بررسی و تحلیل استراتژی‌های توسعه در شهرهای مرزی مطالعه موردی: شهرهای کشور ایران و ترکیه

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

رضا پورمجیدی ¹ (دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
بختیار عزت پناه ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
کریم حسین زاده دلیر ³ (استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/06/19 تاریخ پذیرش : 1398/04/12 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: SWOT, AHP, توسعه منطقه‌ای, آذربایجان غربی, راهبرد, ترکیه,

چکیده مقاله :

در عصر جهانی‌شدن، شهرها و مکان‌ها نمی‌توانند بی‌ارتباط از همدیگر باشند ارتباطی که از اقتصاد گرفته تا فرهنگ، سیاست، صنعت و... را در برمی‌گیرد و در این میان در آغاز هزاره سوم که همراه غلبه مفهوم جهانی‌شدن است شهر به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده و پویا، به همت جریان غالب اطلاعات و ارتباطات، جامعه سنتی و بسته به جامعه شبکه‌ای تبدیل‌شده و فضای جریان‌ها جایگزین مفاهیم سنتی موقعیت و مکان شده، نقاط شهری به‌ویژه نقاط شهری مرزی به شاهراه‌ها، ورودی‌ها و گره‌های توسعه تبدیل و مفاهیم جدیدی مانند شهر ـ منطقه را شکل داده‌اند. هدف مقاله حاضر ارائه راهکارهایی در توجه به مفهوم برنامه‌ریزی منطقه‌ای با بهره‌مندی از نتایج برنامه‌های توسعه‌ای اجراشده در شهرهای کشور ترکیه در جهت ارتقاء توسعه شهری و منطقه‌ای استان آذربایجان غربی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. همچنین، تحقیق موردنظر از نوع تحقیقات کاربردی است و شیوه­های جمع‌آوری اطلاعات اسنادی و میدانی و در قالب پرسشنامه انجام‌گرفته است. جامعه موردمطالعه شامل کارشناسان، متخصصان و اساتید دانشگاه بودند که در زمینه توسعه شهری، برنامه­ریزی منطقه­ای مشغول به فعالیت­اند که به‌صورت تصادفی در دسترس 25 نفر انتخاب و ابزار جمع­آوری اطلاعات در اختیار آن‌ها قرار داده شد. در این مطالعه از مدل‌های ترکیب  SWOT- AHP جهت تجزیه ‌و تحلیل نهایی اطلاعات استفاده ‌شده است. در این مطالعه با استفاده از روش دلفی به بررسی نقاط قوت و ضعف (عوامل داخلی)، و فرصت­ها و تهدیدها (عوامل خارجی) استراتژی­های توسعه شهری در سطح بین­الملل در شهرهای مرزی پرداخته شد. سپس با استفاده از مدل  AHP، مجموعه عوامل داخلی و خارجی جهت اتخاذ بهترین راهبرد (WT, SO, WO, ST) وزن دهی شد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد در مدل  SWOT- AHP، راهبرد SO با امتیاز وزنی 839/0 به‌عنوان مهم­ترین راهبرد و راهبردWO  با امتیاز 65/0 به‌عنوان راهبرد جایگزین انتخاب‌شده ­است.

چکیده انگلیسی:

The aim of the present study is to represent the strategies and approaches to Use of regional planning (Use of experiences of development programs implemented in neighboring cities (Turkey) to promote urban and regional development of West Azarbaizan Province. The research method was descriptive-analytic. Furthermore، the study was an applied research, documentary and field studies were the methods of data collection and the research was performed in the form of questionnaire. The model used in this research was a hybrid model of SWOT- AHP. Thus، the capabilities and limitations of the study areas were measured. In terms of development has been made. To reach this goal by using the technique of SWOT the strengths and weaknesses (internal factors,) and the opportunities and threats (external factors) were identified. By the use of AHP model, the external and internal factors were examined to adopt the best strategy (SO، WO، ST، and WT). The findings indicated that in the SWOT-AHP model، the SO strategy with the score weight of 0.839، and the WO strategy with the score weight of 0.65 were chosen as the most important strategy and as the alternative strategy respectively.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، علی و بهیار داعی. (1376): کاربرد روش دلفی برای تعیین اولویت اهداف استراتژیک سازمان‌ها.  پنجمین کنفرانس دانشجویان مهندسی صنایع، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران.


