ضرورت انتخاب مدل بهینه مکان‌یابی لندفیل های شهری در راستای آمایش سرزمین و توسعه پایدار

محورهای موضوعی : آمایش سرزمین

طلیعه عبدالخانی نژاد ¹ , سید مسعود منوری ² , سعید زارعی ³

1 - مدرس، گروه مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه پیام نور، مرکز بوشهر، بوشهر، ایران.
2 - دانشیار، گروه ارزیابی و امایش سرزمین،دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
3 - دکتری زمین شناسی شناسی، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

تاریخ دریافت : 1394/05/24 تاریخ پذیرش : 1394/09/25 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: لندفیل‌های شهری, مکان‌یابی, آمایش سرزمین, توسعه پایدار, بوشهر,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مکان‌یابی محل مناسب برای دفن پسماند از ضروریات طرح‌های توسعه شهری است. توسعه پایدار را می‌توان به معنای شناسایی ویژگی‌ها و دارایی‌های منحصربه‌فرد هر منطقه دانست که مزیت‌های هر منطقه را برجسته نموده و ذی‌نفع‌های منطقه و منابع را حول چشم‌انداز برخاسته از آمایش سرزمین سوق می‌دهد. توسعه‌ی فضایی لندفیل‌های شهری در پهنه‌ی سرزمین مجموعه مخاطرات و تهدیداتی است که از منابع مختلف انسانی به محیط‌زیست وارد می‌شود. ازاین‌رو مطالعات پایه زیست‌محیطی با تکیه بر فن‌آوری GIS و دیگر مدل‌های مربوط بر اساس تجزیه و تحلیل فضایی داده‌ها در خصوص شناسایی منطقه، می‌تواند موردتوجه جدی قرار گیرد. سیمای سرزمین بر سودمندی فعالیت‌های انسان در طبیعت اشاره می‌کند به‌خصوص در مناطقی که دلالت بر گیاهان دارد و یا به‌طور مصنوعی ترسیم‌شده است، از طرفی در لندفیل‌های شهری بررسی از دیدگاه سیمای سرزمین تأثیر بسیار مهمی در انتخاب محل دفن دارد. این تحقیق با هدف ضرورت انتخاب مدل بهینه برای مکان‌یابی لندفیل‌های شهری در راستای آمایش سرزمین و توسعه پایدار است. روش بررسی: در این تحقیق محل دفن پسماند شهر بوشهر مورد بازدید قرار گرفته و ویژگی‌هایی نظیر میزان فاصله چاه، مراکز جمعیتی و مسکونی، مراکز صنعتی، جاده دسترسی، فرودگاه‌ها، مراکز تاریخی و مذهبی، مناطق با اهمیت زیستی، شکارگاه‌ها و زیستگاه‌های پرندگان، مختصات جغرافیایی، باد، پستی و بلندی زمین، زمین شناسی، کاربری اراضی، خاک‌شناسی، مسیل‌ها، عمق آب‌های زیرزمینی، دشت سیلابی، آب سطحی و شیب مورد مطالعه قرار گرفت. پس از انجام پردازش‌های لازم در این نرم افزار نقشه مختلف منطقه تهیه گردید. نقشه حاصل به نرم‌افزار Arc GIS انتقال داده شد. نقشه‌های با تابع Clip کلیه فایل‌های رقومی مختص این محدوده استخراج شد. نقشه‌های پایه در محیط، ۲/۹ Arc GIS در محدوده مطالعاتی با استفاده از تابع Buffer مشخص گردید، سپس نقشه‌ها دسته‌بندی و در نهایت با روی هم‌گذاری هر یک از نقشه‌ها، نقشه نهایی شده، به دست آمد. نقشه نهایی با توجه به جداول طبقه‌بندی با سه ارزش نامناسب، متوسط و مناسب تهیه گردید. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که منطقه مورد مطالعه ۵۷ درصد مناسب، ۴۰ درصد نامناسب و ۳ درصد متوسط در راستای آمایش و توسعه پایدار ارزیابی شد. همچنین بر اساس میزان رشد جمعیت در شهر بوشهر میزان تولید پسماند در افق ۲۰ ساله مساحت اراضی مورد نیاز دفن بهداشتی در محدوه مطالعاتی از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۵، ۲/۱۱۷۶۲۶۱ هکتار محاسبه گردید. با توجه به این که مساحت زمین محل دفن فعلی ۲ هکتار می‌باشد، مشخص شد این محل جواب‌گوی نیاز ۲۰ ساله نمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Landfill site selection is essential in urban development plans. Sustainable development can mean the identification of the unique characteristics and assets of a region which highlights the advantages of each region and leads the regional beneficiaries and resources to the perspective emerging from land use planning. Therefore, the environmental baseline studies based on GIS technology and other models related to spatial data analysis for identification of  the area, could be seriously addressed. Natural landscape referes to usefulness of human activities in the nature, especially in the areas which are covered with plants or artificially drawn, On the other hand study of urban landfills from natural landscape view has a very important effect on landfill site selection, This seeks to find the optimum model for urban landfill site selection in line with land use and sustainable development. Methods: In this study, the landfill in Bushehr was visted and features such as the spacing of wells, residential communities, industrial facilities, access roads, airports, historical and religious centers, areas of biological importance, hunting and habitat zones for birds, geographic coordinates, wind, topography, geology, land use, soil, watercourse, groundwater depth, floodplain, surface water and slope were studied. After the necessary processing using the software area maps were prepared. The obtained map was transferred to Arc GIS software. The maps with Clip functions related to the intended zone were extracted for all the digital files. The basic maps in, 9/2 Arc GIS were determined in the study area using Buffer function, after classification and finally overlaying each maps, the finalized, was obtained. The final map was prepared according to the classification table with three values of poor, average and good. Results: The results showed that the study area is 57% suitable, 40% poor and 3 % average in terms of spatial planning and sustainable development criteria. According to population growth in Bushehr city, the amount of waste production in a 20-year horizon (2009-2026) of the area required for sanitry landfilling in the study area was calculated 1176261/2 hectare. Knowing landfill has an area of 2 hectare, it was revealed that the place does not meet the needs for 20 years.

