مطالعه نقش میزان دین‌داری ایرانیان در نشاط اجتماعی: فراتحلیل پژوهش‌ها

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

طاها عشایری ¹ , سیف اله مدبر چهار برج ² , طاهره جهان پرور ³ , زهرا حسن زاده ⁴ , سمیرا باقری ⁵

1 - استادیار جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی
2 - استادیار حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی
3 - دانشجوی دکترای جامعه شناسی فرهنگی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه کاشان
5 - دانشجوی کارشناسی جامعه‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

تاریخ دریافت : 1402/05/10 تاریخ پذیرش : 1402/10/10 تاریخ انتشار : 1403/09/29

کلید واژه: دین‌داری, اجتماع مؤمنانه, نشاط اجتماعی, رفتارهای پرخطر, فراتحلیل,

چکیده مقاله :

نشاط به معنای شادی، خوشی، شادکامی و زندگی مسرورانه است. دین اسلام تأکید زیادی بر شاد بودن، بهزیستی و دوری از غم، نگرانی، افکار پوچ گرایانه داشته است. هدف اصلی پژوهش؛ مطالعه نقش میزان دین‌داری ایرانیان در نشاط اجتماعی است. روش پژوهش فعلی از نوع فراتحلیل کمی؛ به روش نمونه‌گیری تعمدی-غیراحتمالی دربازه زمانی 1391-400 با استفاده از نرم‌افزار CMA 2 است. جامعه آماری پژوهش با جستجو در پایگاه‌های علمی (نورمگز، مگ ایران، ایران داک) برابر با 38 مورد گردآوری و بعد از غربالگری از طریق ملاک ورود و خروج (دارا بودن شرایط لازم برای تحلیل)؛ 24 سند علمی گزینش شدند. از آزمون های d کوهن و f فیشر برای برآورد اندازه اثر و جهت مطالعه متغیرهای میانجی اثرگذار بر ناهمگنی و پراکنش (واریانس) از آزمونQ بهره گرفته‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که دین‌داری در تمامی مطالعات (24 سند علمی)؛ اثری معنی‌دار و مستقیم بر نشاط اجتماعی داشته و مقدار تأثیر آن برابر با 0/45 است. بر این اساس با افزایش میزان دین‌داری، سیاست‌گذاری فرهنگی در خلق سرمایه‌های مذهبی، اجتماع مذهبی، ترویج سبک زندگی دین محور می‌توان نشاط اجتماعی را ارتقا داده و از طریق پیوند مؤلفه‌های دینی با سبک زندگی روزمره؛ رفتارهای پرخطر اجتماعی را کاست و کیفت زندگی را بهبود داد.

منابع و مأخذ:

اسماعیلی، هادی؛ آشنا، حسام‌الدین (1392). دین‌داری فرهنگی، راهبرد فرهنگ، دوره ششم، شماره 23: 76-53.
اصغرکیا، علی؛ امیری، رقیه (1392). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان 15_64 سال شهر اهواز، مجله برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره چهارم، شماره 15: 178-138.
الماسی جزیی، زهرا (1392). بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی در بین نوجوانان مقطع متوسطه شاهین‌شهر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد.
بحری نژاد، عباس؛ نیازی، محسن (1393). دین‌داری و گرایش به کج روی فرهنگی، فصلنامه امنیت پژوهی، سال سیزدهم، شماره 47: 89-71.
بخارایی، احمد؛ طالبی، محمدعلی؛ محتشم، صدر الله (1395). مطالعه میزان نشاط اجتماعی در شهر بوشهر و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مؤلفه‌های موردبررسی اعتماد اجتماعی و دین‌داری)، مجله مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال سیزدهم، شماره 1: 36-17.
بهرامیان، سمیه؛ نادی، محمدعلی؛ کریمی، فریبا (1398). واکاوی مؤلفه‌های شادی در اسلام و اعتباریابی آن باهدف ایجاد و گسترش مدارس شاد، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال چهارم، شماره 3: 67-52.
بیکرمن، ئی (۱۳۸۴). علم در ایران و شرق باستان، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: نشر قطره.
حاجیزاده میمندی، مسعود؛ ترکان، رحمت‌الله (1394). بررسی میزان و عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط بانشاط اجتماعی، مطالعات جامعهشناختی شهری، سال پنجم، شماره 16: 86-59.
خاکپور، رحیم؛ قادری آذری، زینب (1397). عوامل نشاط و شادابی در اسلام و سلامت روان از دیدگاه قرآن و احادیث، کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهش‌های دینی، کرج،https://civilica.com/doc/802723
خبازی، مجید (1390). شادی و رسانه (مبانی، آسیب‌ها و راهکارها)، تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
خدایاری فرد، محمد (1385). آماده‌سازی و هنجاریابی مقیاس سنجش دین‌داری دانشجویان، طرح پژوهشی، تهران: دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران.
خدایی، زبیده (1390). خدایا چگونه شاد باشیم؟ قم: نشر قلم‌زنان.
دانش، علی (1395). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی معلمان شهر یاسوج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یاسوج.
دورکیم، امیل (1400). صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
ذهبی، عاطفه (1394). بررسی تأثیر رابطه میان دین‌داری و سرمایه اجتماعی بر میزان نشاط اجتماعی در میان گردشگران مذهبی ایرانی (موردمطالعه شهر مشهد)، دو فصلنامه علمی-پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، سال هفتم، شماره 14: 91-77.
ربانی، رسول؛ ربانی، علی؛ عابدی، محمدرضا؛ گنجی، محمد (۱۳۸۶). فرهنگ و شادی رویکردهای نظری و تجربی در زندگی روزمره سرپرستان خانواده در شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال سوم، شماره ۸: 87-41.
رحیمی، محمد (1391). دین‌داری از منظر جامعه‌شناسی، در سایت socialsciences.ir.
رضادوست، کریم؛ فاضلی، عبدالله؛ مقتدایی، فاطمه (1393). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان نشاط در استان خوزستان، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره هشتم، شماره 4: 46-29.
زینی ملک‌آباد، هادی؛ نیل ساز، نصرت (۱۳۹۰). جایگاه شادی و نشاط در قرآن و روایات، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال اول، شماره 1: 68-50.
سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ پوردانش، سامر و دانش، حسین (1397). عوامل اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی معلمان، مجله جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، شماره 6: 200-186.
سیاه‌پوش، اسحاق؛ رضاپور، داریوش؛ حسن پور افرینه، خدیجه (1397). بررسی میزان نشاط اجتماعی نوجوانان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر پلدختر و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، توسعه اجتماعی، دوره سیزدهم، شماره 2: 172-141.
شجاعی زند، علیرضا (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، شماره 1: 66-34.
طالب‌زاده شوشتری، لیلا؛ مزکی¬نژاد، سمیه (1400). بررسی نشاط اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (موردمطالعه: شهر بیرجند)، مجله مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، دوره شانزدهم، شماره 1: 60-33.
عشایری، طاها و جهان¬پرور، طاهره (1402). عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی: فراتحلیل پژوهش¬ها، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال دوازدهم، شماره 1: 66-31.
عمید، حسن (1369). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
عنبری، موسی (۱۳۹۱). بررسی زمینه‌ها و راهکارهای نشاط اجتماعی در ایران. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
عنبری، موسی؛ حقی، سمیه (1393). بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی زنان منطقه شهری و روستایی شهرستان دلیجان، مجله جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره 1: 26-1.
فتحی، لیلا (1399). بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی مؤثر بر میزان نشاط اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور (مطالعه موردی مرکز پرند)، ششمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران، https://civilica.com/doc/1127952.
قربانی، علیرضا (1397). بررسی رابطه میان دین‌داری و سرمایه اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه گلستان، مجله اسلام و علوم اجتماعی، سال دهم، شماره 20: 140-121.
کلانتری، صمد؛ عباس زاده، محمد؛ مظفری فاروق، امین؛ راکعی بناب، ندا (1389). بررسی جامعه‌شناختی گرایش به فرزند آوری و برخی عوامل مرتبط با آن (موردمطالعه: جوانان متأهل شهر تبریز)، جامعه‌شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، دوره بیست و یکم، شماره 1: 104-83.
کهنسال قدیم وند، پریسا (1399). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با شهروندان شهر تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.
کیا، علی‌اصغر؛ امیری، رقیه (1392). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان 16 تا 64 سال شهر اهواز، مجله برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 15: 177-138.
گیدنز، آنتونی؛ برد، کارن (1388). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
مازوچی، طاهره، سادات جدی آرانی، طیبه؛ عسگری، زینب (1391). شادی از منظر مکتب اسلام و روانشناسی، فصلنامه سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، شماره 1: 139- 120.
محتشم، صدر الله (1391). بررسی میزان نشاط اجتماعی در شهر بوشهر و عوامل مؤثر بر آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
محمدی، اصغر؛ سیف زاده، علی (1398). عوامل فرهنگی شادمانی اجتماعی جوانان شهر اصفهان، مجله مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره هجدهم، شماره 43: 90 – 71.
مولایی، جابر؛ هاشمی فر، حبیب اله (1396). بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر نشاط اجتماعی مطالعه موردی: دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور شهر آبدانان، اولین کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین ایران و جهان در روانشناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی، شیراز.https://civilica.com/doc/692825
میرمهدی، سیدرضا؛ صفاری نیا، مجید؛ شریفی، احسان (1396). معنویت درمانی، تهران: نشر آوای نور.
نباتی مقدم، صادق (1392). بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی جوانان شهر اردبیل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال.
نصوحی، محمود (۱۳۸۲). رابطه بین شادمانی و عوامل آموزشگاهی دانش آموزان دبیرستانی، پایان‌نامه کارشناس ارشد. دانشگاه آزاد واحد خوراسگان.
هاشمیان فر، سیدعلی؛ دهقانی، حمید؛ اکبرزاده، فاطمه (۱۳۹۲). تأثیر دین‌داری و رسانه‌های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی دانشجویان، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال دوم، شماره 1: 72-53.
هزارجریبی، جعفر؛ مرادی، سجاد (1393). نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن (دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی)، مجله مطالعات ملی، دوره پانزدهم، شماره 4: 26-3.
ورامینی، ابراهیم؛ ورامینی، معصومه؛ ورامینی، علیرضا (1396). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در علوم تربیتی و مطالعات رفتاری و آسیب‌های اجتماعی ایران، تهران،https://civilica.com/doc/739092
پسندیده، عباس (1395). الگوی اسلامی شادکامی، قم: نشر دارالحدیث.