2. ایمانی جاجرمی، حسین. (1395): مطالعه انتقادی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه شهری در ایران، 5(1)، ص 97-100.


3. بهنام مرشدی، حسن سبکبار، حسنعلی فرجی، محمدرضا رضوانی و زهرا محمدیان. (1395): برنامه‌ریزی فضایی در گردشگری (نمونه موردمطالعه: استان فارس). فصلنامه جغرافیای انسانی، 48(2)، ص 277-295.


4. پیشگاهی فر، زهرا. (1380): ابعاد جهانی‌شدن. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ص 127-155.


5. تافلر، آلوین. (1373): موج سوم. ترجمه شهین دخت خوارزمی، ویرایش 9. تهران: سیمرغ با همکاری انتشارات فتح.


6. حسین زاده دلیر، کریم. (1393): بررسی ایده‌ها و برنامه‌های شهری، انتشارات فروزش، تبریز، ص 241.


7. رهنما، محمدرحیم و معصومه توانگر. (1389): نقش شهرهای مرزی در جهانی‌شدن و توسعه منطقه‌ای، مطالعه موردی: شهرهای مرزی استان خراسان رضوی. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، 6(3)، ص 152-185.


8. زالی، نادر و سمیه اشرفی. (1392): بررسی اثر جهانی‌شدن در توسعه شهری. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 4(11)، ص 1-16.


9. زیاری، کرامت الله. (1378): مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یزد، ویرایش نخست، انتشارات دانشگاه یزد.


10. زیاری، کرامت الله. (1383): اصول، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یزد، ویرایش چهار انتشارات دانشگاه یزد، ص 15.


11. صائبی، محمدحسین. (1391): مقایسه تطبیقی توسعه منطقه توسعه موردی: منطقه خراسان رضوی. مجله تحقیقات محیط‌زیست شهری دوسالانه، 3(5)، ص 35-50.


12. طرح کالبدی منطقه آذربایجان (1382):  گزارش تلفیقی جلد یک، مرکز مطالعات و تحقیقات شهری.


13. فتحی وجارگاه، کیانوش. (1380): ارزیابی نیازها، الگوها و تکنیک‌های آموزشی. انتشارات آی جان، تهران.


14. فرید، یداله. (1368): شهرسازی و جغرافیا. انتشارات دانشگاه تبریز، ص 285.


15. گیدنز، آنتونی. (1384): چشم اندازهای جهانی، ترجمه محمدرضا جلایی پور، تهران، پروژه جدید، ویرایش دوم.


16. مالک، محمدرضا. (1382): جهانی‌شدن اقتصاد (از رؤیا تا واقعیت). تهران: مؤسسه فرهنگی علوم و اندیشه معاصر.


17. مظفری، غلامعلی و معصوم دوستی. (1391): ارزیابی و مکان گزینی پارک‌های درون‌شهری منطقه 1 یزد با استفاده از روش بولین و روش دلفی در سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه جغرافیای انسانی، 44(4)، ص 65-78.


18. مهندسین مشاور پارت (1384): مطالعات طرح جامع ارومیه، تحت نظارت اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان غربی.


19. نوبخت، محمدباقر و حامد محمدی. (1387): روند جهانی‌شدن تغییرات و الزامات در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران. داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ.


20. واحدیان بیگی، لیلا، احمد پوراحمد و فرانک سیف‌الدینی. (1390): اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه 5 ، فصلنامه جغرافیای انسانی، 4(1)، ص 29-46.


21. Cuhls, K., (2001): Delphi Method, Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research, Germany.


22. Robertson, R. (2001): Globalization of Social Theories and Global Culture, by Kamal Pooladi, Tehran, Third Edition.


23. Soja, EW. (2009): Regional Planning and Development Theories, International Encyclopedia of Human Geography, University of California – Los Angeles, Los Angeles, CA, USA, pp 259–270.


24. Uzun, C.N (2003): The Impact of urban Renewal and Gentrification on Urban Fabric: Three Cases in Turkey. Journal of Economic and Social Geography, 94(3), pp 363-375.