تاثیر پراکنش افقی شهر تهران بر زمینهای کشاورزی پیرامون

محورهای موضوعی : کشاورزی و محیط زیست

نرگس احمدی فرد ¹ , پروین ده ده زاده سیلابی ² , ابراهیم جهانگیری ³

1 - عضو هیات‌علمی دانشگاه لرستان (مسوول مکاتبات)
2 - دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی
3 - فارغ التحصیل جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1396/03/28 تاریخ پذیرش : 1396/09/01 تاریخ انتشار : 1398/08/01

کلید واژه: کلان‌شهر تهران, شکل شهر, گسترش افقی شهر, زمین‌های کشاورزی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: اگر توسعه پایدارشهری را کارآمدی اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست بدانیم یکی از پیش شرط های مهم تحقق آن، بهینه سازی انواع بهره گیری از زمین شهری است که در غیر این صورت شهرها دچار پدیده گسترش افقی و یا گسترش بی رویه می شوند. تاکنون مدل های مختلفی برای شناخت شکل شهر و سنجش میزان پراکنش آن ارایه شده است. روش بررسی: این تحقیق سعی بر آن دارد تا از طریق مدل های مختلف مانند تحلیل زمانی تراکم شهری، روش توزیع چارکی، درجه توزیع متعادل، درجه تجمع و مدل هلدرن، میزان گسترش افقی شهر تهران را در دهه های مختلف مورد محاسبه و تاثیر آن را بر زمین های کشاورزی اطراف مورد بررسی قرار دهد. یافته ها: نتایج حاصل از این نوع تحقیق نشان می دهد که شکل کلان شهر تهران از فشردگی و رشد آرام به سمت گسترش افقی بی رویه و رشد سریع و بی برنامه تغییر پیدا کرده است. در ادامه با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال های 1357 و 1385 ه.ش که از سازمان فضایی ایران گرفته شده اند جهت بررسی میزان تغییر کاربری ها و به ویژه کم و کیف تغییر کاربری کشاورزی به کاربری های شهری از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. این تصاویر با استفاده ار روش پردازش بصری یا تفسیر چشمی به نقشه هایی تبدیل شده اند که در پایان با استفاده از روش تلفیقی و روی هم گذاری دو نقشه به دست آمده و محاسبات انجام شده، چگونگی تغییرات کاربری ها در طی این دو دوره (28 ساله ) بررسی شده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج تتحقیقات در این بخش حاکی از این مساله است که از کل زمین های کشاورزی موجود در محدود مورد مطالعه در سال 1357حدود38952 هکتار می باشد که نیمی از آن در دوره 28 ساله 57-79 از بین رفته و به طور مستقیم یا غیر مستقیم در اثر توسعه شهری کاهش یافته اند و به 4/19 هزار هکتار در سال 1385 رسیده است. چنان چه رشد و توسعه شهر به صورت پراکنش افقی بی رویه ادامه پیدا کند همین مقدار زمین در توسعه آتی شهر از بین خواهد رفت.

چکیده انگلیسی:

  Background and purpose: If sustainable urban development is considered as economic efficiency, social equality and environment protection, one major perquisite for its realization is optimization of urban land uses; otherwise the cities would suffer from sprawl or uncontrolled expansion. Various models have been proposed for understanding the city shape and its scattering measurement. Material and Methods: This work aims at calculating Tehran urban sprawl in various decades using different models including temporal analysis of urban density, quartile distribution, degree-balanced distribution, degree of aggregation and Holdern model, and its impact examines on nearby farms. Results: Findings of this work show that Tehran is shifting from concentration and gradual growth to excessive urban sprawl and rapid and uncontrolled growth. In The following, using satellite images of the years 1357 and 1385 we examines the rate of change of land use especially the quality and quantity of changes of farmland to urban uses with using ArcGIS software. The image has converted to maps through visual processing or visual interpretation. At the end with map have obtained with using compilation and synthesis method that can show to how land use changes during the period (28 years). Discussion and Conclusions: The results of research in this section indicate that the total agricultural land in study area in 1979 was about 38952 hectares that Half of which have been eliminated in the course of 28 years 1996- 2006 and have decreased directly or indirectly through urban development and reached 19.4 thousand hectares in 2006. If the growth and development of the city continues as sprawl distribution. The same amount of land will be destroyed in the future development.

منابع و مأخذ:

1. Howard,  E., 1898. Garden Cities of Tomorrow (London, 1902, Reprinted, edited with a Preface by F.J. Osborn and an Introductory Essay by Lewis Mumford).


2. Conzen, M.P., 2001. The study of urban form in the United   States, Urban Morphol, 5 (1), p: 34.


3. Harris and Ullman., 1945.  C.D. Harris and E.L. Ullman, The nature of cities, Ann. Am. Acad. Polit. So. Sci. 242.


4. Hoyt,  H., 1939. The Structure and Growth of Residential Neighborhoods in American Cities, Federal Housing Administration, Washington, DC.


5. Burgess., E.,  Park, E., Burgess and R. McKenzie, Editors., 1925. The Growth of the City: An Introduction to a Research Project, the City, University of Chicago Press, Chicago.


6. Arribas and Nijkamp., 2011.  Multidimensional Urban Sprawl in Europe A self – organizing Map approach, Journal homepage.


7. Peiser, R., 1989.  Density and Urban Sprawl, Land Economics, 65.


8. Hartshorn TA, Muller PO., 1992. The Suburban Downtown and Urban Economics of Development Today, IN: Mills ES, McDonald JF Sources of metropolitan growth, Center for Urban Policy Research, New Jersey.


9. Ewing, R., 1994.  Counterpoint: Is Los Angeles-style sprawl desirable? Journal of the American Planning Association 63(1), p: 519


10. Zanganeh Shahraki, Saeed., 2011. Analyzing the Socio-economic and environmental effects of urban sprawl distribution and how to apply the smart city development policies (case study: Yazd city), PhD thesis, University of Tehran. (Persian)


11. Dieleman, F. and Wegener, M., 2004. Compact city and urban sprawl. Built Environ. (30)


12. Anderson, W.P., Kanaroglou, P.S. and Miller, E.J., 1996. Urban form, energy and the environment: a review of issues, evidence and policy”. Urban Studies, 33(1).


13. Glaster, G, et.al., 2001.  Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Meaturing an Elusive Concept, Housing Policy Debate”, Volume 12, Issue 4.


14. Huang Jingnan, X. Lu, and Jeffery M., 2006.  A Global Comparative analysis of urban form: Applying spatial metrics and remote sensing.