تحلیلی بر زیست‌پذیری مناطق شهری (نمونه موردی: منطقۀ 1تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حدیثه معظمی گودرزی ¹ (دانشجوی دکتری تخصصی رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
علی توکلان ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/08/02 تاریخ پذیرش : 1400/09/08 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: تحلیل عاملی, توسعه پایدار, تهران, زیست‌پذیری شهری, کالبد,

چکیده مقاله :

رشد و تحول سریع شهرها در قرن اخیر و به‌خصوص در چند دهه اخیر باعث رواج طرح های شهری برای موزون ساختن توسعه های شهری شد و کشورهای صنعتی و پیشرفته به‌عنوان اولین کشورها اقدام به طرح‌ریزی برای شهرهای خود نمودند. در ایران نیز رشد و توسعه شهری هر چند با تأخیر شروع شد اما در عمل در برگیرنده همان مشکلاتی است که شهرهای غربی با آن روبرو بودند. در واقع تحولات شهرسازی 200 سال اخیرجهان صنعتی و 100 سال گذشته ایران و کلان‌شهر تهران تفاوتی جز تفاوت زمان و مکان ندارد. مشکل اصلی هر دو تأخیر در ادراک ضرورت، واقعیات و خامی در تدبیرو اندیشه های شهرسازی است. هدف این پژوهش تحلیل و شناخت زیست‌پذیری مناطق شهری تهران می‌باشد. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی می‌باشد. همچنین برای شناسائی ابعاد گوناگون زیست‌پذیری در مناطق شهری تهران با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات و ابزار پرسشنامه در قالب 11 مؤلفه و در میان 10 ناحیه منطقه یک تهران، موردمطالعه قرار گرفته و نتایج آن با بهره‌گیری از مدل تحلیل عاملی ارزیابی شده است. در این نوشتار ابتدا با استفاده از تحلیل عاملی اقدام به کاهش شاخص‌ها و استخراج مجموعه عوامل دخیل در میزان زیست‌پذیری پرداخته شده و پس از آن با استفاده از روش رتبه‌بندی امتیاز استاندارد شده، نواحی ده‌گانه منطقه یک تهران رتبه‌بندی شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد رتبه‌بندی نواحی منطقه یک تهران به ترتیب عبارت است از: ناحیه 1، ناحیه 10، ناحیه 5، ناحیه 4، ناحیه 8، ناحیه 7، ناحیه 6، ناحیه 3، ناحیه 2، ناحیه ۹. در این رتبه‌بندی ناحیه یک دارای بالاترین رتبه زیست‌پذیری و ناحیه نه به لحاظ زیست‌پذیری در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

The rapid growth and development of cities in the last century, and especially in recent decades, led to the prevalence of urban plans to balance urban development, and industrialized and developed countries as the first countries began to plan for their cities. In Iran, too, urban growth and development began with a delay, but in practice includes the same problems that Western cities faced. In fact, the urban development developments of the last 200 years of the industrial world and the last 100 years of Iran and the metropolis of Tehran are no different except for the difference in time and place. The main problem of both delays in the perception of necessity is the facts and the rawness of urban planning ideas. The purpose of this study is to analyze and identify the viability of urban areas of Tehran. The research method is descriptive-analytical. Also, in order to identify various dimensions of livability in urban areas of Tehran, using the latest statistics, information and questionnaire tools in the form of 11 components and among 10 districts of Tehran Region 1, it has been studied and its results have been evaluated using factor analysis model. In this paper, first, using factor analysis, the indicators are reduced and a set of factors involved in the viability rate are extracted, and then, using the standardized rating ranking method, the ten areas of region one of Tehran are ranked. The obtained results show that the rankings of the districts of region one of Tehran are: District 1, District 10, District 5, District 4, District 8, District 7, District 6, District 3, District 2, District 9, respectively. In this ranking, zone one has the highest viability rank and zone nine is in an unfavorable position in terms of viability.

منابع و مأخذ:

1. Ahmed, N. O., et al. (2019). "A critical review of urban livability." European Journal of Sustainable Development 8(1): 165-165.


2. Alijani, S., et al. (2020). "A new approach of urban livability in Tehran: Thermal comfort as a primitive indicator. Case study, district 22." Urban Climate 33: 100656.


3. Badland, H., et al. (2014). "Urban liveability: emerging lessons from Australia for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health." Social science & medicine 111: 64-73.


