human mind and its types and moods. Ein alghozat hamedani is considered as a great mystic of fifth century in Iran, has written some new statements on the mind that is of innovation. It can be found similarities between his words and Edmund Husserl, great phenomenalist philosopher. Of course, Husserl has not been influenced by hamedani because he wouldn’t know him but one of the most important ways of comparative studies is to consider mental similarities between two scholars who have not known each other but there is some similarities between them in views. The aim of this essay is to study and analyze the same views of these two scholars on human mind especially on based on the theory of mind situation. This theory has 4 main components such as having intuition and making others idol. The method of present study is descriptive-comparative. The results show that the two scholars believe that the mind is present at the moment of having an intuition but cannot perceive the quality and mood of it.
کتاب¬ها
راسل، متیسون. (1399). هوسرل، ترجمه مجید مددی، تهران: علمی و فرهنگی
رشیدیان، عبدالکریم. (1384). هوسرل در متن آثارش، تهران: نی.
سجادی، سیدجعفر. (1388). فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
کاپلستون. (1381). تاریخ فلسفه، فیلسویان انگلیسی، ترجمه جلال¬الدین اعلم، جلد 5، تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
محمدی، رضا. (1394). نگاهی به پدیدارشناسی، از هوسرل تا وال، اصفهان: فردا.
میری، سید محمد. (1389). نحوه وجود نفس و چگونگی تجرد آن از دیدگاه ابن¬عربی و ملاصدرا، تهران: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
همدانی، عین¬القضاة. (1367). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: علمی.
همدانی، عین¬القضاة. (1379). نامه¬های عین¬القضاة، تصحیح علی¬نقی منزوی، تهران: امیرکبیر.
مقالات
احمدی، سجاد. (1394). تحلیل تطبیقی اندیشه هوسرل و سهروردی درباره وجود. معرفت پژوهی، (47)، 98-81.
احمدی، هایده، و شیدا، شهرزاد. (1402). بررسی و تحلیل چگونگی رسیدن به حیرت از گذر نفس در آراء خواجه عبدالله، احمد غزالی و نجم رازی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی، 15(57)، 539-520.
جعفری، انسیه. (1398). نفس واحده در عرفان. عرفان اسلامی، 15(60)، 150-131.
محمدی فشارکی، محسن، و موسوی، سعادسادات. (1394). کتابشناسی عین القضات همدانی در ایران. آینۀ پژوهش، 26(156)، 107-121.
پایان¬نامه¬ها
غفوری، محبوبه. (1384). بررسی دیدگاه¬های عین¬القضاة همدانی و شیخ شهاب¬الدین سهروردی درباب نفس و مقایسه آن با دیدگاه¬های روان¬شناسی یونگ و فروید، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
منابع انگلیسی
Husserl, E. (1991). On the phenomenology of the consciousness of internal time, Trans. john Barnett, Kluwer academic publishers.
Zahavi, D. (2017). Husserl’s legacy, phenomenology, metaphysics and transcendental philosophy, oxford university press.
References
Books
Copleston, F . (2001). The history of philosophy, Tehran: Elmi and Farhangi. [In Persian]
Hamdani, A. (2000). Names of Ain al-Qadaa, edited by Ali Naqi Manzavi, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Hamedani, E. (1990). Tamhidat, edited by Afif Osseiran, Tehran: Elmi. [In Persian]
Miri, S. M. (2010). The existence of the soul and its separation from the point of view of Ibn Arabi and Mulla Sadra, Tehran: Imam Khomeini Educational and Research Institute. [In Persian]
Mohammadi, R. (2014). A view to phenomenology from Husserl to waul, Isfahan: Farda. [In Persian]
Rashidian, A. (2008). Husserl in his works, Tehran: Ney. [In Persian]
Rossel, M. (2019). Husserl, Trans. Majidi, Tehran: Elmi. [In Persian]
Sajjadi, Jafar. (2010). the glossary of mysticism expressions, Tehran: Tahoor. [In Persian]
Article
Ahmadi, H., & Shahrzad, Sh. (2022). The study of the ways of perplexity based on the views of Ansari, Qazzali ND Razi. Interpretation and analysis of Persian language and literature texts, 15(57), 539-520. [In Persian]
Ahmadi, S. (2014). The comparative analysis of Husserl and Suhrawardy views on essence. Epistemology, (47), 98-81. [In Persian]
Jafari, E. (2018). Single mind in mysticism. Islamic mysticism, 15(60), 150-131. [In Persian]
Mohammadi, M. (2015). The bibliography of Hamedani. Research Mirror, 26(156), 107-121. [In Persian]
Thesis
Ghafouri, M. (2005). Examining the views of Ain-ul-Qadaa Hamdani and Sheikh Shahab-al-Din Suhravardi about the self and comparing it with the psychological views of Jung and Freud, Master's Thesis, Tehran: Shahid Beheshti University. [In Persian]
