بررسی نمادها و آیین‌های آشناسازی در منظومة بانو گشسب‌‌‌نامه

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

نسیم پریزاد ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
حمیدرضا فرضی ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
رستم امانی آستمال ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/12/04 تاریخ پذیرش : 1399/04/09 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: حماسه, اسطوره‌‌, کلید واژه‌ها: نماد, مراسم آشناسازی‌‌, بانوگشسب‌‌‌نامه‌‌,

چکیده مقاله :

چکیده آشناسازی (پاگشایی، تشرّف، گذار، نوآموزی و سرسپاری) عبارت از آیین‌ها و مراسم و مناسکی است که در راستای ایجاد تغییر و تحوّل در زندگی فرد انجام می‌گیرد و از آن به مرگ (از بین بردن جهالت و نادانی و وضع کفرآمیز کودکی) و تولّد دوباره (تعالی روحی و استعلای حیات) تعبیر می‌شود. با توجّه به اعتقاد برخی از محقّقان از جمله میرچاالیاده که اسطوره‌ها و قصّه‌های پریان را سرچشمه گرفته از آیین‌های آشناسازی و دیگر آیین‌های گذار یا بیان نمادین آن آیین‌ها می‌دانند. در این مقاله داستان بانوگشسپ نامه به عنوان یک اثر حماسی و اساطیری از این دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. فرض نگارندگان بر این بوده است که این داستان، آیین‌ها و مراسم آشناسازی (پاگشایی) را در خود نمودار می‌سازد. مبتنی بر ایده مذکور و با تحلیل محتوایی داستان، قابل تطبیق بودن این داستان با مراسم آشناسازی اثبات شده است؛ همة اجزا و مراحل مراسم آشناسازی از قبیل انزوا، جداسازی، بردن نوآموز به بیشه (بیابان)،آزمون سخت و ... را می‌توان در داستان مذکور مشاهده کرد. افزون بر این عناصر نمادین و کهن الگوهای دیگری نیز در متن وجود دارد که در ارتباط با مضمون اصلی (آشناسازی) هستند و بر این اساس تحلیل شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

  Abstract         Familiarization (initiating, being honored, passage, apprentice, and servitude) are the rites and ceremonies which are accomplished to make changes and transformation in the life of an individual and is interpreted as death (eliminating the ignorance and profanity of childhood) and rebirth (the soul and life transcendence). This is in regard to the belief of some researchers including "Mircha Eliadeh" who consider the myths and fairy tales initiated from the familiarization and other transient rites or the symbolic expressions of those ceremonies. The story of "Banu Ghoshasb Nameh", as an epic and myth has been investigated in this article. We assume that this story reveals the rites and ceremonies of familiarization (initiating) in itself. Based on the mentioned ideas and through the thematic analysis of the story, the adaptability of this story, together with the familiarization has been proved; all the components and the levels of familiarization such as seclusion, separation, taking the new learner to the woods ( desert ) and hard test can be observed in that story. Besides these symbolic elements, there are other archetypes in the text which have been analyzed in relation to the main theme of familiarization. .

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• اتونی، بهروز، (1390)، «پاگشایی قهرمان در حماسه‌ها‌ی اسطوره‌ای»، مجلّة ادب پژوهی، شمارة 16، صص81-105.


• الیاده، میرچا، ( 1392)، آیین‌ها و نمادهای تشرّف، ترجمة مانی‌صالحی علّامه، تهران: نیلوفر، چاپ اوّل.

3-_______ ، (1365 )، اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة بهمن سرکاراتی، تبریز: نیما، چاپ اوّل.

4-_______ ، (1392)، چشم اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس، چاپ سوّم.

5-_______ ، (1385)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش، چاپ سوّم.

6-_______ ، (1390)، مقدّس و نامقدّس، ترجمة بهزاد سالکی، تهران: علمی و فرهنگی،چاپ سوّم.

7- امیرقاسمی، مینو، (1391)، دربارة قصّه‌های اسطوره‌ای، تهران: مرکز، چاپ اوّل.   

8- بانوگشسب نامه، (1393)، تصحیح روح انگیز کراچی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ دوم.

9- بتلهام، برنر، (1389)، کاربردهای افسون، تهران: دستان، چاپ اوّل.

10- برفر، محمّد، (1389)، آیینة جادویی خیال، تهران: امیرکبیر، چاپ اوّل.

11- بولن، شینودا، (1391)، نمادهای اسطوره ای و روان شناسی زنان، ترجمة آذر یوسفی، تهران: روشنگران مطالعات زنان، چاپ ششم .                                                             

12- بهار، مهرداد، (1393)، از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه، چاپ هشتم.

13- _______، (1393)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه، چاپ دهم.

14- توسل پناهی، فاطمه، (1391)، توتم و تابو در شاهنامه، تهران: ثالث، چاپ اوّل.

15- رضایی، مهدی، (1384)، آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران: اساطیر، چاپ دوّم.

16- سرکاراتی، بهمن، (1378)، سایه‌های شکار شده، تهران: قطره، چاپ اوّل.

17- شوالیه، ژان و گربران، آلن، (1385)، فرهنگ نمادها، 5ج، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون، چاپ اوّل.

18- صفا، ذبیح الله، (1392)، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ دهم.

19- فریزر، جیمزجورج، (1394)، شاخة زرّین، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.

20- قلیزاده، خسرو، (1392)، دانشنامة اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته، تهران: پارسه، چاپ اوّل.

22- کمپبل، جوزف، (1392)، قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز، چاپ هشتم.

23-_________ ، (1389)، قهرمان هزار چهره، ترجمة شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب، چاپ چهارم.

24- کوپر، جی سی، (1386)، فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: نشرنو، چاپ دوم.

25-گرین، ولفرد و دیگران، (1391)، مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر، چاپ پنجم.

26- مول، ژول، (1354)، دیباچة شاهنامه، ترجمة جهانگیر افکاری، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ دوّم.

27- معین، محمد، (1385)، مزدیسنا و ادب پارسی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.

28- موسوی، سیدکاظم؛ خسروی، اشرف، (1389)، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.

29- وولف، دیویدام، (1386)، روانشناسی دین، ترجمة محمّد دهقان، تهران: قطره، چاپ اوّل.

30- هندرسن، جوزف لوئیس، (1386)، انسان و اسطوره هایش، ترجمة حسن اکبریان طبری، تهران: دایره، چاپ اوّل.

31- یونگ، کارل گوستاو، (1377)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی، چاپ اوّل.

32- ___________ ، (1390)، چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: به نشر، چاپ سوّم.