4. Baig, F., et al. (2019). "Determining factors influencing residents’ satisfaction regarding urban livability in Pakistan." International Journal of Community Well-Being 2(2): 91-110.


5. Balsas, C. J. (2004). "Measuring the livability of an urban centre: an exploratory study of key performance indicators." Planning, Practice & Research 19(1): 101-110.


6. Barzegar, S., heydari, T., anbarloo, A. (2019). Analysis of Informal Settlements with the approach of ‎livability ‎ Case study : Informal neighborhoods of zanjan city. Regional Planning, 9(33), 137-152.


7. Daviran, S. (2020). Assessment of urban textile viability with emphasis on social sustainability (Case Study: Informal settlements of Hamadan city). Journal of Urban Social Geography, 7(1), 47-64. doi:10.22103/jusg.2020.2004


8. Evans, P. (2002). 1. Introduction: Looking for Agents of Urban Livability in a Globalized Political Economy. Livable Cities?, University of California Press: 1-30.


9. Hashemi, S. Y. (2020). Ecological vulnerability assessment of tourism centers in Langaroud city on the basis of SWOT model. Journal of Environmental Hazard Management, 7(2), 151-162.


10. Kashef, M. (2016). "Urban livability across disciplinary and professional boundaries." Frontiers of Architectural Research 5(2): 239-253.


11. Liu, J., et al. (2017). "Urban livability and tourism development in China: Analysis of sustainable development by means of spatial panel data." Habitat international 68: 99-107.


12. Mohamadi, P. (2020). The Study of urban viability indicators status in Shahrekord, based on the position of urban management. Journal of Applied Researches in Geographical Sciences, 20(57), 205-222.


13. Momeni, A., Jahanshiri, M., & Azmi, A. (2020). The effects of adequate governance on the viability of suburban settlements in Adran Rural District. Journal of Urban Peripheral Development, 2(1), 193-205.


14. Nab, B. V., & Agdam, F. B. (2020). Explanation and Leveling the Factors Affecting the Livability of Using the Approach Interpretive Structure Modeling and Mic Mac Technique (Case Study: Tabriz Metropolis). Environmental Researches, 10(20), 49-62.


15. Nur, S. A. M., et al. (2017). "Combination model of Tehran metropolis based on infrastructure indicators." Geography 15(53): 181.


16. Porta, S. and J. L. Renne (2005). "Linking urban design to sustainability: formal indicators of social urban sustainability field research in Perth, Western Australia." Urban Design International 10(1): 51-64.


17. Pourahmad, A., Astaneh, A. D., Shahraki, S. Z., & Pourghorban, S. (2020). Evaluating and analyzing the Effective Factors on the urban livability of Kish Island. Geographical Urban Planning Research, 8(1), 1-22.


18. Saitluanga, B. L. (2014). "Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A case of Aizawl City, India." Social indicators research 117(2): 541-559.


19. Sasanpoor, F. (2018). Investigating the Feasibility of Urumia Urban Areas Livability using RALSPI Model. Journal of Applied Researches in Geographical Sciences, 18(48), 241-258.


20. Sasanpour, F., et al. (2015). "Livability of cities in sustainable urban development, case study: Tehran Metropolis." Geography 12(42): 129-.


21. Shahnavashi, Y., Anvari, M. R., & Bostani, M. K. (2021). Explain and Prioritization the Livability of Urban Region (Case Study: Zahedan City). Quarterly of Geography (Regional Planing), 11(1), 613-630.


22. Sofeska, E. (2017). "Understanding the livability in a city through smart solutions and urban planning toward developing sustainable livable future of the city of Skopje." Procedia Environmental Sciences 37: 442-453.


23. Tardast, Z., Niksershet, M., & Meshkini, A. (2019). Explaining the Pattern spatial organization of Urban livability: Case Study: Ilam City. Journal of SHAHR-HA, 6(20), 105-125.


24. Yarahmadi, M. (2020). Identification of factors affecting urban viability in Nourabad Mamasani. Journal of SHAHR-HA, 7(23), 7-27.


25. yarigholi, v., roshti, m. a., & sajadi, J. (2019). Investigating the position of the concept of urban livability in the urban development plan (case study: Master plan of Zanjan city. Geography, 16(59), 95-108.

Zhan, D., et al. (2018). "Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China." Cities