منابع و مأخذ:

1-   ارجمند. محمد، 1381، تدوین الگوی ارزیابی زیست محیطی برای پروژه‌های زباله سوزدر کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم محیط زیست واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، صص 23-9.

2-   امریون. احمد و چاقری. محمود، آمایش سرزمین با رویکرد دفاعی، امنیتی، فصل‌نامه علمی و آموزشی دفتر توسعه آموزش ((EDO، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله عج. سال دهم، شماره 36: صص 11- 15.

3-   جبل عاملی. محمد سعید، شهانقی. کامران، حسنوی. رضا و نصیری. محمدرضا، 1388، ارائه مدل ترکیبی مکان‌یابی تسهیلات حساس، نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید. شماره 4، صص 65- 76.

4-      طرح تجدید نظر در طرح تفضیلی بوشهر مهندسین مشاور شهر و برنامه، زمستان 1389.

5-      عبدلی. م، 1372، سیستم مدیریت مواد زاید جامد شهری و روش‌های کنترل آن، سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران،

6-      عمرانی. قاسمعلی، 1383، مواد زاید جامد، دانشگاه آزاد اسلامی.

7-      کوهی. س، 1384، مکان یابی محل دفن زباله شهر قرچک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، صص 37-47.

8-      مخدوم. مجید، 1378، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران، ص 295.

9-   مددی. ص،1384، مکان یابی و مدیریت زیست محیطی محل دفن زباله‌های جامد شهرستان میانه، مقالات چاپ شده؛ دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، صص 67-84.

10- منوری. مسعود، 1384، ارزیابی اثرات زیست محیطی، انتشارات میترا، سازمان حفاظت از محیط زیست و شرکت مهندسین مشاور ارزیابان محیط، چاپ دوم، 420 ص.

11-  Noble.G. Siting Landfills and other Technomic publishing

12-  Salvato. J.A. wike. G. William 1971.sanitary land-fill leaching prevention and control, wrolater pullution control fedration vol. 43،10،pp.2048 2100.

13-  Tchobanoglous.G.&Kreith/F”Hand book of solid waste management”/Mc Graw- Hill College.20