Argyle, M. & Lu, L. (2001). The psychology of happiness. London: Rutledge.
Bergin, A. E. (1983). Religiosity and mental health: A critical reevaluation and meta-analysis. Professional Psychology: Research and Practice 14: 170–84
Busby, D. M., David C. D. (2020). The strengths and challenges of contemporary marriages of members of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. BYU Studies 59: 129–56
Dawkins, R. (2011). The God Delusion. New York: HarperCollins
Diener, E., Seligman, M. (2002). Very Happy People. American Psychological Society 13(1).
Diener, E. (1984). "Subjective well – being. Psychology", Bulletin, 95: 542-575.
Ellis, A. (1980). Psychotherapy and atheistic values: A response to A. E. Bergin’s “Psychotherapy and religious values”. Journal of Consulting and Clinical Psychology 48: 635–39.
Freud, S. (1928). The Future of an Illusion. Translated by W. D. Robson-Scott. London: Hogarth Press
James, W. (1902). The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature. London: Longmans, Green, and Co
Judd, D. K. (1998). Religiosity, Mental Health, and Latter-Day Saints: A Preliminary Review of Literature. In Latter-Day Saint Social Life: Social Research on the LDS Church. Edited by James T. Duke. Provo: Religious Studies Center, pp. 473–98.
Mcbride, M. (2022). "Patterns of Religious Group Vitality," World Scientific Book Chapters, in: AN ECONOMIC APPROACH TO RELIGION, chapter 8, pages 159-186, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
Overton, J. L. (2005). Latter-Day Saints and Mental Health: A Review of the Literature, 1995–2005. Ph.D. thesis, Azusa Pacific University, Azusa, CA, USA.
Rosmarin, D. H., Harold G. Koenig, eds. (2020). Handbook of Spirituality, Religion, and Mental Health, 2nd ed. San Diego: Academic Press.
Stark, R., Doyle, D.P., Rushing, J. R. (1983). Beyond Durkheim: Religion and suicide. Journal for the Scientific Study of Religion 22: 120–31.
Steffen, P. R. (2011). Spirituality and severity of menopausal symptoms in a sample of religious women. Journal of Religion and Health 50: 721–29