زمینه و هدف: اگر توسعه پایدارشهری را کارآمدی اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست بدانیم یکی از پیش شرط های مهم تحقق آن، بهینه سازی انواع بهره گیری از زمین شهری است که در غیر این صورت شهرها دچار پدیده گسترش افقی و یا گسترش بی رویه می شوند. تاکنون مدل های مختلفی برای شناخت شکل شهر و سنجش میزان پراکنش آن ارایه شده است. روش بررسی: این تحقیق سعی بر آن دارد تا از طریق مدل های مختلف مانند تحلیل زمانی تراکم شهری، روش توزیع چارکی، درجه توزیع متعادل، درجه تجمع و مدل هلدرن، میزان گسترش افقی شهر تهران را در دهه های مختلف مورد محاسبه و تاثیر آن را بر زمین های کشاورزی اطراف مورد بررسی قرار دهد. یافته ها: نتایج حاصل از این نوع تحقیق نشان می دهد که شکل کلان شهر تهران از فشردگی و رشد آرام به سمت گسترش افقی بی رویه و رشد سریع و بی برنامه تغییر پیدا کرده است. در ادامه با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال های 1357 و 1385 ه.ش که از سازمان فضایی ایران گرفته شده اند جهت بررسی میزان تغییر کاربری ها و به ویژه کم و کیف تغییر کاربری کشاورزی به کاربری های شهری از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. این تصاویر با استفاده ار روش پردازش بصری یا تفسیر چشمی به نقشه هایی تبدیل شده اند که در پایان با استفاده از روش تلفیقی و روی هم گذاری دو نقشه به دست آمده و محاسبات انجام شده، چگونگی تغییرات کاربری ها در طی این دو دوره (28 ساله ) بررسی شده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج تتحقیقات در این بخش حاکی از این مساله است که از کل زمین های کشاورزی موجود در محدود مورد مطالعه در سال 1357حدود38952 هکتار می باشد که نیمی از آن در دوره 28 ساله 57-79 از بین رفته و به طور مستقیم یا غیر مستقیم در اثر توسعه شهری کاهش یافته اند و به 4/19 هزار هکتار در سال 1385 رسیده است. چنان چه رشد و توسعه شهر به صورت پراکنش افقی بی رویه ادامه پیدا کند همین مقدار زمین در توسعه آتی شهر از بین خواهد رفت. پرونده مقاله